جەلتوقسان قۇربانى، وسكەمەندەگى پەداگوگيكالىق ۋچيليششەنىڭ 2-كۋرسىندا وقىپ ءجۇرىپ، نەبارى 16 جاسىندا قىرشىنىنان قيىلعان قازاقتىڭ باتىر قىزى ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا 35 جىلدان كەيىن اقتالدى. مۇنداي جاعىمدى جاڭالىقتى «ايقىنعا» شىعىس قازاقستان وبلىستىق JELTOQSAN-86 قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى مارات رامازانوۆ سۇيىنشىلەپ جەتكىزدى.
بۇل حاباردى ەستىگەندە قۋانعانىمىز ءوز الدىنا «ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا ءالى كۇنگە دەيىن اقتالماعان با؟» دەپ تاڭدانعانىمىز دا راس. «وسى جىل ءبىز ءۇشىن قۋانىشتى، مەرەيلى جىل بولدى. جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قاھارماندارىنىڭ ءبىرى ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا عانا ەمەس، ونىمەن ءبىر توپتا وقىعان 28 قىزبەن ءبىر كۋرستا ءبىلىم العان 8 جىگىت اقتالدى. بۇل بىزگە وڭاي بولعان جوق. وسى جۇمىستىڭ باسى-قاسىندا ءجۇرىپ، جەلتوقسانشى قىز-جىگىتتەردىڭ اقتالۋىنا زور ۇلەس قوسقان الماتىداعى تىركەلمەگەن «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى بەيسەنباي سايفولداعا ايتار العىسىمىز زور»، – دەيدى مارات رامازانوۆ.
ءوزى دە جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسقان، بۇگىندە كەزىندە جازىقسىز جازا ارقالاعان زامانداستارىن اقتاۋمەن شىنداپ اينالىسىپ جۇرگەن بەيسەنباي سايفولدامەن ۇيالى تەلەفون ارقىلى سويلەسكەنىمىزدە كوپ جايعا قانىققانداي بولدىق. ءسابيرا مۇحامەدجانوۆانى اقتاۋ جۇمىستارىنىڭ قانشالىقتى قيىنعا سوققانىن دا تۇسىندىك.
«ءسابيرانى ءبىز الماتى قالالىق پروكۋراتۋراسى ارقىلى اقتادىق. اقتاماس بۇرىن ونىمەن ءبىر توپتا وقىعان 28 قىز، ورىس توبىندا ءبىلىم العان ساۋلە ومىربەكوۆا جانە 8 جىگىتتىڭ اقتاۋ قۇجاتتارىن الدىق. ءبىر قىزىعى، ءسابيرانىڭ اۋىلداسى ساۋلە ومىربەكوۆا 1987 جىلى وقۋدان شىعارىلعان. سەبەبى 1986 جىلعى ۋ-شۋ كەزىندە ءۇن-ءتۇنسىز كەتىپ قالعان ەكەن. «28 قىز اقتالعاندا قالاي جالعىز ءوزىن قالدىرامىز؟» دەپ، ونى دا تىزىمگە قوستىردىق. ءسويتىپ، «سابيرامەن بىرگە وقىعان 29 قىز اقتالدى، ەندى ءسابيرانىڭ ءوزىن دە اقتايمىز» دەپ قۋانىپ وتىرعانىمىزدا الماتى پروكۋراتۋراسى كوڭىلىمىزدى سۋ سەپكەندەي باستى. «ءسابيرانى اقتاي المايمىز، ويتكەنى تۋعان-تۋىستارى جوق. ەگەر 28 قىزعا حات جازدىرىپ، «قارسى ەمەسپىز» دەگەن قول قويدىرىپ اكەلسەڭىزدەر، بۇل ماسەلە شەشىلۋى مۇمكىن. باس پروكۋراتۋرا بىزگە وسىلاي دەپ وتىر» دەدى. سودان جانۇشىرىپ، شىعىسقا بارىپ، 28 قىزدىڭ قولىن قويدىرىپ، الماتى قالالىق پروكۋراتۋراسىنا تابىس ەتتىك»، – دەيدى بەيسەنباي سايفولدا.
