قايرات الىمبەك... جىرقۇمار قاۋىمعا تانىمال ەسىم... ىلگەرىرەكتە جۋرفاكقا وقىعاندار ونى جاقسى بىلەدى. ناعىز اقىن ەدى ول. شابىت قىسىپ شيرىققان شايىردىڭ شىنايى بولمىسى ونىڭ ءبۇتىن بىتىمىنەن، ءتۇر-سيپاتىنان ايقىن كورىنىپ تۇراتىن. ادام بالاسىنا زيانى جوق. ءتىپتى شىبىنعا دا زالالى تيمەيتىن. تەك يت جىنى تىرىسىپ وتىرعاندا سول شىبىنىڭنىڭ ءوزى كەلىپ ۇرىنىپ جۇرمەسە بولدى...
قايرات دەگەنىمىز - قارا ولەڭ. سول قارا ولەڭنىڭ ءار جىلدارداعى ۇزىكتەرى... قايرات دەگەنىمىز - «توتيايىن كوككە قادالىپ قىلعان وق شىڭدار»... قايرات دەگەنىمىز - «توپتالىپ ماعان كۇلەدى، ءبىر قاۋىم قارعا، كۇلسە كۇلسىنشى، سولاردى ۇرعانىم بار ما؟»... قايرات دەگەنىمىز - «باسقا جانعا ءوزىڭدى قايدا قيۋ، باستالادى سەن كەتسەڭ، ايدا، كۇيۋ. انگلياعا اسساڭ دا جەتىپ بارام، اي لاۆ يۋ! – دەپ سوسىن، – اي لاۆ يۋ!». قايرات دەگەنىمىز - جەنپي-ءدىڭ جاتاقحاناسى... قايرات دەگەنىمىز...
كازگۋ-ءدىڭ قالاشىعىنان ودان وتكەن ادال، ودان وتكەن اقكوڭىل ادامدى تابۋ قيىننىڭ قيىنى ەدى. كومەك سۇراپ كەلگەن ادامعا قولىنداعى بارىن بەرەدى. ەشنارسە سۇراماعاندارعا دا ايتەۋىر بىردەڭە ۇلەستىرىپ جۇرەدى. اقىننىڭ قولى اشىق ەكەنىن بىلەتىن تومەنگى كۋرستىڭ بالالارى كەشكە قاراي «قايرات اعا، ايۋداي قورباڭداعان، ءدال كەلە مە، ۆوەنكا فورماڭ ماعان»، - دەپ اسكەري ساباققا كيەتىن كيىمىن سۇراپ، قيىلىپ كەپ تۇراتىن.
ءوزىنىڭ كوڭىلى قانداي كىرشىكسىز بولسا، ولەڭدەرى دە سونداي تازا بولدى. جۇرەگىمەن جازدى. جانىمەن جىرلادى. جانارىمەن جەتكىزدى. ول كۇلگەندە بۇكىل الەمدى شۋاققا بولەپ، بۇكپەسىز كۇلەتىن. قىستىگۇنى قايرات كوشەگە شىققاندا، شاشىنان بۋداق-بۋداق بۋ كوتەرىلىپ كەلە جاتاتىن. ءسىرا، ىشكى الەمى مەن سىرتقى الەمى ءجيى ارپالىسقا تۇسەتىن بولسا كەرەك. ول ۇنەمى قىز-قىز قايناپ جۇرەتىن قىزۋقاندى جىگىت ەدى. بىراق قىزۋقاندىلىعى مىنەزىنە بەرىلمەگەن، جەر قوزعالسا، قوزعالمايدى. بىراق سول ءبىر جىلداردا يدەالىنا اينالعان كوزىلدىرىكتى قىزدى كورگەندە قوزعالماق تۇگىلى ءبىر ورىندا تۇرماي، بەزەك قاعىپ كەتەتىن. بۇل ءبىر كوزىلدىرىكتىلەر كوزىلدىرىكسىز، كوزىلدىرىكسىزدەر كوزىلدىرىكتى بويجەتكەندەرگە قاراپ ەمىنىپ جۇرگەن ەسىرىك زامان-دى... سول كوڭىل-كۇيدى قايرات اقىننىڭ:
كورمەك بولىپ انىقتاپ تاماشانى،
كوزىلدىرىك تاعىپسىڭ، جاراسادى!
قارا كوزىڭ ەرەكشە مولدىرەيدى –
انىق ءبارى، اپ-انىق بولاشاعى.
