نەمەسە
زاڭنىڭ ورىندالۋىن تالاپ ەتكەن باپكەر نەگە جۇمىستان كەتەدى؟
جاس بالالاردىڭ دىنمەن اۋىرعانى ەلىمىز ءۇشىن وتە قاۋىپتى جاعداي. قازىر ەلىمىزدە ءتۇرلى سپورتتىق ينتەرناتتار مەن جەتىمحانالاردا ءدىني سەكتالار ۇيا سالىپ العانى جاسىرىن ەمەس. جاستايىنان دىنگە بەت بۇرعان جاستار ەرتەڭ ءتۇرلى راديكالدى اعىمداردىڭ سوڭىنان ىلەسىپ كەتۋ قاۋپى بار ەكەنىن باسا ايتۋىمىز كەرەك.
اۋەلدە تارازداعى سپورت-ينتەرنات باپكەرىنىڭ جاس بالالاردىڭ نامازىن توقتاتۋى الەۋمەتتىك جەلىدە ءبىر جاقتى تالقىلانىپ جاتتى. ونىڭ بوقتاعانى، جاينامازدى تەپكەنى قاتەلىك بولعانى تۇسىنىكتى. بىراق، جاعدايدىڭ سەبەپ-سالدارىنا ۇڭىلگەن كىسى مۇلدە سيرەك بولدى. الەۋمەتتىك جەلى قولدانۋشىلارى مەن كەيبىر اقپارات قۇرالدارى باپكەر الماس باەتوۆتى جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ جاتتى. «ءدىنشىل بالالار باپكەردىڭ ابدەن جۇيكەسىنە تيگەنى، بۇعان دەيىن ايتقان تالاي ەسكەرتۋىن ورىنداماعانى ۆيدەودان-اق كورىنىپ تۇر. ۇستازدارىنىڭ جۇيكەسىنە ابدەن ءتيىپ كامەرانى باعىتتاپ، الدىن الا دايىنداپ قويعان. زاڭ بويىنشا مەملەكەتتىك مەكەمەدە ناماز وقۋعا تىيىم سالىنعان. ونىڭ ۇستىنە ساباق، جاتتىعۋ ۋاقىتىندا قاشىپ كەتىپ ناماز وقۋى دۇرىس پا؟ ارينە، باپكەردىڭ بوعاۋىز ايتقانى، جاينامازدى تەپكەنى دۇرىس ەمەس. قازاقستان يسلام مەملەكەتى ەمەس، كونستيتۋتسياعا سۇيەنەتىن زايىرلى ەل. شىناشاقتاي بالالار دىنگە بەت بۇرسا، ولاردىڭ قاتارىنان ۇلتىنان بەزگەن بەزبۇيرەكتەر، تەررورشى سودىرلار شىقپاسىنا كىم كەپىل؟ ۇستازى بالالاردى سونداي قاسىرەتتەن ساقتاعىسى كەلدى دەپ نەگە ءبىر ءسات ويلانبايمىز. باس سالىپ باپكەردى جەردەن الىپ جەرگە سالىپ جاتىرمىز» دەپ 14 تامىز كۇنى العاشقىلاردىڭ قاتارىندا ءوز پىكىرىمدى بىلدىرگەن ەدىم. حالىقتىڭ ءبىر جاقتى سىنعا الۋى جامبىل وبلىستىق اكىمشىلىگىن دە ەسەڭگىرەتىپ جىبەرسە كەرەك، جەرگىلىكتى قۇزىرلى مەكەمە باسشىلارى دەرەۋ شارا قولدانىپ باپكەرگە كەشىرىم سۇراتقىزىپ، ءتىپتى جۇمىستان بوساتىپ، ودان وزگە دە اكىمشىلىك شارا قولدانۋ نيەتتە ەكەنىن رەسمي تۇردە جاريالادى. تىم شۇعىل جازا قولدانعان رەسمي مەكەمە وكىلدەرى قر زاڭىنىڭ اياسىنداعى ەمەس، دابىرا جاساپ، شۋلاعان ءدىنشىل توپتىڭ ءدىني شاريعاتتىق ۇكىمىنە جۇگىنىپ كەتكەنى قايران قالدىرادى.