2021 جىلدىڭ 27 قىركۇيەگىندە بەرىلگەن، الماتى قالاسى پروكۋرورىنىڭ ورىنباسارى ن.راكيشەۆ قول قويعان انىقتامادا بىلاي دەپ جازىلعان: «1986 جىلعى جەلتوقساننىڭ 26-سى كۇنى «جەلتوقسان» وقيعاسىنا قاتىسقانىنا بايلانىستى س.مۋحامەدجانوۆا وسكەمەن قالاسىندا جاتاقحانانىڭ بەسىنشى قاباتىنان سەكىرىپ، ءوزىن-ءوزى مەرت ەتتى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 1993 جىلعى 14 ساۋىردەگى «جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ تۋرالى» زاڭى نەگىزىندە 01.01.1970 جىلى تۋعان سابيرا ەسيمبەكوۆنا مۋحامەدجانوۆا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇربانى رەتىندە تانىلادى».
شىعىس قازاقستان وبلىستىق JELTOQSAN-86 قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى مارات رامازانوۆ سان جىل سارعايا كۇتكەن قۇجاتتىڭ كوشىرمەلەرىن جاقىندا ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا تۋىپ-وسكەن اۋىلداعى مەكتەپ پەن وسكەمەندەگى ءبىلىم العان كوللەدج ۇجىمىنا جانە نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى ۇلتتىق مۋزەيگە تابىستاپتى. ال تىركەلمەگەن «جەلتوقسان اقيقاتى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى بەيسەنباي سايفولدا الدا ءالى دە جۇمىس كوپ ەكەنىن جەتكىزدى. ونىڭ سوزىنە سەنسەك، 2010-2021 جىلدار ارالىعىندا رەسپۋبليكا بويىنشا 400-گە جۋىق، وسكەمەن قالاسى بويىنشا جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسى بار 38 ازاماتتىڭ (28-ءى ءسابيرانىڭ توپتاسى، بىرەۋى ورىس توبىندا وقىعان ساۋلە ومىربەكوۆا، 8 جىگىت – كۋرستاسى جانە س.مۇحامەدجانوۆانىڭ ءوزى) اقتالۋىنا جاردەمدەسىپتى.
«ورايى كەلگەندە ايتا كەتەيىن، قازىر مەنىڭ قولىمدا الماتىدا بولعان جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسقان 15 ادامنىڭ اقتالۋ قۇجاتتارى بار. ولار – سول ۋاقىتتا الماتىدا جۇمىس ىستەگەن وسكەمەندىكتەر. ءسابيرا مۇحامەدجانوۆامەن بىرگە نەمەسە جوعارى كۋرستا وقىپ جازالانعان ستۋدەنتتەردىڭ ءتىزىمىن وسكەمەندەگى پارتيالىق ارحيۆتەن الدىم. ماسەلەن، ءسابيرادان جوعارى، ياعني 3-كۋرستا وقىعاندار دا الاڭعا شىققان. الداعى ۋاقىتتا ولاردى دا اقتاۋ كەرەك دەپ ويلايمىن»، – دەيدى ول.