كەلتىرمەسىن جانىڭا ءسوزىم كۇدىك،
كەيدە بىلمەن، ءوزىمدى ءوزىم ءبىلىپ.
اينالامدى انىقتاپ الاتۇعىن،
كەرەك بوپ ءجۇر كوڭىلىمە كوزىلدىرىك، -
دەگەن ولەڭى ءدال بەدەرلەيتىن.
مەن ونى العاش كورگەنىمدە سيداڭداۋ، تىكىرەيگەن كىرپى شاشى وزىنە كەرەمەت جاراساتىن كوركەم جىگىت ەدى. كەيىننەن جىلدار وتە كەلە شاشى ەداۋىر سيرەپ، ونىڭ ەسەسىنە ويى قالىڭداپ، جاۋىرىنى جالپايىپ، ولەڭى دە، ءوزى دە تولىسىپ، قازاق پوەزياسىنىڭ ناعىز بالۋان شولاعىنا اينالدى.
ادەتتە، اقىنداردىڭ ءبارى بىردەي جۋرناليستىككە بەيىم بولا بەرمەيتىن. ال قايراتتىڭ جۋرناليستىك شەبەرلىگىندە ءمىن جوق-تى. كەز-كەلگەن دۇنيەسىن ماشينكاعا بىردەن ديكتوۆكا جاسايدى. سول ديكتوۆكا جاساعان ماقالاسىنىڭ ءوزى ون ويلانىپ، توعىز تولعانىپ، قالاممەن قاعازعا تۇسىرگەندەي بولىپ ءمىنسىز تۇزىلەر ەدى. ول ەڭ ءونىمدى جازاتىن ءجۋرناليستىڭ ءبىرى بولدى.
قايرات سەرى بىردە ءوزىنىڭ ديپلوم جۇمىسىن جازۋعا وتىردى. قورعاۋعا بار-جوعى ءبىر-اق كۇن قالىپ ەدى. تاڭەرتەڭ بەسىنشى جاتاقحانانىڭ ون-ون بەس كىتاپ، ءتورت-بەس ورىندىق تۇراتىن «قىزىل مۇيىسىنە» كىردى دە، كەشكە دەيىن قامالىپ وتىرىپ، ديپلومىن ءبىتىرىپ ءبىر-اق شىقتى. قارا تەر، قارا جىم... ونىڭ ەسەسىنە جۇمىسى دايىن. مارجانداي جازۋمەن ەلۋ بەت. ونى ەندى جاتاقحانانىڭ جانكەشتى قىزدارى ءبىر جەردەن ماشينكا تاۋىپ، تۇنىمەن باسىپ بەرەدى. تاڭەرتەڭ - قورعاۋ! ساعان ونعا دەيىن جەتەكشى مەن رەتسەنزەنتتىڭ پىكىرىن الىپ ۇلگەرۋ كەرەك. ۇلگەرەدى وعان دا... ءبىر-اق كۇننىڭ ىشىندە ديپلوم جۇمىسىن جازىپ شىعۋدان قيىن عوي دەيسىڭ بە؟! قايرات ىلعي دا وسىلاي ەكسترەمالدى جاعدايدا جۇمىس ىستەدى.
قايراتتىڭ جۇرگەن جەرىنىڭ ءبارى قىزىقتى حيكاياعا تولى ەدى. بىردە بەسىنشى جاتاقحانادا كەرىلىپ-سوزىلىپ ۇيقىدان تۇرىپ جاتتىق. 503-بولمە. الدىمەن ويانعان قايرات بالكونعا شىعىپ، قىلامىقتاعان قاردى كورىپ، «اپپاق قار، اق قار، اق مامىق...» دەپ ولەڭ ورە باستادى. كوزىن ءبىر-اشىپ، ءبىر جۇمىپ، ماناۋراپ جاتقان تالعات باتىرحان جالماجان ورنىنان اتىپ تۇردى. «قار جاۋىپ تۇر ما نە؟! قار جاۋدى دەگەنشە، قان جاۋدى دەسەيشى... بۇگىنگى «قايراتتىڭ» ويىنى ويىن بولمايتىن بولدى عوي...». تۋمىسىنان سۋپەرجانكۇيەر تالعات قارالاي كۇيىنىپ، تاۋ قۇلاعانداي كۇي كەشىپ جۇرسە، قايرات: «ماع-ع-عان ءبارى-ءبىر!»، - دەپ شيقىلداپ تۇرىپ كۇلەدى.
