ءشامشى تۋرالى سىر

15 تامىز قازاقتىڭ سۇيىكتى ءشامشىسىنىڭ تۋعان كۇنى. ءشامشى قالداياقۇلىن قازاقستاندا بىلمەيتىن جان جوق. ونىڭ «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانى كوپتەگەن جىلدار بويى قازاق حالقىنىڭ رەسمي ەمەس ءانۇرانى بولىپ كەلدى. 1986 جىلدىڭ قىسىندا قازاق جاستارى الماتى الاڭىنا دا وسى انمەن شىقتى. بۇل ءاندى قازىر اۋلادا ويناپ جۇرگەن بالالاردىڭ دا، ساپ تۇزەپ كەتىپ بارا جاتقان ساربازداردىڭ ايتقاندارىن دا كورۋگە بولادى. سازگەردىڭ «انا تۋرالى جىرىن» موڭعولياداعى قازاق مەكتەپتەرىنىڭ وقۋشىلارى كۇنىگە ساباق باستالاردا ايتاتىن بولعان. بۇل ءان وزبەك، تاتار جانە ورىس تىلدەرىنە اۋدارىلىپ شىرقالدى دا. ۇلى سازگەر قازاق ونەر قايراتكەرلەرى دەلەگاتسياسى قاتارىندا تاتارستانعا بارعاندا اۋەجايدا «قوش كەلدىڭىز قازاق حالقىنىڭ ۇلى كومپوزيتورى!» دەگەن ۇلكەن جازۋ جازىلعان پلاكاتپەن قارسى العان.   *** كەش باتا جەرتولەگە ءبىر كولەڭكە كىرگەندەي بولدى. كىردى دە سول  بويدا ۇلكەن ساكىنىڭ استىنا زىپ بەردى. ىلە-شالا الگى كولەڭكەنىڭ ءىزىن قۋا اسكەري كيىم كيگەن ءتۇسى سۋىق ەكى كىسى كورىندى. بىرەۋى قازاق، ەكىنشىسى ورىس. امان-ساۋلىق سۇراسقان سوڭ ءۇي يەسى قوناقتاردى داستارحان باسىنا شاقىردى. جايىلعان داستارحان باسقالاردىكىندەي ەمەس، ءدام بارشىلىق ەدى. قوجايىن ايماققا بەلگىلى ۇستا بولاتىن. ونىڭ قىزمەتى ءۇشىن ادامدار ازىق-تۇلىكپەن، بىرەۋ بيداي بەرسە، ەكىنشىلەرى جۇگەرىمەن دەگەندەي ەسەپ ايىرىساتىن. قازاق ادەتى-عۇرپى بويىنشا داستارحاننان ءدام تاتقان قوناقتار ءبىراز ۇنسىزدىكتەن سوڭ كەلگەن شارۋالارىنا ويىستى.