ءسابيرا مۇحامەدجانوۆامەن ءبىر كۋرستا وقىپ، ءبىر جاتاقحانادا تۇرعان، بيىل 8 جىگىتتىڭ قاتارىندا اقتاۋ قۇجاتىن العان امانگەلدى ورامالوۆ مۇنىڭ ءوزى ءۇشىن كۇتپەگەن جاعداي بولعانىن ايتادى. «ايگىلى ءدۇمپۋدىڭ وتكەنىنە 35 جىل بولىپتى. شىنىمدى ايتسام، ءبىزدى دە بىرەۋ ەلەپ-ەسكەرەدى، اقتالامىز-اۋ دەگەن دۇنيە ويىمىزعا كەلمەپتى. سابيرامەن ءبىر جاتاقحانادا تۇرعانىمىز، الاڭدا كوپ ستۋدەنتتەرمەن بىرگە جۇرگەنىمىز راس. ول بەسىنشى قاباتتا تۇراتىن ەدى. مەن ءۇشىنشى قاباتتا تۇردىم. سول كۇنى وسكەمەندە 100-دەن استام جاستار اۋەلى قازىرگى رەسپۋبليكا الاڭىنا جينالىپ، سول جەردەن ۋششانوۆ الاڭىنا دەيىن ۇرانىمىزدى، تالاپتارىمىزدى ايتىپ، ءجۇرىپ وتتىك. سوڭىمىزدان قالىڭ اسكەر كولوننا بولىپ كەلە جاتتى. «45 گاسترونوم» جاقتان، ياعني الدى مىزدان تاعى ءبىر كوللانا كەلىپ، ەكى جاقتان قورشادى. قاشاتىندارى قاشىپ ۇلگەردى. ەكى كىسى وتىراتىن ۋازيككە 6 كىسىنى وتىرعىزىپ الىپ كەتتى. ءبىز ءۇش جىگىت ستاحانوۆ كوشەسىندەگى پوليتسيا بەكەتىندە ءۇش كۇن جاتىپ شىقتىق. ءبىر كىسىلىك كامەراعا 11 كىسىنى قامادى. ءۇش كۇندە ءتورت پيروشكيدى ارەڭ دەگەندە جالىنىپ سۇراپ الدىق. ءاربىر 15 مينۋت سايىن جەكە-جەكە تەرگەۋگە شاقىردى. 15-16 جاستاعى كەزىمىز. جاتاقحاناداعى 18-دەن اسقان جىگىتتەرگە «سەندەر شىقپاي-اق قويىڭدار. سوتتاپ جىبەرۋى مۇمكىن. ءبىز كامەلەت جاسقا تولعان جوقپىز، ەشكىم سوتتاي قويماس، ەشتەڭە بولماس» دەپ الاڭعا باردىق قوي الاڭسىز. ءسابيرا قايتىس بولعاننان كەيىن كوميسسيا قۇرىلىپ، جاتاقحانادان شىعارىلىپ، وقۋدان قۋىلدىق. بىراق جاتاقحاناعا كىرىپ جۇردىك. جىل اياعىندا اكەم كەلىپ، اۋىلعا الىپ كەتتى. نە دەيمىن، اقتالعانىما قۋانىشتىمىن»، – دەيدى ءسابيرا مۇحامەدجانوۆانىڭ كۋرستاسى.
ايتا كەتەيىك، وسكەمەندە ءسابيرا مۇحامەدجانوۆانىڭ ەسىمى بەرىلگەن 560 مەترلىك كوشە بار. ءوزى تۋىپ-وسكەن تارباعاتاي اۋدانىنداعى اقمەكتەپ اۋىلىنداعى مەكتەپتىڭ الدىنا ءبيۋستى قويىلعان. 2001 جىلى «تارباعاتاي اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» اتاعى بەرىلدى.
«وسىدان ءبىر-ەكى جىل بۇرىن وبلىستىق ءتىل باسقارماسىنا ءسابيرانىڭ اۋىلىنداعى مەكتەپكە ونىڭ ەسىمىن بەرۋ جونىندە حات جازىلعان. ولار بۇل ۇسىنىستىڭ رەسپۋبليكالىق ونوماستيكالىق كوميسسيانىڭ ماقۇلداۋىنان وتپەگەنىن ايتتى. سەبەبى ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا تانىمال تۇلعالار تىزىمىندە جوق ەكەن. دەگەنمەن وسىمەن توقتاپ قالماي جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. وسكەمەن اكىمدىگى سابيراعا قالادان باسقا كوشە بەرەمىز دەپ وتىر»، – دەيدى مارات رامازانوۆ.
ازامات قاسىم
