كەرى بايلانىس
+7 707 676 6977
adyrnaportal@gmail.com

حيدجاب كيۋ قازاق داستۇرىندە بولعان با؟

6970
Adyrna.kz Telegram

ساراپشىلار حيدجابتىڭ ساياسي ماسەلەنىڭ بىرىنە اينالىپ كەتكەنىن ايتادى.ونى شەشۋدىڭ جولى–ۇلتتىق كيىمدى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ دەيدى.

ءبىلىم الۋشىلاردىڭ مەكتەپ فورماسىن ساقتاۋى تۋرالى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ بۇيرىعى مەكتەپ پەن ءدىندار اتا-انالار اراسىندا داۋ تۋعىزدى. ماماندار مۇنداي ماسەلەنىڭ تۋىنداۋىنا قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىنىڭ جەتكىلىكتى دارەجەدە ناسيحاتتالماي وتىرعانى سەبەپ بولىپ وتىر دەيدى.

قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىن زەرتتەۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن ەتنوگراف حاليوللا احمەتجان قازاق–وزىنىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىن كيۋ ءداستۇرىن جوعالتقان حالىقتىڭ ءبىرى دەيدى.ول ۇلتتىق كيىمدەردىڭ دەر كەزىندە زەرتتەلىپ،زامانۋي ۇلگىدە حالىققا ۇسىنىلماعاندىعىنىڭ كەسىرىنەن ءدىن جولىنا تۇسكەن قىزدارىمىز ارابتىڭ كيىمىن كيۋگە ءماجبۇر بولىپ ءجۇر دەگەن پىكىردە.

قازاق–مۇسىلمان حالىقتاردىڭ ءبىرى بولعاندىقتان،ەجەلدەن ايەل زاتى ەتەك جەڭىن جيناپ،جاۋىپ جۇرگەن.ءدال بۇگىنگىدەي اشىق-شاشىق كيىم كيگەن ەمەس. الايدا ءدال قازاق حالقى سەكىلدى ۇلتتىق مادەنيەتىن جوعالتقان حالىق جوق. قازاقتىڭ بويىنا بىتكەن ەلىكتەگىش قاسيەت ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا، ۇلتتىق كيىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى جويىپ جىبەردى دەسە بولادى.مىسالى، وزبەك، تۇرىكمەن اعايىنداردى الساق،ۇلتتىق كيىمگە دەگەن قۇرمەتتەرىن جوعارى ساقتاعان.ال قازاقتىڭ ءوزىنىڭ ۇلتتىق كيىمى قولعا الىنباي،ۇمىت قالعاندىعىنان ءدىندار وتباسىنداعى قىز-كەلىنشەكتەر ەتەك-جەڭىن جابۋ ءۇشىن ارابتىڭ كيىمىنە قول سوزدى.ونىڭ ناتيجەسى بۇگىنگى شيەلەنىسكە اكەپ سوقتى،–دەيدى حاليوللا احمەتجان.

ۇلتتىق كيىمدى دۇرىس قولدانا ءبىلۋ كەرەك

سونىمەن قاتار حاليوللا احمەتجان قازىر ەۋروپا مادەنيەتىنە بوي الدىرعان جاستاردىڭ ساناسىنا ۇلتتىق كيىم تۋرالى تۇسىنىكتى،قۇرمەتتى،ماقتانىشتى ءسىڭىرۋ ءۇشىن كوپ جىل كەرەك دەيدى.

– جالپى حيدجاب پەن قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمىنىڭ اتقاراتىن قىزمەتى ءبىر.بىراق حيدجاب–ارابتىڭ كيىمى.ال قازاقتىڭ وزىنە جاراسىمدى كيىمدەرى جەتكىلىكتى.تەك ونى دۇرىس قولدانا ءبىلۋ كەرەك.ال قىز-كەلىنشەكتەرىمىز ارابتىڭ كيىمىن كيىپ، اداسپاۋلارى ءۇشىن، ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق كيمىدەردى ۇسىنۋىمىز قاجەت.ولاردىڭ اۋرەتتى جەرىن جاۋىپ جۇرگەندەرى دۇرىس.شىنىمدى ايتسام،كوشەدە جۇرگەندە اشىق-شاشىق جۇرگەن قىزداردان ءوزىم ۇيالامىن.