• اقساقال، – دەپ باستادى ءتۇرى ورىس اسكەري، شاماسى شەنى ۇلكەن بولسا

كەرەك. – بالاڭىز اششىسايداعى فزو-دا وقىپ جۇرگەن جەرىنەن قاشىپ كەتتى. ءبىز ۇلىڭىزدى الىپ كەتۋگە كەلدىك. ارينە، ەگەر ول وسىندا بولسا. ەسكەرتىپ قويايىن، جاسىرىپ قالامىن دەپ ويلاماڭىز، بۇل ەشكىمگە دە ابىروي اپەرمەيتىنى انىق. وسى مەزەتتە اسكەري قازاق باسشىسىنىڭ ءسوزىن اۋدارماق بولا بەرىپ ەدى، ۇستا توقتاي تۇر دەگەندەي قولىمەن يشارا جاساپ، تازا ورىس تىلىندە: – ايتا بەر، مەن ءبارىن ءتۇسىنىپ وتىرمىن، – دەدى. اسكەري ادام اڭگىمەسىن ايتىپ بولعان سوڭ جەرتولەدە ىڭعايسىز ءبىر تىنىشتىق ورنادى. ۇنسىزدىكتى ۇستانىڭ ءوزى بۇزدى: جاسىرىپ نە قىلايىن، بالا ۇيدە. ول مەنىڭ جالعىزىم. قايتەيىن، قالعاندارى بۇل دۇنيەگە سىيمادى. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، بالام ءالى جاس، بۇعاناسى قاتقان جوق. قازىر جاعدايدىڭ قيىن ەكەنىن، سوعىستىڭ ءجۇرىپ جاتقانىن دا تۇسىنەمىن. بىراق سىزدەر دە مەنى تۇسىنىڭىزدەر. ايەلىم بولسا كورىپ وتىرسىزدار، اۋرۋ. ۇلىمىزسىز قايتىپ كۇن كەشپەكپىز... ءبىر-ءبىر قاراكول تەرىسىن سىيعا الىپ، ءبىر بوتەلكە اراقتى ءىشىپ تاۋىسقان سوڭ قوناقتار قايتاتىن بولدى. كەتەرىندە: – ماقۇل، اقساقال، بىزدە ادام بالاسىمىز، تۇسىنەمىز. بىراق تىنىشتىق كەرەك، بالاڭىزدى باسقا جاققا جىبەرە تۇرساڭىز دۇرىس بولار ەدى. – دەدى. سول كۇنى اۋىلداعى جەڭگەلەرى اياعىنداعى قالىنا بايلانىستى قالداياق اتاپ كەتكەن ۇستا ءاناپيا، بالاسىن سارىاعاش جاقتاعى تۋىستارىنا جىبەردى. ول كەزدە بۇل بالانىڭ وسە كەلە ەلگە كەڭىنەن تارايتىن اندەر شىعاراتىنىن ەشكىم بىلگەن جوق ەدى. ەشكىم ونىڭ ءومىرىنىڭ قالاي اياقتالاتىنىنان دا بەيحابار بولاتىن. كوپتەگەن تانىمال اندەردىڭ اۆتورى، ءشامشى قالداياقۇلىنىڭ ءومىرى وتە كۇردەلى بولدى. ول شىعارعان اندەردىڭ قازاق ەلىندەگى تانىمالدىلىعى، «بيتلز» توبىنىڭ اندەرىنىڭ الەمگە تانىمالدىلىعىنداي ەدى. ءشامشىنىڭ اندەرى راديودان بەرىلىسىمەن-اق بۇكىل ەلگە لەزدە تاراپ كەتە بەرەتىن. سەبەبى سازگەردىڭ ءار ءانىنىڭ ەرەكشە اۋەنى مەن ءوزى تاڭداعان اقىندار جازعان سوزدەرى ۇيلەسىمىن تاۋىپ جاتاتىن. ول ناعىز قاراپايىم جان بولاتىن. ونىمەن جاقىن بارىپ سويلەسۋ ەشكىمگە دە قيىندىق كەلتىرمەيتىن. بىردە كوشەدە ءبىر بەيتانىس جىگىت سازگەردى توقتاتىپ بىلاي دەيدى: مەنىڭ اتى-ءجونىم قالقوجا جولدىقوجاۇلى. ءسىز نەگە كەرەمەت وزەنىمىز ارىس تۋرالى، ءبىزدىڭ جاقتاعى سۇلۋ قىزدار تۋرالى ءان شىعارمايسىز؟ – دەپ سۇراق قويادى. وسىلايشا ولەڭىن تانىمال اقىن مۇحتار شاحان جازعان بەلگىلى «ارىس جاعاسىندا» ءانى دۇنيەگە كەلدى. بىراق كوركەمدىك كوميسسيا مۇشەلەرى ءاندى قابىلدامادى. كوميسسيانى جەڭىپ بولمايتىنىن تۇسىنگەن كومپوزيتور ەسكەندىر حاسانعالي پەن ءانشى نۇرعالي ءنۇسىپجان، دىبىس جازۋ ستۋدياسىندا جارتى ساعاتتىڭ ىشىندە ءاندى ەكى داۋىسپەن ورىنداپ جازدىرادى دا ءان راديودان بەرىلەدى. ءان بىردەن كوپشىلىككە ۇنايدى. ءشامشىنىڭ تۋىندىلارىنا كەدەرگىلەر كوپ بولدى. «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانى شىققاندا ءاننىڭ ءسوزىن شىعارعان جۇمەكەن ناجىمەدەن ەكەۋى «مادەنيەت جانە تۇرمىس» جۋرنالىنا اپارادى. «ءبىز بۇنداي ءاندى جاريالاي المايمىز، دەيدى ءبىر جاۋاپتى قىزمەتكەر. كوممۋنيستىك پارتيا تۋرالى ءبىر ءسوز جوق بۇل قانداي ءان ءوزى. پارتيا ءبىزدىڭ جولباسشىمىز، وسى تۋرالى شىرقاۋ كەرەك!» كۇيىپ-ءپىسىپ ءجۇرىپ جۇمەكەن اقىن تاعى ءبىر شۋماق شىعاردى: جەتى جىل جوسپارى، جەتى قىر اسقانى. دۋماندى باستادى، قازاقتىڭ جاستارى. قازىر بۇعان كەيبىرەۋلەر كۇلە قارار. ال ءبارى ساياساتتاندىرىلعان ول كەزدە بۇل جاعدايعا كۇلگەندەر بولسا ەزۋىن جيا الماي قالار ەدى. ول وتە سەزىمتال جان بولاتىن. ءيا، ول ىشەتىن. ونىڭ كوپ ىشەتىنى تۋرالى دا الىپ-قاشپا اڭگىمە، وسەك-اياڭ كوپ بولاتىن... ونىڭ اندەرىن بۇكىل قازاقستان ءسۇيىپ ايتاتىن. ونى حالىق جاقسى كوردى، بىراق بيلىك مويىندامادى. رەسپۋليكاداعى ەڭ تانىمال كومپوزيتوردى ەڭ جاقسى ءتۇسىنۋى ءتيىس-اۋ دەگەن كومپوزيتورلار ءشامشىنى كومپوزيتورلار وداعىنا قابىلدامادى. جاۋ جاعادان العاندا ءبورى ەتەكتەن دەگەندەي «مەنىڭ ولەڭدەرىم بولماسا ءشامشىنىڭ اندەرىنىڭ نە بولعانىن كورەر ەدىم»، دەپ بوسەتىندەر دە تابىلىپ جاتتى. ونى قازاق ءۆالسىنىڭ كورولى دەپ اتاپ جاتتى. بىراق ءشامشىنىڭ ۆالس كورولى بولعىسى كەلمەگەنىن ەشكىم دە بىلمەيدى. بىردە سازگەر ءبىر جاقىن ادامىنا: مەن باسقا دا مۋزىكالىق شىعارمالار جازار ەدىم، اتتەڭ ۆالس مودا بولىپ تۇر عوي، دەپ ايتقان. مەن سازگەردىڭ قارىنداسى راۋشان اپايدىڭ ۇيىندە بولعانىمدا: – ءشامشى اعانىڭ تسىگان قىزىنا عاشىق بولعانى راس پا؟ – دەپ سۇرادىم. شىنىندا دا بىردە ءشامشى ەكى ايداي جوق بولىپ كەتەدى. كەيىن قارىنداسى راۋشانعا تسىگان توبىرىندا بولعانىن بىلاي دەپ ايتىپتى:

