كەز كەلگەن اتا-انا بالاسى ءۇشىن بارىن بەرۋگە، ءتىپتى ايدى اسپاننان الۋعا دايىن. ولار بالالارعا ەڭ جاقسىسىن بەرۋگە، ولاردى كەز كەلگەن قيىنشىلىقتاردان قورعاۋعا، ولار ءۇشىن اۋىر جۇمىس جاساۋعا دا تىرىسادى. دەگەنمەن كەيدە بالالارعا دەگەن شەكتەن تىس ماحاببات تا، بالا تاربيەسىندە كەرى اسەرىن تيگىزەدى.
№1 قاتە
بالالىق شاعىڭىزدى ەسكە ءتۇسىرىڭىز. ءسىزدىڭ بالالىق شاعىڭىزدا مەكتەپكە دەيىن ءوزىڭىز بارىپ، اۋلادا جالعىز ويناپ، ءتىپتى دوستارىڭىزعا دا جالعىز بارۋعا رۇقسات بەرىلگەن ەدى. ال قازىر كوپ اتا-انالار: «ويباي، زامان قاۋىپتى، جالعىز جۇرمە» دەيدى. سول سەبەپتى بۇگىنگى تاڭدا بويى اناسىنان ۇزىن ون ەكى جاسار بالانىڭ ءوزىن اناسى تۇسكى ۋاقىتتا سپورت سەكتسياسىنان كۇتىپ الۋعا الدىنان شىعادى. بالالارعا تاۋەكەل ەتۋگە جول بەرمەۋ، ءوز-وزىنە جاۋاپ بەرۋگە مۇرشا بەرمەۋ، ءوزى شەشىم قابىلداۋىنا جاعداي جاساماۋ پسيحولوگتاردىڭ سوزىنشە مۇلدە دۇرىس ەمەس. اۋلاداعى بالالارمەن توبەلەسىپ كورمەگەن، اعاشتان نەمەسە ۆەلوسيپەدتەن قۇلاپ جاراقات الىپ كورمەگەن بالا، ەرەسەك ومىردە كوپتەگەن فوبيالارعا ەرىك بەرىپ، جەكە باس پروبلەماسىن شەشۋدە قينالاتىن بولادى. بالالىق شاعىندا ەركىندىكتە، ءوز قالاۋىنشا، ءوز شەشىمىمەن جۇرمەگەن، ەشقانداي تاجىريبە سەزىنىپ كورمەگەن بالانىڭ ەسەيۋى كەشەۋىلدەيدى دەيدى پسيحولوگتار.
№2 قاتە
بالانىڭ مەكتەپتەگى مۇعالىممەن نەمەسە قاتارلاستارىنىڭ اراسىندا تۋىنداعان ماسەلەلەرىنىڭ شەشىمىن دە ءبىز تاۋىپ بەرۋگە تىرىسامىز. شامادان تىس قامقورلىقتىڭ كەسىرىنەن بالالار قيىن جاعدايدان شىعۋدىڭ جولىن بىلمەيدى. سوندا ول وسكەندە نە بولادى؟ "اناشىم، مەنىڭ باستىعىم ماعان بىلاي دەدى، نە ىستەسەم بولادى", دەي مە؟ ءبىز ءوزىمىز ولاردى ەرەسەك ومىرگە بەيىم ەتىپ ۇيرەتۋدىڭ ورنىنا، ولاردىڭ ءوزى شەشە الاتىن ماسەلەسىنە دە ارالاسىپ كەتەمىز.
№3 قاتە
بالالاردى ارينە ماداقتاۋ كەرەك، ءتىپتى كەيدە ەركەلەتكەن ءجون، بىراق ارتىق ماقتاۋعا بولمايدى. «ول تالانتتى، ول كەرەمەت، ول باسقالارعا ۇقسامايدى»، دەۋ ارقىلى كوپتەگەن اتا-انالار بالاسىنىڭ ءوزىن-ءوزى باعالاۋىن كوتەرۋگە تىرىسادى. ەگەر ءسىز ۇلىڭىز بەن قىزىڭىزدى شەكتەن تىس ماقتايتىن بولساڭىز، ۋاقىت وتە كەلە ولار تەك اناسى مەن اكەسى عانا ولاردى «ەرەكشە» سانايدى دەپ ويلايدى. ويتكەنى ولارعا قالعان ادامدار باسقالارعا قويىلاتىن تالاپتاردى قويادى. كوبىنە شەكتەن تىس ماداقتالعان بالالار، سىنىپتاستارىمەن سالىستىرعاندا، ءبىر ساتتە ءوزىن-ءوزى باعالاۋىن جوعالتادى. ناتيجەسىندە بۇكىل الەمدى وزىنە كەلگەندە ادىلەتسىز دەپ سانايتىن ادام وسەدى.
№4 قاتە
كوپتەگەن وتباسىلاردا وتكەندى ايتۋعا تىيىم سالىنعان. ناتيجەسىندە بالا ءوزىنىڭ اتا-بابالارىنىڭ كىم ەكەنىن، نە ىستەگەنىن، كىم بولعانىن بىلمەيدى. وتباسىلىق قيىندىقتار ول ءۇشىن قۇپيا بولىپ قالا بەرەدى. ال اتا -اناسى ومىرىندە ەشقاشان قاتەلەسپەگەن ء"مىنسىز جان" ىسپەتتى كورىنۋگە تىرىسادى. ەگەر ءسىز ونىمەن كەزىندە ءوزىڭىز جاساعان قاتەلىكتەرمەن، تەرىس قىلىقتارىڭىزدىڭ ناتيجەسىمەن بولىسپەسەڭىز، كەلەشەكتە ونى ءوز قاتەلىكتەرىنەن ساباق الاتىن قاسيەتتەن ايىراسىز.
№5 قاتە
اعىلشىن ماقالىندا: «بالالاردى تاربيەلەمەڭدەر، ولار ءبارىبىر سەندەر سياقتى بولادى. ودان دا ءوزىڭىزدى تاربيەلەڭىز» دەلىنگەن. ەگەر اكەسى پاراۆوز سياقتى تەمەكى شەگەتىن بولسا، ال اتاسى شىلىمىن قولىنان تاستاماسا، وندا ءسىزدىڭ بالاڭىز دا تەمەكى تاتىپ كورەتىنىنە تاڭعالماڭىز. ال مۇنداي جاعدايدا وعان تىيىم سالۋ پايداسىز. بالا ايتقاندى ەمەس، كورگەندى جاسايدى. ءوز بالاڭىزعا ۇلگى بولىڭىز!
دينا ليتپين،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
