"Отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл туралы" заң жобасы үлкен қоғамдық резонанс тудырды, өйткені ол Қазақстан жерінде ежелден келе жатқан отбасылық байланыстардың қасиеттілігі, үлкендерге құрмет, балаларға деген сүйіспеншілік пен қастерлі қарым-қатынас сияқты құндылықтарды қауіпке төндірді деп жазады «Адырна» ұлттық порталы Citizengo.org сайтының ақпаратына сілтеме жасап. Сонымен қатар төмендегі сілтеме арқылы өтіп, қарсы екеніңізді білдіріп, қол қоюыңызға болатынын да ескертеміз.
Біздің ойымызша, бұл заң жобасының қауіптілігі келесідей тармақтардан көрінеді:
1) Оны іске асыру заңмен тыйым салынбаған әрекеттерді зорлық-зомбылыққа жатқызу арқылы құқықтың қатарлас репрессиялық жүйесін құруды көздейді.
Ата-аналардың балаларды өз сенімдеріне сәйкес тәрбиелеуге құқығы бар. Егер ата-ана заңды бұзса, онда оның әрекеттері әкімшілік немесе қылмыстық құқық бұзушылық ретінде қарастырылуы керек. Осы заң жобасында "зорлық-зомбылық" ұғымы әкімшілік немесе қылмыстық құқық бұзушылық құрамына кірмейтін іс-әрекеттер ретінде енгізіледі. Мысалы,
- психологиялық зорлық-зомбылық - қасақана психикалық азаптау, қорлау, бопсалау, ерік білдіруді шектеужәне адамның ар-намысы мен қадір-қасиетін қорлайтын өзге де әрекеттер және (немесе) оларды қолдану қатері.
- экономикалық зорлық-зомбылық– тамақтанумен, тұрғын үймен немесе адамның дамуы үшін басқа да қажетті жағдайлармен қамтамасыз ету құқығын шектеуге, меншікке, еңбекке, білім алуға... және /немесе өзге де мүліктік игіліктер мен құқықтарға қол жеткізуге шектеу қоюға әкеп соққан қасақана іс-әрекет.
"Зорлық-зомбылықтың" мұндай анық емес тұжырымдары отбасына өз еркімен араласуға, ата-аналардың мінез-құлқына, мысалы, өз баласының "ерік-жігерін шектеу" немесе "оны тамақпен және басқа да жағдайлармен қамтамасыз ету"тұрғысынан бақылауды жүзеге асыруға негіз болып табылады.
Әрине, бұл ата-аналардың өз балаларын тәрбиелеуге деген табиғи конституциялық құқығын бұзу, ал "Бала құқықтары туралы" заңға енгізілейін деп тұрған балаларды "кемсітуге толық тыйым" салу - сонымен бірге ата-аналардың отбасындағы беделіне нұқсан келтіреді. Балаларға қамқорлық жасау сылтауымен отбасыларды қатаң бақылау азаматтардың жеке және отбасылық құпияға, тұрғын үйге қол сұғылмаушылыққа конституциялық құқықтарының бұзылуына әкеледі, барлық бақылаушы органдарға оның әрекеттерінің баланың мүдделеріне сәйкестігін үнемі дәлелдеуге міндетті ата-аналардың ар-намысы мен қадір-қасиетін қорлауға әкеледі.
2) Заң жобасы "Құқық бұзушылықтардың алдын алу туралы" ҚР ӘҚБтК, ҚР ҚІЖК , неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы Кодекспен салыстырғанда отбасындағы құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимылдың қандай да бір жаңа шараларын көздемейді.
Жалғыз жаңалық- бұл денсаулық сақтау жүйесіне кірмейтін кейбір ұйымдарда медициналық және басқа терапияны қолдана отырып, психокоррекциялық бағдарламалардан өту үшін кінәлі отбасы мүшесіне міндетті мәжбүрлеу болып табылады. Бұл ретте, егер қолданыстағы заңнамада психикалық аурулардан зардап шегетін және қоғамға қауіпті іс-әрекеттер жасаған адамдар үшін соттың мәжбүрлеп емдеуді тағайындауы көзделсе, жаңа заң жобасында мұндай емдеу - мінез-құлыққа ерекше талаптар белгілеу шараларымен бүркемеленген. Бұл дегеніміз, мұндай емдеуден өту міндеті қызба мінезді жұбайға немесе өзінің тілазар баласына әділ қаһармен ашуланған психикалық аурудан зардап шекпейтін ата-анаға жүктелуі мүмкін. Мұндай норма фармакологиялық компаниялардың мүдделерін қолдау арқылы адамның денсаулығын сақтау құқығын өрескел бұзу болып табылады.
3) Заң жобасы құқықтық түсініксіздік тудырады, өйткені ол қолданыстағы заңнамаға қайшы келеді.
1-ші тыңдауда Парламент Мәжілісінің депутаттары мақұлдаған заң жобасының редакциясы баланы қорғау үшін, оны алып қоюға тек қорғаншылық және қамқоршылық органдарына осындай құқық беретін неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодекстің талаптарын бұза отырып, полиция органдарына жол берді. Сонымен бірге, ата-аналардың біреуінің зорлық-зомбылық жасағаны туралы "негізделген болжам" негізінде балаға "бірлескен қамқоршылық" құқығын тоқтату қарастырылған. Ата-аналардың "бірлескен қамқорлығы" термині біздің заңдарымызға сәйкес келмейді, оған сәйкес ата-аналар қамқоршылар емес, өз балаларының заңды өкілдері болып табылады. Ата-ана қамқорлығы Германияның Азаматтық кодексінде қарастырылған (Burgerliches Gezetzbuch), бұл заң жобасының идеясын қарызға алынған деп санауға толық негіз береді. Югемданттың теріс тәжірибесі біздің менталитетімізді жүзеге асыратын ювеналды жүйенің репрессивті сипатын айқын көрсетеді.