قازاق ايەلدەرى ەشقاشان شاشتارىن جايىپ، جالاڭباس جۇرمەگەن.ەگەر شاشىن جايسا، ۇيىندە ءبىر قايعىلى وقيعا بولعان دەپ تۇسىنگەن.ولار ءۇشىن شاشتى جيناپ، ورامال تاعۋ–تازالىقتىڭ بەلگىسىندەي قابىلدانعان.بىزدە ۇلتتىق كيىمدى الەۋمەتتىك ستاتۋسىنا قاراي كيگەن.سول كيىمدەردىڭ ءتۇر-تۇسىنە، وعان سالىنعان ويۋ مەن كەستەلەرىنە قاراپ، ادامنىڭ قاي جاقتىڭ تۋماسى، قاي رۋدىڭ ادامى ەكەنى اجىراتاتىن بولعان.ال جاۋلىققا قاراپ،ايەلدىڭ جاسىن بىلگەن. كيمەشەكتىڭ كەستەسىنە قاراپ،بالا سانىن بىلگەن.ال ەر ادامداردى باس كيىمىنە قاراپ اجىراتاتىن بولعان.

قاي زامان بولماسىن ادامنىڭ سىرت كيىمى–ۇيگە ۇستالعان پەردە سەكىلدى.ونى ادام توڭعاننان نەمەسە ساندىك ءۇشىن عانا كيمەۋ كەرەك. كيىم ادامدى سىرتتاعى زۇلىم كۇشتەردەن، ءتىل-كوزدەن ساقتايدى.قازاق نەگە جاڭا تۇسكەن كەلىننىڭ بەتىن ورمالمەن بۇركەيدى؟ويتكەنى سۇقتانعان كوزدەن،ارتىق اۋىز سوزدەن ساقتاۋ ءۇشىن جاسالاتىن ىرىم،–دەيدى ەتنوگراف.

ۇلتتىق كيىم كينو ارقىلى ناسيحاتتالادى

قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمىن ناسيحاتتايتىن ەڭ كۇشتى قۇرالدىڭ ءبىرى – تەلەارنا. قازاق جاستارى تەلەارنالاردان كارىس كينوسىن كورىپ، سول جاقتىڭ جاستارى سەكىلدى شاشتارىن قىسقارتسا،ەندى ءبىرى ولاردىڭ كيىم ۇلگىسىن سانگە اينالدىردى.حاليوللا احمەتجان قازاقتىڭ تاريحي كينولارىندا ۇلتتىق كيىمدى جارقىراتىپ كورسەتە المايتىندارىن ايتادى.

– تاريحي كينولاردى تۇسىرەردە الدىمەن ۇلتتىق كيىمنىڭ تاريحىن زەرتتەۋ كەرەك.ول–ۇلتتىق كيىمدى ناسيحاتتاۋدىڭ قۇرالى.كينو تۇسىرۋشىلەر ەشقاشان ەتنوگرافتارمەن كەڭەسكەن ەمەس.ونداعى كيىم ءتۇسىنىڭ ءوزى ادامنىڭ ەڭسەسىن باسىپ تۇرادى.مىسالى،"جاۋجۇرەك مىڭ بالا" فيلمىندە باس كيىم،شاپان تۇستەرى دە دۇرىس تاڭدالماعان.تەك قازاق حاندىعى جايلى تۇسىرىلگەن فيلمدە ۇلتتىق كيىمدى وتە ۇتىمدى قولدانعانىن كوردىم.مەن ءتىپتى پرەمەراسىنا ادەيى باردىم.سونداي كوڭىلىم تولىپ قايتتى.قازاقتىڭ باي تاريحىن كورسەتكەن.

