Jaŋa Qazaqstanda qūqyqtyq saiasat tek zaŋ qabyldau ǧana emes, qoǧamnyŋ ädıldıkke, teŋdıkke jäne adam qūqyǧyna degen senımın qalyptastyrudyŋ basty qūralyna ainalyp keledı. Soŋǧy jyldary elımızde qūqyqtyq mädeniettı nyǧaituǧa, azamattardyŋ qūqyqtary men bostandyqtaryn sot arqyly qorǧauǧa baǧyttalǧan keşendı şaralar jüielı türde jüzege asyp keledı.
Qazaqstan Respublikasynyŋ Qūqyqtyq saiasat tūjyrymdamasy azamattardyŋ konstitusiialyq qūqyqtary men bostandyqtaryn saqtau, qūqyqtyq tärtıptı nyǧaitu, ädıl sot jüiesın qalyptastyru syndy baǧyttarǧa erekşe män beredı. Sonyŋ arqasynda bügınde sot jüiesınde aşyqtyq artyp, qarapaiym azamattardyŋ da öz müddesın zaŋ aiasynda qorǧauǧa degen senımı küşeie bastady.
Jaŋa elektrondyq jüielerdıŋ engızıluı — qūqyq salasyndaǧy aşyqtyq pen qoljetımdılıktı arttyrǧan maŋyzdy qadamdardyŋ bırı. «E-Salyk», «E-Quryltai», «E-Sot» sekıldı onlain platformalar arqyly azamattar öz ısın baqylap, aryz-şaǧymdaryn tırkep, tıptı kei ısterdı onlain qarauǧa qatysa alady. Būl – zamanaui tehnologiialar arqyly qūqyqqa qoljetımdılıktı arttyryp, sot prosesterın aiqyn etuge baǧyttalǧan oŋ täjıribeler.
Qūqyqtyq mädeniettı qalyptastyruda bılım beru salasynyŋ da ülesı zor. Qazırgı taŋda mektepter men kolledjderde «Qūqyq negızderı» pänıne basymdyq berılıp, oquşylarǧa zaŋ aldyndaǧy jauapkerşılık, jeke qūqyqtar men mındetter turaly naqty ärı tüsınıktı türde tüsındırıledı. Universitetterde qūqyqtyq klinikalar men debat klubtary arqyly jastar qoǧamdaǧy maŋyzdy mäselelerdı talqylap, öz pıkırın zaŋ şeŋberınde bıldıruge üirenude.
Azamattardyŋ öz qūqyqtaryn bıluı — qūqyqtyq memlekettıŋ ırgetasy. Qazır köp adam eŋbek şartyn dūrys räsımdeu, tūtynuşy qūqyǧyn qorǧau, ne bolmasa otbasylyq daularda zaŋ jolyn ızdeu siiaqty mäselelerde zaŋ kömegıne jügıne bastady. Būl – qoǧamnyŋ qūqyqtyq sauatynyŋ artyp kele jatqanynyŋ belgısı.
Ärine, barlyq salada kemşılıksız jūmys jüru oŋai emes. Keide sot prosesterınıŋ ūzaqqa sozyluy, nemese qūqyq qorǧau organdaryndaǧy biurokratiialyq kedergıler azamattardyŋ senımıne syzat tüsırıp jatady. Bıraq osy mäselelerdı moiyndai otyryp, olardy bırtındep şeşuge degen ūmtylys pen erık bar ekenın de atap ötu kerek. Jaŋa reformalar men zaŋnamalyq özgerısterdıŋ barlyǧy osy olqylyqtardyŋ ornyn toltyruǧa baǧyttalǧan.
Qūqyqtyq saiasattyŋ tiımdı jüzege asuy — tek memlekettık organdardyŋ ǧana emes, är azamattyŋ öz qūqyǧy men mındetıne degen jauapkerşılıgıne de bailanysty. Qoǧam ädılettı bolu üşın adamdardyŋ qūqyqqa senuı, ony qorǧauǧa ūmtyluy maŋyzdy. Osy rette elımızdegı qūqyqtyq sauattylyqty arttyru, zaŋ üstemdıgın ornatu baǧytyndaǧy bastamalar — bolaşaqqa salynǧan senımdı köpır deuge bolady.
