تراديتسيا «توقتاۋ ايتۋ» — پريزىۆ ك سميرەنيۋ سو سمەرتيۋ

3774
Adyrna.kz Telegram

ۋ كازاحوۆ ەست نەمالو تراديتسي، سۆيازاننىح س كونچينوي چەلوۆەكا. ەست پوسلوۆيتسا «تاس تۇسكەن جەرىنە اۋىر» (تياجەلو تام، كۋدا ۋپال كامەن). تاك گوۆوريات كازاحي، پوتومۋ چتو وچەن بليزكو پرينيمايۋت گورە درۋگيح. ۆسە رودنىە، سوسەدي، درۋزيا ي زناكومىە ۆسياچەسكي مورالنو پوددەرجيۆايۋت سەميۋ ۋشەدشەگو ۆ مير ينوي.

جيۆوي دولجەن پرودولجات جيت

پوسلە پروۆەدەنيا پومينوك نا 7 ي 40 دنەي، سەميۋ، پرەبىۆاۆشۋيۋ ۆ گورە، سوسەدي ي رودستۆەننيكي پريگلاشالي ۆ گوستي نا ريتۋالنوە ۋگوششەنيە. پري زابوە سكوتا ەتوي سەمە پەرەداۆالي دوليۋ مياسا، كوتوروە نازىۆالوس قارا سىباعا (تراۋرنايا دوليا).

زاچاستۋيۋ بىۆالو ي تاك، چتو رودستۆەننيكي ۋسوپشەگو دولگو نە موگلي پريتي ۆ سەبيا، پرودولجايا گورەۆات. توگدا ستارشيە روديچي يلي يزۆەستنىە ليۋدي گوۆوريلي يم توقتاۋ — «ءتىرى ادام تىرشىلىگىن جاسايدى» –

جيۆوي چەلوۆەك دولجەن پرودولجات جيت

بليزكيە پريزىۆالي پرەكراتيت گورەۆات، پرينيات ي سميريتسيا، پونيمايا پريرودۋ پسيحولوگيچەسكيح پوسلەدستۆي. چاستو توقتاۋ ايتۋ سوۆەرشالي ۆ ستيحاح.

لەگەندا و توقتاۋ ايتۋ

ودناجدى ۆىحودەتس يز رودا سۋيۋنديك، يزۆەستنىي بي-سۋديا ەديگە پوەحال ناۆەستيت سۆوەگو سۆاتا. پو پريەزدۋ ون ۋۆيدەل ستراننۋيۋ كارتينۋ ي سپروسيل: «پوچەمۋ نا بەرەگۋ رەكي وتدەلنو ستويات ماتكي جيۆوتنىح، ا يح پوتومستۆو — نا پروتيۆوپولوجنوم بەرەگۋ ؟ وني تاك سيلنو كريچات، پوتومۋ چتو نە موگۋت ۆوسسوەدينيتسيا؟»

نا چتو سۆات وتۆەتيل: «ۋ حانا ۋمەر ەدينستۆەننىي سىن ي توت ۆ گورە سكازال: «ەسلي بوگ زابرال ۋ مەنيا سىنا ي زاستاۆيل پلاكات دنەم ي نوچيۋ، يا رازەدينيۋ جيۆوتنىح س يح پوتومستۆوم. پۋست توجە پلاچۋت».

بي ەديگە پوشەل ك حانۋ. توت لەجال نە پودنيمايا گولوۆى. توگدا ەديگە سكازال ەمۋ تاكوە توقتاۋ:

ەي، حان كوتەر باسىڭدى، ءىش اسىڭدى،

قاس ناردىڭ قابىرعادان قولى سوگىلسە دە ەلەمەس.

تاعدىردىڭ ىسىنە كونبەيتىن پاسىق ادام سەن ەمەس.

وتكەن قايتىپ كەلمەيدى، وشكەن قايتىپ جانبايدى».

***

ەي، حان، گولوۆۋ پودنيمي، پيششۋ پريمي،

سيلنىي نار-ۆەربليۋد نە زامەتيت، داجە ەسلي چاست تەلا وتورۆۋت.

تى نە نيچتوجەستۆو، كوتوروە پويدەت پروتيۆ سۋدبى.

پوگاسشەە نە زاگوريتسيا، سىن نە ۆەرنەتسيا س پوسلەدنەگو پۋتي.