نيەتى تۇسىنىكسىز ءدىني توپتىڭ الدىندا (وڭى مەن سولىن ايىرا المايتىن بالالاردىڭ ارتىندا راديكالدى كۇشتەر تۇرعانى انىق) 35 جىل بويى ادال ەڭبەك ءسىڭىرىپ جۇرگەن، حالىقارالىق دەڭگەيدەگى 5 بىردەي تالانتتى فۋتبولشى دايىنداعان الماس باەتوۆتى جىعىپ بەرىپ، ۇلكەن يدەولوگيالىق قاتەلىك جاسالدى. مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە زاڭ بويىنشا ناماز وقۋعا تىيىم سالىنادى. وسى زاڭدى ءوز شاكىرتتەرىنەن تالاپ ەتكەن ۇستازدى نەگىزسىز جۇمىستان قۋدالاۋعا بۇكىل ەل بولىپ جول بەرمەۋىمىز كەرەك. ەگەر بۇعان جول بەرسەك، ەشكىم قر كونستيتۋتسيالىق زاڭناماسىنا سەنبەيتىن بولادى، تەك ءدىني قاعيدالارعا عانا بوي ۇسىنادى. ياعني مەكتەپتەردە ناماز وقىماۋدى تالاپ ەتكەن مۇعالىمدەردى اشىق «قاقپانعا ءتۇسىرۋ» باستالادى. مىنا وقيعادان كەيىن «نامازىڭدى توقتات، ساباعىڭدى وقى» دەپ ايتۋعا مۇعالىمدەردىڭ دە جۇرەگى شايلىعىپ قالۋى مۇمكىن. ەرتەڭ بالالاردىڭ ىشىنەن تەررورشى سودىرلار پايدا بولسا، بۇعان نەگە جول بەردىڭ دەپ تاعى مۇعالىمدەردى كىنالايتىن بولامىز. بالالار ۇستازدىڭ تەوريالىق ساباعىنان قاشىپ كەتىپ ادەيى ستسەناري بويىنشا قويىلىم ۇيىمداستىرعانى بەلگىلى بولىپ وتىر. اركىم ساباقتان قاشىپ نامازعا كەتە بەرسە، ونىمەن قويماي ۇستازىن بۇكىل جەر-جاھانعا ماسقارا ەتسە، وندا قازاقتىڭ بىتكەن جەرى سول ەمەس پە؟ «ەرتەڭ اۋرۋحادا ىستەيتىن ءبىر حيرۋرگ ناماز ۋاقىتىم دەپ جۇمىسىن تاستاپ نامازعا تۇرىپ السا، جانىپ جاتقان ءۇيدى تاستاپ ناماز وقيمىن دەپ ءورت ءسوندىرۋشى نامازعا جىعىلسا، سۋديا سوت وتىرىسىن تاستاپ نامازعا تۇرىپ السا نە بولادى؟» دەپ پىكىر بىلدىرەدى ايگىلى ءدىنتانۋشى مۇرتازا بۇلتاي.
31 ارناداعى «ينفورمبيۋرو» جاڭالىقتار توپتاماسىنا سۇحبات بەرگەن جامبىل وبلىستىق مامانداندىرىلعان سپورتتاعى دارىندى بالالار مەكتەپ-ينتەرناتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ەلدوس اكيموۆ بالالاردىڭ كامەرانى سايلاپ ارنايى ستسەناري ۇيىمداستىرعانىن، ءسويتىپ ۇستازدى بۇكىل ەلگە ماسقارالاپ الەۋمەتتىك جەلىگە سالۋدى جوسپارلاعانىن ايتىپ وتىر. ودان بولەك مىنا جايعا ەرەكشە نازار اۋدارساق. وقۋشىلار جاتىپ وقيتىن سپورت ينتەرناتىندا ەرەسەكتەرى جاڭادان كەلگەن جاس بالالارعا داعۋات جۇرگىزگەنىن جاتتىقتىرۋشى بايقاپ قالادى. «امال ارەكەتتەرى تەرىس اعىمعا كوپ ۇقساعان سوڭ ەسكەرتىپ تە كورىپتى. وتىرىپ جاڭادان كەلگەن بالالارعا ناماز وقىڭدار مىناداي بولادى دەپ. وزدەرى دۇرىس جولدا ما بىلمەيدى دە. بالاردى ۇيرەتىپ جاتىر. كىم بىلەدى؟ ول بۇرىس جول شىعار. بۇرىس جولعا كوبىرەك تارتىپ وتىر دا. تاكبىر تارتۋلارى، تۇرىستارى، بىلاي ايتقان كەزدە ءمۇفتي بەكىتكەن ەرەجەگە ۇلگىگە كەلمەي تۇر دا ءسال. جاتتىقتىرۋشى كۇدىكتەندىم، بايقادىم ءبىر ەكى رەت جينالىپ وتىرعاندارىن دەيدى. ونى كەشە بالالاردىڭ وزدەرى دە ايتتى» دەيدى ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى ەلدوس اكيموۆ.
بۇل جاعداي ءبىرىنشى رەت ەمەس، قايتا-قايتا قايتالانىپ مۇعالىمنىڭ تيتىعىنا تيگەنىن، الگىندەي قادامعا اشۋ ۇستىندە بارعانىن كوزقاراقتى جۇرت ۆيدەودان بىردەن كورەدى. ءتىپتى جاينامازدى دا اياقپەن ءتۇرىپ جيناپ قويعانى بولماسا، تەۋىپ قورلاۋدى ويلاماعانى دا بەينەدەن مۇقيات قاراساڭىز عانا اڭعارىلادى. قاۋىپتى اعىم وكىلدەرى جاس بالالاردى ناماز وقۋعا عانا يتەرمەلەمەي، ۇستازىن قارالاپ ۆيدەو تاراتۋعا ۇگىتتەگەن بولسا، بۇل راسىندا ەلىمىز ءۇشىن وتە قاۋىپتى تەرىس اعىم وكىلدەرىنەن ەكەنىن ۇقتىرعانداي.