Qorytyndylai kele, qūqyqtyq mädeniet — bır künde qalyptaspaidy. Ol – qoǧam men memlekettıŋ ortaq eŋbegınıŋ nätijesı. Qazırgı Qazaqstannyŋ qūqyqtyq saiasaty – kemşılıgımen emes, ümıt pen damuymen baǧalanatyn kezeŋde tūr. Eger är adam öz qūqyǧyn qorǧai bılse, zaŋ aldynda jauapty bolsa, ädılettı qoǧamnyŋ qalyptasuy — tek uaqyt enşısınde ǧana.kezeŋderdıŋ bırı. E-sudy, QR sot povestkalary, onlain tyŋdaular – mūnyŋ barlyǧy zamanaui qoǧam talabyna sai keletın ädılettı, jyldam ärı tiımdı sot jüiesın qalyptastyruǧa baǧyttalǧan. Būl äsırese şalǧai öŋırlerdegı tūrǧyndar üşın sotqa jügınudı edäuır jeŋıldettı.
Qūqyqtyq mädeniettıŋ qalyptasuy tek sot salasyna qatysty emes. Bügınde elımızde qūqyqtyq sauattylyqty arttyru maqsatynda türlı qoǧamdyq ūiymdar, memlekettık qūrylymdar, mektepter men JOO-larda oqytu baǧdarlamalary belsendı türde jüzege asuda. Mektep partasynan bastap "Menıŋ qūqyǧym" sekıldı taqyryptar oquşylarǧa tüsındırılıp, olardy qūqyqtyq jauapkerşılıkke tärbieleudıŋ alǧaşqy qadamdary jasalyp jatyr. Būl – bolaşaqta zaŋǧa baǧynatyn, azamattyq ūstanymy bar ūrpaqtyŋ qalyptasuyna berık negız.
Sondai-aq qūqyq qorǧau organdarynda qyzmet etetın mamandardyŋ käsıbilıgın arttyru jūmystary da üzdıksız jürgızılude. Prokurorlar, sudialar, advokattar – barlyǧy da qoǧam aldyndaǧy zor jauapkerşılıktı sezıne otyryp, halyqtyŋ müddesın qorǧauǧa küş saluda. Äsırese soŋǧy jyldary azamattyq ıster boiynşa mediasiia täsılınıŋ belsendı qoldanyluy dau-damailardy beibıt jolmen şeşuge mümkındık berıp otyr.
Ärine, qūqyq salasynda şeşılmegen mäseleler de bar. Alaida qoǧamnyŋ qūqyqtyq sana-sezımı artqan saiyn, mūndai olqylyqtardyŋ azaia tüsetınıne senım mol. Azamattardyŋ öz qūqyqtaryn bıluı – olardyŋ ädıletsızdıkpen küresuınıŋ alǧaşqy jäne eŋ maŋyzdy qadamy. Būl rette memlekettıŋ mındetı – sol qūqyqtardy jüzege asyruǧa jaǧdai jasau.
Bügınde jastar da öz qūqyqtary men mındetterın tereŋ tüsıne bastaǧan. Olar jūmys ornynda, bılım beru ūiymdarynda, tıptı äleumettık jelılerde de zaŋ şeŋberınde äreket etuge tyrysady. Būl – qūqyqtyq mädeniettıŋ tamyry tereŋge jaiyla bastaǧanynyŋ naqty belgısı.
Qorytyndylai kele, Qazaqstanda qūqyqtyq saiasatty ıske asyru men qūqyqtyq mädeniettı qalyptastyru baǧytynda naqty nätijeler bar. Elımızde zaŋ üstemdıgın ornatu, azamattardyŋ qūqyqtary men bostandyqtaryn qorǧau, ädıl sot jüiesın damytu jolyndaǧy jūmystar bırtındep öz jemısın berude. Būl – qūqyqqa negızdelgen, ädılettı qoǧam qalyptastyrudyŋ senımdı negızı.