پوسلە ەتيح سلوۆ حان پودنيال گولوۆۋ ي سپروسيل: «نە توت لي تى ەديگە، و كوتوروم يدەت مولۆا، چتو دۆۋميا سلوۆامي تى رەشاەش سامىە ترۋدنىە سپورى؟»

ەديگە سكرومنو وتۆەتيل: «نە زنايۋ، و كوم ۆى گوۆوريتە، نو مەنيا زوۆۋت ەديگە». حان وستاۆيل ەگو گوستەم ۋ سەبيا ۆ ستاۆكە نا نەسكولكو دنەي، پوسلە چەگو، ششەدرو وداريۆ، پروۆوديل دوموي.

جوقتاۋ – پومينالنىي پلاچ

كوگدا چەلوۆەك ۋميرال، جەنششينى پەلي پو نەمۋ جوقتاۋ (پومينالنىي پلاچ).

بابۋشكا زنامەنيتوگو ۋچەنوگو چوكانا ۋاليحانوۆا، ايگانىم سارگالداككىزى، پوسلە سمەرتي سۆوەگو مۋجا حانا ۋالي گورەۆالا تسەلىي گود. كاجدىي دەن دليا يسپولنەنيا تراۋرنوگو پلاچا ونا سوبيرالا جەنششين ي دەۆۋشەك.

ۆمەستە وني يسپولنيالي جوقتاۋ 3 رازا ۆ دەن — ۋتروم، دنەم ي ۆەچەروم. ۆسە ۆوكرۋگ سلۋشالي ەتوت ريتۋالنىي پلاچ ي توجە پلاكالي.

ودناجدى يزۆەستنىي وراتور بايدالى پريەحال ۆ حانسكۋيۋ ستاۆكۋ. پودويديا ك يۋرتە، ون ستيحامي وپوۆەستيل و سۆوەم پريحودە ۆدوۆۋ. ايگانىم پريگلاسيلا ەگو ۆ يۋرتۋ.

ۋسلىشاۆ، چتو ۆدوۆا حانا پرينيالاس يسپولنيات پەسنيۋ-پلاچ پو مۋجۋ، بايدالى سكازال: «ۋۆاجاەمايا، يا پونيمايۋ ۆاس، ۆى حوتيتە وپلاكيۆات مۋجا ي يسپولنيت جوكتاۋ، نو كاك ۆى سموتريتە نا تو، ەسلي يا ۆام سكاجۋ توقتاۋ؟»

پوسلە ەتوگو ون پرويزنەس سلەدۋيۋششيە سلوۆا:

– قايرات دەگەن قىران بار،

قايعىعا تىزگىن بەرمەيتىن.

قايعى دەگەن جىلان بار،

وزەكتى شاعىپ ورتەيتىن.

ءۇمىت، سەنىم تىلەك بار،

قۋانتىپ، قۋات الدىرار.

جىلاۋ دەگەن ازاپ بار،

قۋارتىپ وتقا الدىرار.

مەن قايعىڭدى قوزعاعالى كەلگەم جوق،

قايراتىڭدى قولداعالى كەلدىم.

***

– ەست سوكول، چە يميا — سيلا،

ي گوريۋ نە ۋدالوس ەگو وبۋزدات.

ەست زمەيا، چە يميا — پوتەريا،

ۋجاليت ۆ سەردتسە ي زاستاۆيت ۆەچنو گورەۆات.

نو ەست جەلانيا ي نادەجدا ەست،

چتو سيلۋ ۆ دار پرينوسيات، سكولكو نە سچەست.

تاكجە ەست پىتكا، چتو پلاچەم زوۆەتسيا،

چتو سجيگاەت ۆسە نا پۋتي ي پەپلوم ۆ دۋشە وتزوۆەتسيا.

يا پريشەل نە دليا توگو، چتوبى و گورە ناپومنيت،

يا سيلۋ ۆولي تۆويۋ پريشەل پوددەرجات.

(سمىسلوۆوي پەرەۆود ستيحوۆ اۆتورا ستاتي)

ايگانىم پريسلۋشالاس ك توقتاۋ ۋۆاجاەموگو وراتورا. ا چەرەز نەسكولكو دنەي، كوگدا بايدالى سوبرالسيا وتپراۆيتسيا دوموي، ۆدوۆا حانا ۋالي پرەپودنەسلا ەمۋ ۆ دار دوروگۋيۋ شۋبۋ ي ليۋبيموگو ينوحودتسا، كوتوروگو زۆالي كوكسىرگاناك – پلاۆنوسەرىي.

تراديتسيا توقتاۋ ايتۋ سۋششەستۆۋەت ي پونىنە.


365info.kz

پىكىرلەر