قازاق ايەلدەرى جالاڭباس جۇرمەگەن

– قازاق قىزدارى جاستايىنان جالاڭباس جۇرمەگەن.كىشكەنە كەزىنەن ولارعا جاي تاقيا كيگىزسە، ودان كەيىن ۇكىلى تاقيا كيگەن.قازاقتار ۇكىنى قاسيەتتى قۇس سانايدى.ونىڭ قاۋىرسىنىن ءتىل-كوزدەن ساقتانۋ ءۇشىن قولدانعان.ءتىپتى ۇزاتىلىپ بارا جاتقان قىزدىڭ باسىنداعى ساۋكەلەگە، شىمىلدىعىنا تاققان. قىز ءوز جۇرتىنا كەلىن بولىپ تۇسكەن سوڭ،ءوزىنىڭ جولىن بەرسىن دەگەن نيەتپەن باسىنداعى ۇكىسىن ءوز سىڭلىسىنە بەرگەن.

قىز ۇزاتۋ ءساتى

"قىز جىبەك" فيلمىندەگى جىبەكتى ۇزاتۋ ءساتى / فوتو anabol.kz سايتىنان الىندى

ءبىر ايتا كەتەرلىگى، ۇكىنى تەك قىزدار عانا ەمەس، سال-سەرىلەر دە بوركىنە تاققان. سوعان قاراپ، سەرى ەكەنى اڭعارتاتىن بولعان. بىراق قازىر ارتىستەردىڭ ءوزى باسىنا 40 سم بولاتىن ۇكى تاعىپ، ساحناعا شىعادى. ال ۇكى – كىشكەنتاي قۇس.ونىڭ ەڭ بويشاڭىنىڭ تۇرقى 10 سانتيمەتردەي عانا بولادى.

ال قىزدار كەلىن بولىپ تۇسكەن سوڭ،باستارىنان ورامالىن تاستاماعان. بىرىنشىدەن، ورامال ونىڭ بوساعا اتتاپ،كەلىن بولعانىن اڭعارتسا،ەكىنشىدەن، تازالىقتىڭ بەلگىسى.ويتكەنى پىسىرگەن اسى ادال بولادى،–دەيدى ەتنوگراف.

قازاقشا كيىمنىڭ ۇلگىلەرى كوپ

ايەلدەر كيەتىن ۇلتتىق كيىمدەردىڭ نۇسقالارىن ءار رۋ ءوزىنىڭ ورنالاسقان جەرىنە قاراي ءار ءتۇرلى ەتىپ تىككەن.سوندىقتان ولاردىڭ كيىمىنىڭ ۇلگىلەرىن ءبىر-بىرىنەن اجىراتۋ وڭاي بولعان.ياعني قىزداردىڭ كيىمى:اشىق ءتۇستى ماتادان تىگىلگەن، كويلەگىنىڭ بەلى بۇرمەلى بولعان،ەتەك-جەڭىنە ەكى-ءۇش قاتار جەلبىرشەكتىڭ سالىنعان،قوس ەتەك بولعان،كامزول ەتەگىنە، وڭىرىنە وقا نە اشەكەيلى كەستەنىڭ تىگىلىپ، باسىنا ۇكىلى تاقيانى،اياعىنا بيىك وكشەلى ەتىكتى كيىپ،قاپسىرمالى بەلدىكپەن بۋىناتىن بولعان.

ال قىزدار بويجەتكەنگە دەيىن باستارىنا كۇمىس شىتىرا تاعىپ،ۇكىلى تاقيا كيىپ جۇرگەن. تاقيانىڭ دوڭگەلەك، شاشاق توبە،نايزاعاي سياقتى بىرنەشە تۇرلەرى بار.قىزدار قوس ەتەك كويلەك كيىپ، بارقىتتان تىككەن كەۋدەشە، مويىندارىنا قىزىل مارجان تاققان.

قازاق ۇلتتىق كيىمدەرىنىڭ ۇلگىلەرى

قازاق ۇلتتىق كيىمدەرىنىڭ ۇلگىلەرى / فوتو stan.kz سايتىنا الىندى

ون بەس،ون التى جاستاعى بويجەتكەن قىزدار ەتەگىنە ەكى-ءۇش بۇرمەلى جەلبىرشەك سالعان ۇزىن كويلەك،بەلى قىنامالى،جەڭسىز وقالى كامزول كيىپ، قاپتىرمامەن قابىستىرعان.ونىڭ ۇستىنەن قىنامالى جەڭدى بەشپەت،قامار بەلدىك كۇمىس، بىلعارى،بارقىت تاعاتىن بولعان.

