“باندى” اتانعانداردى ستاليندىك سۇرگىن قۇرباندارى دەپ تانۋىمىز كەرەك - تاريحشى

1763
Adyrna.kz Telegram
https://adyrna.kz/content/uploads/2025/05/image-14-960x500.png?token=eba4099f5652eb692a220b0ea96355cd
كەڭەس وكىمەتىنىڭ العاشقى جىلدارىندا بيلىككە قارسىلىق تانىتقان ازاماتتار ادىلەتسىز تۇردە «باندى» اتانىپ، قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىرادى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى. بۇل تۋرالى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە وراي تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، جاڭگىر حان اتىنداعى باتىس قازاقستان اگرارلىق-تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اعا وقىتۋشىسى ەسقايرات حايداروۆ قازاقپاراتقا بەرگەن سۇحباتىندا ايتتى. سۇحبات بارىسىندا تاريحشى كەڭەس وكىمەتى حالىقتى قورقىتىپ-ۇركىتۋ ءۇشىن ءوز بيلىگىن مويىنداماعانداردى «بانديت» دەپ اتاپ، جاپپاي قۋدالاۋ ساياساتىن جۇرگىزگەنىن ايتتى. بۇل باعىتتاعى قاتاڭ شارالار 1920-1930 جىلدارى باتىس قازاقستان وڭىرىندە دە كەڭىنەن جۇزەگە اسقان. "قىزىل قىرعىنمەن كەلگەن كەڭەس بيلىگى حالىققا قىسىم جاساپ، ەركىن ويلى تۇلعالاردى باسىپ-جانشۋ ءۇشىن «بانديتيزم» دەگەن جالعان ۇعىمدى قولداندى. ولاردىڭ شىنايى ماقساتى — ازاتتىقتى اڭساعان ەرلەردى ءۇنسىز جويۋ بولاتىن. ارحيۆ قۇجاتتارى بۇل دەرەكتەردى ناقتى دالەلدەپ وتىر", – دەيدى عالىم. ەسقايرات حايداروۆتىڭ زەرتتەۋلەرىندە 1923 جىلدان باستاپ وگپۋ (كەڭەستىك مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك ورگانى) باياندامالارىندا ەرعالي ايازباەۆ، امانعالي كەنجەاحمەتوۆ، قۇنىسكەرەي قوجاحمەتوۆ سىندى ۇلت ازاتتىعى جولىندا كۇرەسكەن ازاماتتار تۋرالى مالىمەتتەر كەزدەسەدى. ولار كەڭەس وكىمەتىنىڭ «سولاقاي ساياساتىنا» قارسى شىققانى ءۇشىن «باندى» دەپ ايىپتالعان. “مەنىڭ ايتارىم، «بانديتيزممەن كۇرەس»، «باندىلار»، «باندىلىق توپتار»، «باندشايكا» دەگەندى ويلاپ تاپقان كەڭەس وكىمەتىنىڭ ءوزى ەدى. قازىرگى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك يدەولوگياسى جانە جاڭا تاريحي سانا تۇرعىسىنان قاراعاندا، بۇل ازاماتتاردى بوستاندىق، تەڭدىك، ەركىندىك ءۇشىن كۇرەسكەندەر، ستاليندىك ساياسي قۋعىن-سۇرگىننىڭ قۇرباندارى دەپ تانۋىمىز كەرەك. سوندا عانا تاريحي ادىلەتتىلىك ورنايدى. «باندىلار» تاريحى جاڭاشا تۇرعىدان زەردەلەنىپ، بوستاندىق ءۇشىن كۇرەسكەن تۇلعالارعا دۇرىس تاريحي باعا بەرىلۋى كەرەك. سونىمەن قاتار ولاردىڭ جانقيارلىق ارەكەتتەرىن كەڭەس وكىمەتىنىڭ ادىلەتسىز ساياساتىنا قارسى باعىتتالعان قارسىلىق قوزعالىسى رەتىندە قاراستىرۋىمىز قاجەت”، - دەيدى تاريحشى.
پىكىرلەر