استانا حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى قانات وسكەنباەۆ Abay Live YouTube ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا حح عاسىردىڭ باسىندا جانە تاۋەلسىزدىك العان ۋاقىتتان باستاپ، شىنايى تاريح جازىلا باستاعانى تۋرالى پىكىر ءبىلدىردى.
«قازىرگى ۋاقىتتا جالعان تاريحتى جازۋ نەمەسە بۇرمالاۋ، بلوگەر تاريحشىلاردىڭ شىعۋى بۇگىنگى كۇننىڭ كورىنىسى ەمەس سياقتى. بۇل بۇرىننان بار، ءارى تامىرى تەرەڭدە جاتقان تاقىرىپقا اينالعان. ءبىز كوپتەگەن داۋىرلەردەن وتتىك. سوۆەتتىك زاماندى باسىمىزدان كەشىردىك، پاتشالىق زاماندى كەشىردىك. ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا كوبىنە وتارلاۋشىلار جازدى. بىزگە تاريحي عىلىم كەش كەلگەن ەلمىز. XIX عاسىردا شوقان، بەر جاعىندا ءاليحاندار جازدى. حح عاسىر باسىندا مۇحامەدجان تىنىشپاەۆ، سانجار اسفەندياروۆ، بەرتىن كەلە ەرمۇحان بەكماحانوۆتار جازدى. ولاردىڭ كوبىسى شىنايى تاريحتى جازامىز دەپ، قۇربان بولدى. سودان بولار سوۆەتتىك كەزەڭدە تاريح جازعانداردى لۋپا ارقىلى تەكسەرىپ وتىردى. شىڭدىقتى جازعاننان گورى، كوممۋنيستىك يدەيانى جازۋعا باسىمدىلىق بەرىلىپ، وزدەرىنىڭ شىعارماشىلىعىندا ونى كورسەتۋ مىندەتتەلدى. تاۋەلسىزدىك العان ۋاقىتتان باستاپ، شىنايى تاريح جازىلا باستادى»، – دەدى قانات سادۋاقاسۇلى.
تاريحشى عالىم 90-جىلدارى، ەندى تاۋەلسىزدىك العان ۋاقىتتا، ساياساتقا ەندى كىرىسكەندە رومانتيكالىق دۇنيەلەردىڭ كوپتەپ جازىلعانىن اتاپ ءوتتى.
«اڭىز-اڭگىمەلەر، ەرتەگىلەر، ءتىپتى ءميفتى كادىمگىدەي تاريح رەتىندە تۇسىنگەندەر بولدى. ءدال وسى كەزدە باتىرلاردىڭ، بيلەردىڭ ەسىمدەرى اتالا باستادى. ەشكىم ەتىكشىنىڭ بالاسى بولعان جوق. ءبارى سول اتاقتى ادامداردىڭ ۇرپاقتارى بولعىسى كەلىپ، ء“بىرى ءبىلىپ ىستەسە، ءبىرى بىلمەي ىستەپ” تاريحتى جازا باستادى. بۇعان تەك قانا جۋرناليست، ادەبيەتشى، تاريحشى ماماندار كىرىسكەن جوق، قاراپايىم حالىق تا كىرىستى…»، – دەدى تاريحشى.
سونىمەن قاتار ول مەكتەپ پەن ۋنيۆەرسيتەت وقۋلىقتارىن جازۋ كەزىندە بەلگىلى ءبىر تاريحي نورمالاردى ەسكەرۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
«تاريحتى وقىعاندا ءبىز قاراپايىم حالىققا “مىنانى جازىپ الىڭىز، مىنانى تيىسپەڭىز” دەپ ايتا المايمىز. ويتكەنى تاريح دەگەن ادامزات بالاسىنا ورتاق دۇنيە. تاريحي سانا، تاريحي پروتسەستەر ادام بالاسىنىڭ دامۋىمەن كەلە جاتقان دۇنيە. تاريح اربىردەن سوڭ مەملەكەتتىڭ، حالىقتىڭ، ەلدىڭ بارىنە ورتاق. سوندىقتان جەكە ادامداردىڭ تاريحى بولادى. جازباڭىز دەپ ايتپايمىز. بىراق جازۋدىڭ بەلگىلى ءبىر نورمالارى بولادى. مەكتەپ پەن ۋنيۆەرسيتەت، عىلىمي ينستيتۋتتاردىڭ وقۋلىقتارىن جازۋ ءۇشىن شىنايى تاريح جازىلۋ كەرەك. وعان كاسىبي تاريحشىلار جازۋىمىز كەرەك. ويتكەنى ولار وقۋلىقتىڭ بەلگىلى ءبىر تارتىبىنە سۇيەنىپ، تاريحي ەتيكەتتى ساقتاي وتىرىپ، دەرەك كوزىن كورسەتىپ، اقيقات تاريحتى جازادى»، – دەدى تاريحشى.