ال قىزداردىڭ باس كيىمدەرىن نەگىزىنەن وقالاپ، زەرلەپ تىككەن. ۇكىلى قۇندىز تاقيا، كامشات بورىكتىڭ ۇستىنە شاشاقتى قىزىل جىبەك ورامال ءشالى جامىلادى.

ايەلدەر جاسىنا قاراي كيمەشەك كيگەن

قازاقتىڭ ۇلتتتىق باس كيىمدەرىن زەرتتەۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن سۋرەتشى، ديزاينەر ءمۇسلىم جۇماعۇلوۆ قىزداردىڭ باس كيىمدەرى جاسىنا قاراي ەرەكشەلەنگەن دەيدى.ونىڭ ايتۋىنشا، اراب كيىمىنىڭ قازاقتىڭ كۇندەلىكتى ومىرىنە ەنۋىنە ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ بولماۋى باستى سەبەپ بولىپ وتىر.

– قازاقتا قىز بالا دۇنيە كەلگەن سوڭ، شاشىن ەكى بۇرىم قىلىپ ءورىپ، بەس جاسىنا دەيىن تاقيا كيىپ جۇرگەن. ال 13 جاسقا دەيىن تاقياسىنا ۇكى تاعىپ قويعان.ال ۇزاتىلاتىن كەزدە قىزعا ساۋكەلەنى كيگىزۋدى اسپانداعى ارۋاقتارمەن بايلانىستىرادى.ۇيىنەن قىز ساۋكەلەسىن كيىپ اتتانعان سوڭ،قۇدا بولعان ەكى جاقتىڭ اتا-بابالارى اسپاندا تابىسادى دەپ ەسەپتەلگەن.

ءبىر بالالى بولعانعا دەيىن ورامال تاقسا، ودان كەيىن كيمەشەك كيگەن.

كەلىندى 40 ءۇي قوناق قىلعان

كەلىن بالالى بولعاننان كەيىن،40 ءۇيدى ارالىپ قوناق بولعان.ويتكەنى قايىن جۇرتى وزدەرىنىڭ ۇرپاعىن كوبەيتىپ وتىرعانى ءۇشىن باسىنا ورامال تاعىپ،سىي-قۇرمەت كورسەتكەن.

ال قىز ۇزاتىلىپ كەتەر كەزدە شەشەسىنە ەنى 45 سانتيمەتر بولاتىن ۇزىندىعى 17-19 مەترلىك اقتىق الىپ بەرگەن.ونى شەشەسى باسىنا شالما رەتىندە تاعىپ جۇرگەن. ال مۇنى كورگەن ادامدار ونىڭ قىزىن ۇزاتقانىن بىلگەن،–دەيدى ءمۇسلىم جۇماعۇلوۆ.

كيمەشەك كيۋدىڭ وزىندىك كەزەڭى بار

ەرتەدە ەكى تايپا جاۋلاسقاندا ءوزارا بىتىمگە كەلە الماعاندا اق جاۋلىقتى انالار اراشا ءتۇسىپ، كيمەشەكتىڭ ۇستىندەگى جاۋلىعىن سىپىرىپ الىپ، ورتاعا تاستاعاندا، جاۋلاسقان ەكى جاق ودان اتتاپ كەتە الماعان.ياعني، كيمەشەكتىڭ تاريحي ءارى ساياسي سىرى بولعان.

