جاڭا قازاقستاندا قۇقىقتىق ساياسات تەك زاڭ قابىلداۋ عانا ەمەس، قوعامنىڭ ادىلدىككە، تەڭدىككە جانە ادام قۇقىعىنا دەگەن سەنىمىن قالىپتاستىرۋدىڭ باستى قۇرالىنا اينالىپ كەلەدى. سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدە قۇقىقتىق مادەنيەتتى نىعايتۋعا، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن سوت ارقىلى قورعاۋعا باعىتتالعان كەشەندى شارالار جۇيەلى تۇردە جۇزەگە اسىپ كەلەدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇقىقتىق ساياسات تۇجىرىمداماسى ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن ساقتاۋ، قۇقىقتىق ءتارتىپتى نىعايتۋ، ءادىل سوت جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ سىندى باعىتتارعا ەرەكشە ءمان بەرەدى. سونىڭ ارقاسىندا بۇگىندە سوت جۇيەسىندە اشىقتىق ارتىپ، قاراپايىم ازاماتتاردىڭ دا ءوز مۇددەسىن زاڭ اياسىندا قورعاۋعا دەگەن سەنىمى كۇشەيە باستادى.
جاڭا ەلەكتروندىق جۇيەلەردىڭ ەنگىزىلۋى — قۇقىق سالاسىنداعى اشىقتىق پەن قولجەتىمدىلىكتى ارتتىرعان ماڭىزدى قادامداردىڭ ءبىرى. «E-Salyk»، «E-Quryltai»، «E-Sot» سەكىلدى ونلاين پلاتفورمالار ارقىلى ازاماتتار ءوز ءىسىن باقىلاپ، ارىز-شاعىمدارىن تىركەپ، ءتىپتى كەي ىستەردى ونلاين قاراۋعا قاتىسا الادى. بۇل – زاماناۋي تەحنولوگيالار ارقىلى قۇقىققا قولجەتىمدىلىكتى ارتتىرىپ، سوت پروتسەستەرىن ايقىن ەتۋگە باعىتتالعان وڭ تاجىريبەلەر.
قۇقىقتىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋدا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ دا ۇلەسى زور. قازىرگى تاڭدا مەكتەپتەر مەن كوللەدجدەردە «قۇقىق نەگىزدەرى» پانىنە باسىمدىق بەرىلىپ، وقۋشىلارعا زاڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك، جەكە قۇقىقتار مەن مىندەتتەر تۋرالى ناقتى ءارى تۇسىنىكتى تۇردە تۇسىندىرىلەدى. ۋنيۆەرسيتەتتەردە قۇقىقتىق كلينيكالار مەن دەبات كلۋبتارى ارقىلى جاستار قوعامداعى ماڭىزدى ماسەلەلەردى تالقىلاپ، ءوز پىكىرىن زاڭ شەڭبەرىندە بىلدىرۋگە ۇيرەنۋدە.
ازاماتتاردىڭ ءوز قۇقىقتارىن ءبىلۋى — قۇقىقتىق مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسى. قازىر كوپ ادام ەڭبەك شارتىن دۇرىس راسىمدەۋ، تۇتىنۋشى قۇقىعىن قورعاۋ، نە بولماسا وتباسىلىق داۋلاردا زاڭ جولىن ىزدەۋ سياقتى ماسەلەلەردە زاڭ كومەگىنە جۇگىنە باستادى. بۇل – قوعامنىڭ قۇقىقتىق ساۋاتىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانىنىڭ بەلگىسى.
ارينە، بارلىق سالادا كەمشىلىكسىز جۇمىس ءجۇرۋ وڭاي ەمەس. كەيدە سوت پروتسەستەرىنىڭ ۇزاققا سوزىلۋى، نەمەسە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنداعى بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەر ازاماتتاردىڭ سەنىمىنە سىزات ءتۇسىرىپ جاتادى. بىراق وسى ماسەلەلەردى مويىنداي وتىرىپ، ولاردى بىرتىندەپ شەشۋگە دەگەن ۇمتىلىس پەن ەرىك بار ەكەنىن دە اتاپ ءوتۋ كەرەك. جاڭا رەفورمالار مەن زاڭنامالىق وزگەرىستەردىڭ بارلىعى وسى ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋعا باعىتتالعان.
قۇقىقتىق ساياساتتىڭ ءتيىمدى جۇزەگە اسۋى — تەك مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ عانا ەمەس، ءار ازاماتتىڭ ءوز قۇقىعى مەن مىندەتىنە دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىنە دە بايلانىستى. قوعام ادىلەتتى بولۋ ءۇشىن ادامداردىڭ قۇقىققا سەنۋى، ونى قورعاۋعا ۇمتىلۋى ماڭىزدى. وسى رەتتە ەلىمىزدەگى قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ، زاڭ ۇستەمدىگىن ورناتۋ باعىتىنداعى باستامالار — بولاشاققا سالىنعان سەنىمدى كوپىر دەۋگە بولادى.