- وسى فۋتبول دەگەنىڭدى سۋقانىم سۇيمەيدى، - دەيدى سوسىن. - بارسام بولدى، ەلدىڭ ءبارى: «قايرات»... «قايرات»... دەپ، جان-جاقتان ايقايلاپ، داۋسى جەتكەنشە بالاعاتتاپ، جەر-جەبىرىمە جەتەدى. قارا ەسەككە تەرىس مىنگىزەدى... ويتكەن فۋتبولىڭنىڭ...
تاعى بىردە قايرات سەرى بىزگە «سەرىلىكتىڭ ءبارىن قويىپ، ىلعي ساباق وقىپ، بىرىڭعاي ولەڭ جازام» دەپ ۋادە بەردى. كەز-كەلگەن ۇعىمعا «قازاق-سوۆەت» دەگەندى قوسپاسا، ءسوزدىڭ ءدامى كىرمەيتىن كەزەڭ. سول تۇستا جىگىتتەر مۇنى ابدەن قالجىڭعا بۇرىپ، ەكى ءسوزدىڭ بىرىنە «قازاق-سوۆەت» دەگەندى تىركەيتىن دە جۇرەتىن. سوعان وراي ءبىزدىڭ قايراتىمىز دا قازاق-سوۆەت ۇلانىنىڭ ۇلگىسىندەگى ءاپ-ءايبات بالا بولىپ قالىپتاسىپ كەلە جاتقان-دى. ساباق - كىتاپ - ولەڭ... باسقا جاققا بۇرىلمايدى. «جاسا، قايرات، جاس قايرات»، - دەپ جىگەرلەندىرىپ قويىپ، ءوزىمىز قىدىرىستاپ كەتەمىز.
بەلگىلى فانتاست جازۋشى، ۇلاعاتتى ۇستازىمىز ابدۋل-حاميد مارحاباەۆتىڭ «كاكەن ەكى كۇنگە جەتتى» دەگەن شىعارماسى بار ەدى. سول اعامىز ايتقانداي، اق قايروشتىڭ ءتارتىپتىڭ قۇلى بولعانىنا ەكى كۇن ەمەس، تۋرا ءبىر اپتا ءوتتى. «ۇزاعىنان بولسىن!»، - دەيمىز دە تاعى ۇزاپ شىعامىز. ءبىر كۇنى جاتاققا كەلسەك، قايراتىمىز كورىنبەيدى. توسەگى ۇقىپتى جينالعان. تۋرا سولداتتىڭ توسەگىندەي. بىراق كەرۋەتىنىڭ ۇستىنە ءبىر پاراق قاعاز قالدىرىپ كەتىپتى. سول باياعى مارجانداي جازۋى... ءبىر شۋماق ولەڭ...
ومىردەن كورمەسەم دە ارتىق تەپكى،
بۇل تىرلىك دەي المايمىن جارىتىپ تا ءوتتى.
قىسىلام قازاق-سوۆەت ارى الدىندا،
دەگەنمەن دۋمان مەنى تارتىپ كەتتى!..
ءتۇن ورتاسىنا قاراي جاتاقحاناعا قاپ-قاپ شابىت ارقالاپ كەلدى. شىنى كەرەك، ءوزىمىز دە وقىمىستى قايراتتان ابدەن جالىعىپ، ناق وسىنداي كوڭىلدى قايراتتى ساعىنا باستاعانداي ەدىك...
كەيىن جاستىق شاعىمىزدىڭ بەرەكەلى بەسىگىنە اينالعان «جاس الاشتا» بىرگە قىزمەت ىستەدىك. كەشكە دەيىن اتقاراتىن شارۋانى تۇسكە دەيىن-اق جاپىرىپ تاستايتىن.
قارا ولەڭنىڭ قايراتى وسىدان ون بەس جىل بۇرىن قارا جولدىڭ ۇستىندە مەرت بولدى. ابدەن تولىسقان شاعىندا عارىشقا اتتاندى. كادىمگى گۇلنار قىز «جوعارىدا جۇلدىزداردىڭ سەزى، بولىپ جاتىر مەن بىلسەم...»، - دەپ جىرلايتىن قويۋ اسپان، زەڭگىر كوك...
ارامىزدا امان-ەسەن جۇرسە، ءدال وسى كۇندەرى ەلۋ سەگىزگە تولار ەدى. رۋحى بيىكتە بولسىن قايرات دوسىمىزدىڭ!
باۋىرجان ومارۇلى