كيمەشەككە جەتكەنشە ايەل بالاسى بىرنەشە كەزەڭدەردەن ءوتىپ، ءارتۇرلى باسكيىم كيەدى.بۇل باستىڭ وزىن"باستىقتىرۋ"ۇشىن قاجەت.ايتالىق، قىز بالا دۇنيەگە كەلگەننەن باستاپ–سىلاۋ تاقيا،سىرما تاقيا،كوز مونشاقتى تاقيا كيەدى. بالاۋسا قىزدار ماڭدايى كەستەلەگەن شىت بايلاما تاعادى، بويجەتكەندەر مارجانداعان كەپەش،توپى،ۇكىلى تاقيا نەمەسە قالىڭدىقتار قارقارالى بورىك، سورابا جانە ساۋكەلە،قاسابا كيگەن.

كەلىن بولىپ تۇسكەندە ۇستىنە سالى ء(شالى) جامىلعان.ءبىر بالالى بولعانشا سالى،بايلاۋىش بايلاپ جۇرگەن.تۇڭعىشى شيراپ قاتايا باستاعاندا،ابىسىن-اجىن جينالىپ، انا بولعاننىڭ بەلگىسى رەتىندە ساۋكەلەنى شەشىپ،ساندەپ تىگىلگەن كيمەشەك كيگىزگەن.بۇل باسكيىم بالالى ايەلگە ىڭعايلى دا تازا، جيناقى بولعان.تالعاممەن تىگىلگەن كيمەشەك كيگەندە بەتتىڭ الماسى عانا كورىنەدى.شاقىرايعان كيمەشەككە ۇيرەنگەنشە قىمسىنىپ، ۇستىنەن جەلەك جامىلعان.

ەندى ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ، الدىن اشۋ دەگەن ءراسىم جاسالادى. جەلەكتىڭ الدىڭعى ەكى ۇشىن ارتقا قايىرىپ،بەلگە بايلايدى."الدى اشىلعان ايەل" دەگەن ءسوز وسىعان بايلانىستى ايتىلعان.ءسويتىپ، بىرتە-بىرتە جەلەگىن سىپىرادى. جەلەگى باسىنان تۇسكەنشە تورگە شىعۋعا بولمايدى.كىشكەنتاي بالالار تەنتەكتىك جاساپ،تورگە قاراي جۇگىرسە، كەلىن امالسىز بوساعادا تۇرىپ قالۋعا ءماجبۇر بولادى.

كيمەشەكتىڭ كيىلۋى–كەلىننىڭ كەردەڭ مىنەزدەن تىيىلۋى،اتا- سالتتىڭ الدىندا ءيىلۋى.كەلىن بولىپ كەلگەنى ەمەس،كەلىن بولىپ قالعانى.اۋلەتكە ۇرپاق قوسقانى ءۇشىن سالتاناتپەن ساناتقا ءىلىنىپ،ءوزىنىڭ لايىقتى ورنىن يەلەنگەندىگى.ەكىنشى بالاسىن تۋعاننان كەيىن،كيمەشەكتىڭ ۇستىنەن شىلاۋىش بايلايدى.جاس ەرەكشەلىگىنە قاراي شىلاۋىشتىڭ ماڭدايىن (جىڭىشكە،ورتاشا،جالپاق ەتىپ) قايىرادى.

كيمەشەك كيگەن اجەلەر

كيمەشەك كيگەن اجەلەر / فوتو el.kz سايتىنا الىندى

توبەسىنە توبەلدىرىك باستىرىپ،سىرعىپ كەتپەس ءۇشىن ءار جەرىنەن اسىل تاستار ورناتقان تۇيرەۋىشتەر تۇيرەيدى.شىلاۋىشتىڭ ورنىنا كۇندىك ورايتىن دا ادەبىمىز بار.