قورىتىندىلاي كەلە، قۇقىقتىق مادەنيەت — ءبىر كۇندە قالىپتاسپايدى. ول – قوعام مەن مەملەكەتتىڭ ورتاق ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى. قازىرگى قازاقستاننىڭ قۇقىقتىق ساياساتى – كەمشىلىگىمەن ەمەس، ءۇمىت پەن دامۋىمەن باعالاناتىن كەزەڭدە تۇر. ەگەر ءار ادام ءوز قۇقىعىن قورعاي بىلسە، زاڭ الدىندا جاۋاپتى بولسا، ادىلەتتى قوعامنىڭ قالىپتاسۋى — تەك ۋاقىت ەنشىسىندە عانا.كەزەڭدەردىڭ ءبىرى. E-sudy, QR سوت پوۆەستكالارى، ونلاين تىڭداۋلار – مۇنىڭ بارلىعى زاماناۋي قوعام تالابىنا ساي كەلەتىن ادىلەتتى، جىلدام ءارى ءتيىمدى سوت جۇيەسىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان. بۇل اسىرەسە شالعاي وڭىرلەردەگى تۇرعىندار ءۇشىن سوتقا جۇگىنۋدى ەداۋىر جەڭىلدەتتى.
قۇقىقتىق مادەنيەتتىڭ قالىپتاسۋى تەك سوت سالاسىنا قاتىستى ەمەس. بۇگىندە ەلىمىزدە قۇقىقتىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ماقساتىندا ءتۇرلى قوعامدىق ۇيىمدار، مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار، مەكتەپتەر مەن جوو-لاردا وقىتۋ باعدارلامالارى بەلسەندى تۇردە جۇزەگە اسۋدا. مەكتەپ پارتاسىنان باستاپ "مەنىڭ قۇقىعىم" سەكىلدى تاقىرىپتار وقۋشىلارعا ءتۇسىندىرىلىپ، ولاردى قۇقىقتىق جاۋاپكەرشىلىككە تاربيەلەۋدىڭ العاشقى قادامدارى جاسالىپ جاتىر. بۇل – بولاشاقتا زاڭعا باعىناتىن، ازاماتتىق ۇستانىمى بار ۇرپاقتىڭ قالىپتاسۋىنا بەرىك نەگىز.
سونداي-اق قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا قىزمەت ەتەتىن مامانداردىڭ كاسىبيلىگىن ارتتىرۋ جۇمىستارى دا ۇزدىكسىز جۇرگىزىلۋدە. پروكۋرورلار، سۋديالار، ادۆوكاتتار – بارلىعى دا قوعام الدىنداعى زور جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە وتىرىپ، حالىقتىڭ مۇددەسىن قورعاۋعا كۇش سالۋدا. اسىرەسە سوڭعى جىلدارى ازاماتتىق ىستەر بويىنشا مەدياتسيا ءتاسىلىنىڭ بەلسەندى قولدانىلۋى داۋ-دامايلاردى بەيبىت جولمەن شەشۋگە مۇمكىندىك بەرىپ وتىر.
ارينە، قۇقىق سالاسىندا شەشىلمەگەن ماسەلەلەر دە بار. الايدا قوعامنىڭ قۇقىقتىق سانا-سەزىمى ارتقان سايىن، مۇنداي ولقىلىقتاردىڭ ازايا تۇسەتىنىنە سەنىم مول. ازاماتتاردىڭ ءوز قۇقىقتارىن ءبىلۋى – ولاردىڭ ادىلەتسىزدىكپەن كۇرەسۋىنىڭ العاشقى جانە ەڭ ماڭىزدى قادامى. بۇل رەتتە مەملەكەتتىڭ مىندەتى – سول قۇقىقتاردى جۇزەگە اسىرۋعا جاعداي جاساۋ.
بۇگىندە جاستار دا ءوز قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن تەرەڭ تۇسىنە باستاعان. ولار جۇمىس ورنىندا، ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا، ءتىپتى الەۋمەتتىك جەلىلەردە دە زاڭ شەڭبەرىندە ارەكەت ەتۋگە تىرىسادى. بۇل – قۇقىقتىق مادەنيەتتىڭ تامىرى تەرەڭگە جايىلا باستاعانىنىڭ ناقتى بەلگىسى.
قورىتىندىلاي كەلە، قازاقستاندا قۇقىقتىق ساياساتتى ىسكە اسىرۋ مەن قۇقىقتىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ باعىتىندا ناقتى ناتيجەلەر بار. ەلىمىزدە زاڭ ۇستەمدىگىن ورناتۋ، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ، ءادىل سوت جۇيەسىن دامىتۋ جولىنداعى جۇمىستار بىرتىندەپ ءوز جەمىسىن بەرۋدە. بۇل – قۇقىققا نەگىزدەلگەن، ادىلەتتى قوعام قالىپتاستىرۋدىڭ سەنىمدى نەگىزى.