Ұсынылған заң жобасы отбасылық-тұрмыстық саладағы құқық бұзушылықтардың алдын алуға бағытталмаған және отбасындағы зорлық-зомбылықты жоюды нақты қамтамасыз ете алмайды. "Зорлық-зомбылықтың" ойдан шығарылған нұсқаларын емес, нақты құқық бұзушылықтарды жою үшін заңнамада барлық тетіктер бар. Осыған байланысты полиция мен соттардың жұмысын жақсарту қажет. Отбасылық-тұрмыстық саладағы құқық бұзушылықтардың алдын алу үшін мемлекет тыныс-тіршіліктің барлық салаларында отбасылық құндылықтардың мызғымастығы туралы нақты саясат жүргізуге, оларды БАҚ, білім беру бағдарламалары арқылы бұзуға жол бермеуге тиіс. Отбасындағы психологиялық ахуалдың өзгеруіне балалы отбасыларға әлеуметтік-экономикалық көмек көрсету шаралары, балалардың бос уақытын, оның ішінде бюджет қаражаты есебінен жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету қызмет ететін болады. Маскүнемдікке, нашақорлыққа, ойынға тәуелділікке қарсы қатаң әрі дәйекті күрес отбасындағы құқық бұзушылықтардың нақты қысқаруын қамтамасыз етеді.
4) Еуропа елдерінің мысалындағы мұндай араласудың салдары балалардың ата-аналарынан дөрекі бөлінуіне, балалардың үлкендерге деген наразылық мінез-құлқына, неке санының төмендеуіне, тууға, қоғамның моральдық тозуына және нәтижесінде отбасы институтының жойылуына әкеледі.
Мысалы, АҚШ-та ресми статистика бойынша жыл сайын орта есеппен 250-300 мың бала алынады; соңғы 18 жылда 5 миллионға жуық бала тәркіленді.
Джорджия штатының сенаторы Ненси Шеффердің "Балаларды қорғау қызметінің сыбайлас жемқорлық бизнесі" баяндамасына сәйкес, АҚШ-тың бала қорғау жүйесі жемқор және жарамсыз, бұл отбасылардың жойылуына негізделген империя. Балалар үшін бұл жүйе — гестапо. Бұл жүйеде ата-аналар қателік жасау құқығынан айырылған. Әлеуметтік қызметкерлер дәлелдерді жалған жасайды, өйткені балаларды алып қою пайдалы және олар жүйенің "күдігінен тыс". Бұл жүйеде балаларды қайтаруға ешкім мүдделі емес. Әке әдепкі бойынша қылмыстық элемент ретінде қарастырылады. Бұл ретте:
фостер отбасыларында балалар қоғамдық орындарға қарағанда 6 есе жиі қайтыс болады (The National Center on Child Abuse and Neglect in 1998).
отбасылардан балаларды алып тастаудың 70% - на дейін заңсыз (California Little Hoover Commission Report in 2003).
Германияда 2010 жылдан кейін ГФР соттарында бала қорғау жүйесінің заңсыздығы мен озбырлыққа қатысты бірнеше маңызды еңбектер шықты, оның ішінде доктор Леонардтың"Югендамттың қара кітабы"(2011), Реверанд Морицтің "Германияның масқарасы.Балаларды ұрлау" (2011), Карин Йекельдің кітаптары (отбасы тақырыбындағы жазушы, "Германиядағы ата-аналар"қоғамының құрметті мүшесі). Барлық кітаптар бір-бірін қайталайды.
2014 жылы ГФР-да 48 059 бала тәркіленді. 2017 жылы — 61 400, 2018 жылы-52 590 бала. Әдетте,"ата — аналардың теріс пайдалануы" себебі түсінікті -бұл өте кең тұжырым.
Ювеналды әділет органдарының "асханасын" егжей — тегжейлі білетін, 20 жылдық тәжірибесі бар неміс психологы Р. Мориц, -былай деп жазады: "ГФР-да "балаларды ұрлайтын мафия бар". Югендамт себеп емес, ол -құрал". Бұл ретте іс жүзінде психологтың қорытындысы бойынша отбасын сақтау және онда зорлық-зомбылық пен қатердің болуы мәселесі шешіледі. "Ақшаға ашкөз және қабілетсіз кез-келген психолог сотқа балаға пайда немесе қауіп туралы анықтама бере алады", ал кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі сот 100% жағдайда сарапшылардың қорытындыларына негізделген. (Сондықтан, ата-ана мұндай мәселелерде "маман емес" ретінде бір нәрсені дәлелдеуі мүмкін емес.)
Р. Мориц "дені сау балалар психиатрия мекемелеріне ешқандай себепсіз жабылады және оларға психологиялық және психиатриялық бақылау тағайындалады"деп жазады. Сарапшының әрбір қорытындысы балалар мен ата-аналар психологиялық және психиатриялық терапияны тағайындауы керек деген қорытындыға келеді.
Фото ашық дереккөзден алынды.
Қол қою үшін сілтеме: https://citizengo.org/ru/184760-zholdau-otbasylyk-turmystyk-zorlyk-zombylykka-karsy-kimyl-turaly-zan-zhobasy-ulken-kogamdyk?utm_source=fb&fbclid=IwAR2WFGZGqPmUAxZKFF4TlHvQZO2RVDG3E8SPTmv_rOXHYS0bCPy0F2b7GAc