كەيبىر وڭىردە رۋدىڭ،ەلدىڭ اتاقتى ادامدارى قايتىس بولعاندا اۋىل-ايماقتىڭ ايەلدەرى جەلەكتەرىن سىپىرىپ تاستاپ،بايبىشەلەرى جاق سالماعان اق كيمەشەك كيەتىن بولعان.مۇنى "اق جاق بولدى"دەپ تە اتايدى ەكەن.ياعني،باسى قارالى، جۇرەگى جارالى ەلدىڭ ازا تۇتقان بەلگىسىن تاعى دا ءبوز بۇركەنشىك ايتقىزباي بىلگىزگەن. باستاعى ءبوز بايلاۋىش ايەلدىڭ جەسىرلىگىن باسى بوس،ءتىرى جەسىر، قاراسى تۇسىرىلمەگەن ت.ب. بەلگىلەرىن ايقىندايتىن انىقتاماسى بولدى.التاي قازاقتارىندا "جاق بۇزۋ" دەگەن ۇعىم كەزدەسەدى،ياعني جەسىر قالعان ايەل كيمەشەگىنەن قىزىلدى-جاسىلدى ورنەكتەردى الىپ تاستايدى.مۇنداي ايەلدەردىڭ كيمەشەكتەرىن جىل تولعانشا تەرىس كيگىزىپ، جىل تولعاننان كەيىن وڭ كيگىزەتىن سالت بولعان.

كيمەشەكتىڭ بىزگە جەتكەن حرونولوگيالىق عۇمىرىنىڭ ەڭ ەجەلگى ءتۇرى–وراما كيمەشەك.بۇل جاي عانا باستى وراۋدىڭ،جابۋدىڭ قاجەتتىلىگىنەن پايدا بولۋى مۇمكىن.

وراما كيمەشەكتى اقمولا جاقتىڭ قازاقتارى حح عاسىردىڭ 20-30 جىلدارىنا دەيىن كيگەن.ماتا تىگىلمەي، ەرەكشە پىشىلگەن بەت-الپەتى شىعىپ تۇراتىن بولىگىنە ويىقشا جاسالعان،ونى باسقا وراعان كەزدە كادىمگى كيمەشەكتەن ايىرماشىلىعى بولماعان.

ايەل باس كيىمىنىڭ عۇمىرناماسى:

  • 3 جاس (نارەستە، ءسابي) – يت تاقيا، سىرما، كەپەش تاقيا;
  • 5 جاستان شىت تاقيا – سىرعا تاعار ("قىزدىڭ سۇندەتى");
  • 7-13 جاس – ۇكىلى تاقيا، تەپەش، جۇرىندى بورىك ء(تورت ساي، شوشاق توبەلى) توپى، كوز ءتاتى، ءۇلبىرلى ۇكىلەگەن جاننات بورىك;
  • 13-تەن كەيىن ء(بىر مۇشەل) وتاۋ يەسى – سورابا، جاناتپەن جيەكتەلگەن قاۋىرسىن قاداعان دارەجەلى قارقارا بورىك;
  • 25 جاس (ەكىنشى مۇشەل) – ءسات قۇندىزدى سالتاناتتى ءتاج ساۋكەلە، زەرلەنگەن شاشاقتى قاسابا;
  • 37 جاس ء(ۇشىنشى مۇشەل) – كيمەشەك. كيمەشەككە قوسىمشا بولشەكتەردىڭ اتاۋلارى: شىلاۋىش، بۇرماشا جاۋلىق، سالدە، كۇندىك، قۇندىق بورىك، شىت بايلاما، جەلەك، سالى ء(شالى);
  • 49 جاستا ء(تورتىنشى مۇشەل) ءسان – سالتاناتى بيازىلاۋ كيمەشەككە قاتىستى قوسىمشالاردىڭ ءبارىن قولدانۋعا بولادى;
  • 61-73 جاس ارالىقتارى كەيۋانا دەڭگەيىنە جاتادى. بۇل كەزەڭدە باسكيىمنىڭ جەڭىلدەۋ جالاڭ كيمەشەك، يەكشە، بايلاۋىش تۇرلەرىن كيگەن لايىق.

ءدىني باسقارما بەرگەن كەڭەس

قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسى شاريعات بويىنشا قىز بالالاردىڭ باليعات جاسىنا 9 جاستا ەمەس، 15 جاستا تولاتىنىن مالىمدەگەن بولاتىن. سول سەبەپتى ءدىن جولىندا جۇرگەن ادامدارعا مەكتەپ جاسىنداعى قىزدارىنا ورمال تاققىزباۋعا كەڭەس بەرىپ وتىر.

