قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامى دەسە ويىمىزعا بىردەن ەت كەلەدى. قازاقستانعا كەلگەن شەتەلدىكتەر دە بۇل استى "بەشبارماق" دەپ بىلەدى. ويتكەنى ءبىز ەتتى "قاسقىردان كەيىن ەڭ كوپ جەيتىن ەلمىز" نەمەسە ءوزىمىز سولاي ويلايمىز... الايدا بۇگىندە كوپتەگەن تاعام ءتۇرى ايتىلمايدى، ءتىپتى ۇمىتىلۋعا جاقىن. وسىعان بايلانىستى Tengrinews.kz تىلشىسى ەتنوگراف دۇيسەمبەك قاترانۇلىنان قازاقتىڭ ۇمىتىلا باستاعان كەيبىر ۇلتتىق تاعامدارى جانە ەرتەدەگى تاماقتانۋ ادەتى جايلى سۇراپ ءبىلدى. قاترانۇلىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل ۇلتتىق تاعامدار جالپى قولدانىستا بولماسا دا، ءالى دە دايىندالادى.
"بار، ءالى دە جاسالادى، تەك ءبىرلى-جارىم عانا. قوناق كەلگەندە وسىنداي سىيلى اسپەن كۇتەتىن وتباسىلار بار. تابيعاتقا شىققاندا ءوزىمنىڭ دە ەت قورىقتىق جاسايتىنىم بار. ۇمىت بولعان جوق، ال كۇندەلىكتى قولدانىستان شىعا باستاۋى بىرىنشىدەن ەت قىمبات، ەكىنشىدەن قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى پورتسياعا بولگەنگە كەلمەيدى عوي، بەس-التى ادامنىڭ الدىنا قويىلاتىن اس. سوندىقتان اسحانالاردا كوكونىس قوسىپ بەرەتىن تاعامدار كوبىرەك. ال اسىلعان ەت جەڭىل دايىندالاتىندىقتان كوپ قولدانىلىپ ءجۇر، سۋعا اساسىڭ - بولدى. ماسەلەن قارىن بورتپە سياقتى تاعامداردى ەتتى تۋراپ، قارىنعا سالىپ، ونىڭ جان-جاعىن بايلاۋ قاجەت بولادى، جۇمىسى كوپتەۋ", - دەيدى دوسىمبەك قاترانۇلى.
ەتنوگرافتىڭ ايتىپ وتىرعان قارىن بورتپەسى وسى. © recipecooking.biz
ونىڭ ايتۋىنشا، ەتتەن بولەك وزگە تاعامدارعا قاتىستى جاعداي دا وسىنداي. جەنت جاساۋ ءۇشىن دە ونىڭ جارتىسىنا جۋىعى قىزىل ىرىمشىك بولۋ كەرەك. ال قىزىل ىرىمشىك قوسىلماسا، ول جەنت بولىپ ەسەپتەلمەيدى. قىزىل ىرىمشىكتىڭ باعاسى قازىر 1500-2000 تەڭگە شاماسىندا.
جەنت. © Vkusnota.kz
ىرىمشىك. © jas.kz
"قازاق داقىلدى كوبىنە قۋىرىپ جەگەن. ويتكەنى ونى ۇن قىلىپ تارتۋعا ديىرمەن كەرەك. سوندىقتان باۋىرساقتى قولى جەتكەن ادام جەگەن، جالپى باۋىرساق مەرەكەلەردە جاسالاتىن اس بولۋىنىڭ سەبەبى دە سول. جالپى ناندى ءبىز حح عاسىر باسىنان بەرى قولدانا باستادىق قوي. وتىرىقشى حالىقتاردىڭ ىقپالىمەن", - دەيدى ول.
وسى رەتتە مۇنداي قۇنارلى تاعامداردى جەۋ قانشالىقتى پايدالى جانە قانشالىقتى زيان بولعان دەگەن ورىندى سۇراق تۋادى. بۇعان ەتنوگراف عالىم اسقازانىڭنىڭ تورتتەن ەكى بولىگىن قويۋمەن، ءبىر بولىگىن سۇيىقپەن، ال قالعان ءبىر بولىگىن بوس قالدىر دەگەن ءتامسىلدىڭ قازاقتا باياعىدان بارىن ايتادى.
باس قارىن دەپ اتالاتىن تاعام. © theopenasia.net
"جاتارعا اش جاتۋ دەگەن دۇرىس ەمەس. دارىگەرلەردىڭ ءوزى دە مويىنداعان. ادامنىڭ اعزاسى قاجەتتى زاتتاردى ۇيىقتاعان كەزدە الادى. ال ونى اسقازاننان الماعاندا، قايدان السىن؟ ەت جەگەن سوڭ بىردەن ۇيقىعا كەتپەيدى عوي قازاق، قورا-قوپسىنى قاراپ، مالىن جايعاپ دەگەندەي 1-1,5 ساعاتىن دالادا وتكىزەدى. ودان كەيىن عاسىرلار بويى گەنىمىزگە جازىلعانى بار، نەگىزگى استى قازاق كەشكە جەگەن. سوسىن ماۋسىمدىق تاماقتانۋ دەگەن بار. ماسەلەن قىس بويى ەت جەپ شىققان ادامدار جاز كەلە ءسۇتتى تاعامدارعا كوشەدى. ايران، قىمىز، شالاپ دەگەن سياقتى كوبىرەك بولادى. ال بۇل زياندى قالدىقتار بولسا ونى بەيتاراپتاندىرادى، رەتتەيدى", - دەپ اياقتادى دۇسەمبەك قاترانۇلى.
ەت قورىقتىقتىڭ دايىندالۋى. © eastasy.com
ماقالانىڭ سوڭىندا جوعارىدا ايتىلعان ەت قورىقتىق جايىن ايتا كەتسەك. قورىقتىق دەگەن تاماق بار قازاقتا، اعاش توستاققا نە ساپتىاياققا ساۋىپ العان قوي سۇتىنە وتقا ابدەن قىزدىرىلعان مالتا تاستى ءبىر-بىرلەپ سالىپ وتىرادى. شيكى ءسۇت 2 - 3 مينۋتتا قايناپ، پىسەدى ەكەن. مۇنى كوبىنە مالشىلار جاساپ ىشكەن. ەندى ەتتى دە وسى تاسىلمەن پىسىرۋگە بولادى. وسىنى ەت قورىقىتىق دەپ اتاعان. وسىعان بايلانىستى قىزىق دەرەك بار. 60-70 جىلدارى ارحەولوگتار كۇيگەن تاستاردى تاۋىپ، ونىڭ سىرىن بىلمەگەن. كەيىن تۇركى حالىقتارىندا وسىلاي اس ازىرلەنگەنىن بىلگەن ەكەن. تاعى ءبىر قىزىعى، مۇنداي ءتاسىل موڭعول حالقىندا دا بار بولىپ شىقتى.
Tengrinews.kz
