كەدەي مەملەكەتتە ءبارى قىمبات بولادى دەگەن ءسوزدى وزىمشە تالداپ كورەيىن. مەن ەكونوميست، ساياساتكەر ءتىپتى بيزنەسمەن ەمەسپىن. بيلىكتەگىلەر جوعارى جاقتا تۇرعاننان كەيىن ولارعا باسقاشا كورىنەتىنى زاڭدىلىق شىعار. ءوزىم قاراپايىم ادام بولعاسىن ماعان ءبارى جەڭىل ءھام وڭاي بوپ كورىنەر بالكىم. قىسقاسى، كەدەي مەملەكتتە نەگە ءبارى قىمبات دەگەن سۇراققا ءوزىم كوشىپ كەلگەن سەرگەەۆكا ەلدى مەكەنىن ۇلگى رەتىندە الىپ، تالداپ كورەيىن.
مىسالى بىزدە قۇرىلىس ماتەريالدار ساتاتىن «ستروي مير» دەگەن دۇكەن بار. بۇكىل اۋدانداعى بىردەڭە سالام دەگەن ادامدار، ءتىپتى كورشىلەس اۋداننان كەلىپ وسى دۇكەننەن قۇرىلىس زاتتارىن ساتىپ الادى. يەسى وزگە ۇلت وكىلى. 100 كم راديۋستاعى وسى سالاداعى دۇكەننەن جالعىز بولعاندىقتان تاسى ورگە دومالاپ تۇر. جامان اتقا جال بىتسە جانىنا تورسىق بايلاتپاس دەگەندەي، دۇكەن ىشىندە ءوز شارتتارىن قويىپ، وراسان كەزەك جاساپ- كليەنتكە الساڭ ال، الماساڭ الما دەگەن دۇنيە جاسايدى. باعالارى دا اسپاننان تۇسكەندەي. الدىندا جۇمىستاعى باستىقپەن ءبىر قۇرال العانبىز. الماتىنىڭ باعاسىنان 40 پايىز قىمبات. امالسىز الدىق. نەگە؟ ويتكەنى «كونكۋرەنتسيا» جوق، جاقىن ماڭايدا كونكۋرەنت جوق. اياق استىنان ءبىر قازاق كەپ وسىنداي دۇكەن اشسىنشى. باعالارىن مىنا دۇكەننەن 10 پايىز تومەن قويسا- مىنالاردا ەستەرىن جيىپ، باعالارىن تۇسىرەدى دە ءار كليەنتكە كەنەدەي جابىساتىن ەد. ناتيجەسىندە «باعا تۇسەدى، ساپا جوعارلايدى. بۇنداي مىسالدار جەتەدى نەگىزى.
ايتقىم كەلگەنى، بىزدە ادام اراسىندا، ەلدى مەكەن ءتىپتى مەملەكەت دەڭگەيىندە «باسەكەلەستىك دامىماعان. ۇكىمەت دەڭگەيىندە دەگەنىم، مىسالى اقشتا ەكى پارتيا بار. جىل سايىن بىرىنەن ءبىرىن وتكىزىپ كەرەمەت پروگراممالار جاساپ جاتىر. ناتيجەسىندە اقش وزىپ تۇر. ال بىزدە.. نۇر وتان.
نەگىزى دەيمىن، ءبىز تەزىرەك كوتەرىلۋىمىز ءۇشىن كاسىپكەرلەر ءبىر بىرىمەن باسەكەلەسىپ، سوڭىندا باس قوسىپ ۇكىمەتپەن باسەكەگە ءتۇسۋى كەرەك. مىسالى، گەرمانيادا مۇعالىمنىڭ جالاقىسى 3,5 مىڭ ەۋرو دەيمىز. ونى جاساعان ۇكىمەت دەيمىز. ۇكىمەتى حالىق ءۇشىن ىستەپ جاتىر دەيمىز. شىندىعىندا باسقاشا، مىسالى بەرليننىڭ وزىندە 50 شاقتى جەكە مەنشىك مەكتەپ بار. مۇعالىمدەردىڭ جالاقىسى 3 مىڭ ەۋرودان باستالىپ 12 مىڭ ەۋروعا دەيىن جەتەدى. سول سەبەپتى ءتىس قاققان مامانداردىڭ كوبى «جەكە مەنشىك مەكتەپتەرگە وتە باستاعان. ناتيجەسىندە نەمىس ۇكىمەتى مەكتەپتەن كەتىپ جاتقان مامانداردى بارىنشا ۇستاپ قالۋى ءۇشىن جالاقىنى كوتەرۋگە امالسىز ءماجبۇر بولعان. بۇنداي دۇنيە دەنساۋلىق ساقتاۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى قىسقاسى ءبار جەردە بار. ءبارىن قوسىپ تۇرعان ءبىر عانا نارسە — كونكۋرەنتسيا.
مىنە بىزگە وسى كەرەك.
كەلىسەسىز بە؟
