Kez kelgen ata-ana balasy üşın baryn beruge, tıptı aidy aspannan aluǧa daiyn. Olar balalarǧa eŋ jaqsysyn beruge, olardy kez kelgen qiynşylyqtardan qorǧauǧa, olar üşın auyr jūmys jasauǧa da tyrysady. Degenmen keide balalarǧa degen şekten tys mahabbat ta, bala tärbiesınde kerı äserın tigızedı.
№1 qate
Balalyq şaǧyŋyzdy eske tüsırıŋız. Sızdıŋ balalyq şaǧyŋyzda mektepke deiın özıŋız baryp, aulada jalǧyz oinap, tıptı dostaryŋyzǧa da jalǧyz baruǧa rūqsat berılgen edı. Al qazır köp ata-analar: «oibai, zaman qauıptı, jalǧyz jürme» deidı. Sol sebeptı bügıngı taŋda boiy anasynan ūzyn on ekı jasar balanyŋ özın anasy tüskı uaqytta sport seksiiasynan kütıp aluǧa aldynan şyǧady. Balalarǧa täuekel etuge jol bermeu, öz-özıne jauap beruge mūrşa bermeu, özı şeşım qabyldauyna jaǧdai jasamau psihologtardyŋ sözınşe mülde dūrys emes. Auladaǧy balalarmen töbelesıp körmegen, aǧaştan nemese velosipedten qūlap jaraqat alyp körmegen bala, eresek ömırde köptegen fobiialarǧa erık berıp, jeke bas problemasyn şeşude qinalatyn bolady. Balalyq şaǧynda erkındıkte, öz qalauynşa, öz şeşımımen jürmegen, eşqandai täjıribe sezınıp körmegen balanyŋ eseiuı keşeuıldeidı deidı psihologtar.
№2 qate
Balanyŋ mekteptegı mūǧalımmen nemese qatarlastarynyŋ arasynda tuyndaǧan mäselelerınıŋ şeşımın de bız tauyp beruge tyrysamyz. Şamadan tys qamqorlyqtyŋ kesırınen balalar qiyn jaǧdaidan şyǧudyŋ jolyn bılmeidı. Sonda ol öskende ne bolady? "Anaşym, menıŋ bastyǧym maǧan bylai dedı, ne ıstesem bolady", dei me? Bız özımız olardy eresek ömırge beiım etıp üiretudıŋ ornyna, olardyŋ özı şeşe alatyn mäselesıne de aralasyp ketemız.
№3 qate
Balalardy ärine madaqtau kerek, tıptı keide erkeletken jön, bıraq artyq maqtauǧa bolmaidy. «Ol talantty, ol keremet, ol basqalarǧa ūqsamaidy», deu arqyly köptegen ata-analar balasynyŋ özın-özı baǧalauyn köteruge tyrysady. Eger sız ūlyŋyz ben qyzyŋyzdy şekten tys maqtaityn bolsaŋyz, uaqyt öte kele olar tek anasy men äkesı ǧana olardy «erekşe» sanaidy dep oilaidy. Öitkenı olarǧa qalǧan adamdar basqalarǧa qoiylatyn talaptardy qoiady. Köbıne şekten tys madaqtalǧan balalar, synyptastarymen salystyrǧanda, bır sätte özın-özı baǧalauyn joǧaltady. Nätijesınde bükıl älemdı özıne kelgende ädıletsız dep sanaityn adam ösedı.
№4 qate
Köptegen otbasylarda ötkendı aituǧa tyiym salynǧan. Nätijesınde bala özınıŋ ata-babalarynyŋ kım ekenın, ne ıstegenın, kım bolǧanyn bılmeidı. Otbasylyq qiyndyqtar ol üşın qūpiia bolyp qala beredı. Al ata -anasy ömırınde eşqaşan qatelespegen "mınsız jan" ıspettı körınuge tyrysady. Eger sız onymen kezınde özıŋız jasaǧan qatelıktermen, terıs qylyqtaryŋyzdyŋ nätijesımen bölıspeseŋız, keleşekte ony öz qatelıkterınen sabaq alatyn qasietten aiyrasyz.
№5 qate
Aǧylşyn maqalynda: «Balalardy tärbielemeŋder, olar bärıbır sender siiaqty bolady. Odan da özıŋızdı tärbieleŋız» delıngen. Eger äkesı paravoz siiaqty temekı şegetın bolsa, al atasy şylymyn qolynan tastamasa, onda sızdıŋ balaŋyz da temekı tatyp köretınıne taŋǧalmaŋyz. Al mūndai jaǧdaida oǧan tyiym salu paidasyz. Bala aitqandy emes, körgendı jasaidy. Öz balaŋyzǧa ülgı bolyŋyz!
Dina LİTPİN,
"Adyrna" ūlttyq portaly