ۇستازدان كەشىرىم سۇراپ كەلگەن اتا-انالار بالالارىنىڭ ناماز وقيتىندىقتارىنان مۇلدە حابارسىز بولىپ شىعىپتى. دەمەك، بۇل جاتتىقتىرۋشىنىڭ بالالارعا نامازعا تىيىم سالۋىن كۇشەيتە تۇسەتىن تاعى سەبەپ. كامىلەتتىك جاسقا تولماعان بالالاردىڭ اتا-اناسىنىڭ رۇقساتىنسىز نەمەسە قاتىسۋىنسىز ءدىني راسىمدەر اتقارۋىنا، ءدىني مەكەمەلەرگە (مەشىتتەر، شىركەۋلەر) بارۋىنا تىيىم سالىنادى. قر-نىڭ «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭىنىڭ 19 باپتىڭ 3 تارماعىندا تايعا تاڭبا باسقانداي كورسەتىلگەن (http://www.matritca.kz/news/56456-pochemu-deti-ne-dolzhny-vovlekatsya-v-religiyu.html). بالالاردى كامىلەتتىك جاسقا دەيىن ءدىني راسمىدەر اتقارۋىنا شەكتەيتىن زاڭ قازاقستاندا عانا ەمەس، وزبەكستاندا، بەلارۋسيادا، تاجىكستاندا ج.ت.ب. ەلدەردە تاجىربيە جۇزىندە اتقارىلىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك.
ەرتەڭ سول ينتەرنات-مەكتەپ ءدىني اعىمدار وشاعىنا اينالعان بولساق، تاعى دا مۇعالىمدەردى كىنالايتىن بولامىز. سوندا تاعى دا شىرىلداپ وپىق جەيتىن ۇستازدار قاۋىمى بولادى. ال جاينامازدى تەپتى دەپ 35 جىلدىق تاجىربيەسى بار، ماقتانىشپەن ايتۋعا تۇرارلىق شاكىرتتەر تاربيەلەگەن ۇستازدى جۇمىستان شىعارا سالساق، وندا بۇل قر زاڭىنا قايشى شىعىپ، ءدىني اعىمداردى قولداۋمەن پارا-پار جاعداي بولماقشى. ءبىر مەتر ماتا ءۇشىن جاتتىقتىرۋشىنى جۇمىستان قۋىپ، ونىڭ شيتتەي بالا-شاعاسىن اش قالدىرۋ كىمگە كەرەك؟ ەگەر ءومىر بويى ءبىر ىسپەن اينالىسىپ جۇرگەن تاجىربيەلى كىسىنى جازىقسىز ماسقارالاپ جۇمىستان قۋىپ جىبەرسە، سالى سۋعا كەتىپ، ادىلدىكتەن كۇدەر ءۇزىپ، ءوزىن-ءوزى تاستاپ جىبەرمەي مە؟ بالالاردى قاۋىپتى اعىمنان ساقتايمىن، سپورتپەن اينالىسىپ مىقتى ازامات بولسىن دەگەن نيەتى ءۇشىن قاراپتان-قاراپ كۇيىپ كەتكەن تاعدىرىنا وكپەلى ادام تىرىدەي ولگەنمەن بىردەي كۇي كەشەرى انىق. قىسقاسىن ايتقاندا، ءبىزدىڭ ۇسىنىستار مىنانداي:
- جامبىل وبلىسىنىڭ شەنەۋنىكتەرى باپكەردى جۇمىستان قۋعانشا قاۋىپتى ءدىني اعىمنىڭ ينتەرناتقا قايدان كەلگەنىن انىقتاسىن;
- جەرگىلىكتى بيلىك وزگە دە ينتەرناتتار مەن جەتىمحانالاردى تەكسەرىپ، قاۋىپتى ءدىني نانىم-سەنىمدەگى توپتارمەن جۇيەلى كۇرەس جۇرگىزىپ ەلدىڭ الدىندا ەسەپ بەرسىن;
- جازىقسىز، قايتا زاڭ تالابىن ورىنداعان باپكەردىڭ جۇمىس ورنى قايتا قالپىنا كەلتىلسىن;
- ينتەرناتتار مەن جەتىمحانالاردا، ءدىني اعىمدار ءجيى باس سۇعاتىن ءتۇرلى ءبىلىم مەكەمەلەرىندە ۇلتتىق-پاتريوتتىق جۇمىستار كۇشەيتىلىپ، ۇلتتىق ءداستۇر، تاريح، ۇلتتىق فولكلور جۇيەلى وقىتۋ قولعا الىنسىن.
ارمان اۋباكىر