ال ءبىلىم مينيسترلىگى رەسمي تۇردە مەكتەپتە ورامال تاعۋعا شەكتەۋ قويعاندىقتان، مەكتەپ تارتىبىنە تۇسىنىستىكپەن قاراۋىن سۇرعان ەدى.

سونىمەن قاتار ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام ءمينيسترى نۇرلان ەرمەكبەۆ "حيدجاب كيەتىن وقۋشىلار اتا-انالارىنىڭ بىرىگىپ مەكتەپ اشىپ الۋىنا قۇقى بار" دەپ مالىمدەدى.

حيدجاب ماسەلەسىن ءدىني باسقارما شەشە الادى

الايدا فيلوسوفيا جانە تەولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور دوساي كەنجەتاي حيدجاب كيۋ ماسەلەسىن بيلىك وكىلدەرى ساياسيلاندىرىپ جىبەردى دەيدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسى ءبىلىم مينيسترلىگىمەن تىعىز جۇمىس جاساسا، ونىڭ شەشىمىن تابۋعا بولاتىن ەدى.

– مەنىڭ ويىمشا، ءدىني باسقارما ورامال تاعۋدىڭ، ۇلتتىق كيىمدى كيۋدىڭ وزىندىك ءبىر ءتارتىبىن ەنگىزىپ، ۇسىنسا ونى بيلىك تە قولدايتىن ەدى. دەمەك ۇلتتىق قۇندىلىقتار تۇرعىسىنان شەشۋگە بولادى. ءدىن جولىن ۇستانعان ادامدارمەن دە، ءبىلىم مينيسترلىگىمەن دە، ءدىني باسقارما اراسىندا ەشقانداي بايلانىس جوق. بۇل – جان-جاقتى شەشىلەتىن ماسەلە. ءدىن جولىندا جۇرگەن ادامدار قىزدارىن حيدجاب كيگىزىپ، مەكتەپتە بولىپ جاتقان نەشە ءتۇرلى زورلىق-زومبىلىقتان، جامان نارسەدەن ساقتانۋ ءۇشىن ۇرپاقتارىن قورعاۋدىڭ ءبىر جولى رەتىندە قاراستىرىپ وتىر. دەمەك ءدىني فوبياعا اينالىپ كەتۋى مۇمكىن. قازىرگى ۋاقىتتا ەكى ورتادا بالالار زارداپ شەگىپ وتىر.

ال بىزدە ءدىن مەن ءداستۇر شاتاسىپ كەتكەن

حيدجاب – ارابتاردىڭ كيىمى بولعانمەن، وزدەرىنىڭ تابيعاتىنا لايىق كيىم. ولار كليماتى سۋىق جاققا بارعاندا وزدەرىنىڭ كيىمدەرىن كيە المايدى عوي. ءبىزدىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىمىزدى ەنگىزۋ ارقىلى بۇل ماسەلەنى شەشۋگە بولادى. ءارى بالالاردى قوعامداعى جامان نارسەدەن ساقتاۋ ءۇشىن ءدىننىڭ قۇندىلىقتارىن مەكتەپتە ۇيرەتۋ كەرەك. سوندىقتان بۇل ماسەلەنى قۇقىقتىق جاعىنان دا قاراستىرۋ كەرەك. ويتكەنى مەكتەپ– بالانىڭ ازامات بولىپ قالىپتاسۋىندا ەڭ ۇلكەن ءرول اتقاراتىن مەكەمە. ولار ءبىلىم الىپ قانا قويماي، فيزيولوگيالىق، پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قالىپتاساتىن ۋاقىتتارى مەكتەپتە وتەدى.

ال جەكە مەكتەپ اشۋ تۋرالى ۇسىنىس – دۇرىس شەشىم ەمەس. وندا دىنگە سەنەتىندەر مەن سەنبەيتىندەر دەپ ءبولىپ تاستاۋ دەگەن ءسوز. سوندىقتان ۇلتتىق كيىمدى ەنگىزۋ ارقىلى بۇل ماسەلەنى وڭاي شەشۋگە بولادى، – دەيدى دوساي كەنجەتاي.


ءلايلىم اۋباكىروۆا،

"ينفورمبيۋرو"

پىكىرلەر