• مەن وندا بارعان سەبەبىم بۇكىل الەمدە بىتىراپ كوشىپ جۇرگەن

سىعانداردىڭ قانداي ادامدار ەكەنىن بىلگىم كەلدى. مەنىڭ تۇسىنگەنىم ولاردىڭ مۋزىكاسى سان قىرلى، اۋەزدى ءارى وتە كۇردەلى ەكەن، سونى ءبىلدىم. جوق، مەن سىعان قىزىنا عاشىق بولعان جوقپىن. ءبىر قىز بار ەدى – يزولدا، مەنىمەن بىرگە جۇرمەكشى بولدى، قالاسام ماعان تۇرمىسقا دا شىعۋعا كەلىسەر ەدى. بىراق، مەن وعان مۇندايدى، قازاقتار دا تسىعاندار دا تۇسىنبەيدى، دەپ رايىنان قايتاردىم. ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ بۇگىندەرى كوپ ورىندالىپ جۇرگەن «تسىعان سەرەناداسى» دۇنيەگە كەلەدى. سازگەردىڭ تسىگانداردىڭ اراسىندا بولعانىن وسى ءاننىڭ ولەڭىن جازعان اتاقتى اقىن قادىر مىرزا ءالي دە ءوزىنىڭ «ءيىرىم» اتتى ەستەلىك كىتابىندا راستايدى. اتاقتى «تامدى ارۋى» ءانىنىڭ شىعۋى دا قىزىق. سازگەر بۇل ءانىنىڭ دە ءسوزىن دوسى قادىر مىرزا اليگە جازدىرتقان.

• بۇرىن-سوڭدى بۇحارا وبلىسىنىڭ تامدى اۋدانىندا دا بولعانىڭ بار

ما؟ – دەپ سۇرايدى ول بىردە اقىننان.

• جوق، بولعانىم جوق!
• ەلى جومارت، اق كوڭىل. اۋزىن اشسا – كومەيى كورىنەدى. مەنى سۇمدىق

جاقسى قارسى الدى. كەتەردە قوشتاسۋ كەشى بولدى. سوندا مەن ەلدىڭ الدىندا «تامدى ارۋى» اتتى ءان شىعارامىن دەپ ۋادە بەردىم. ارت جاقتا وتىرعان ءبىر بوزبالا ورنىنان تۇرىپ: «اعا، ەگەر دە سونداي ءان شىعارا قالساڭىز، ولەڭىن قادىر مىرزا اليگە جازدىرىڭىزشى!» دەگەنى بار ەمەس پە. «جاقسى، اينالايىن! جازدىرايىن! ول ءوزىمنىڭ باۋىرىم عوي!» دەپ ەدىم، ەل دۋ قول شاپالاقتادى. ەندى سونى جازۋىڭ كەرەك. قادىر مىرزا ءالي بۇل جولى دا دوسىنىڭ كوڭىلىن قيماي كورمەگەن، بىلمەگەن جەرى تۋرالى بولسا دا ولەڭ جازىپ بەرگەن. ولەڭ تاني بىلەتىن سازگەر ءماتىندى وقىعاننان كەيىن اقىن دوسىنا: –جاقسى! كورەرسىڭ ءالى، بۇل ايتىلاتىن ءان بولادى! – دەگەن ەكەن. بۇنىسى راسقا اينالدى. «تامدى ارۋى» ءالى كۇنگە دەيىن شىرقالىپ كەلەدى. ەل اراسىندا ءشامشىنى قۇرمەتتەۋشىلەر از بولعان جوق. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى قاراپايىم ەڭبەك ادامدارى بولاتىن. بىردە اقىن ەركەش يبراھيم ءشامشىنى قوناققا شاقىرادى. سازگەر اقىننىڭ ۇيىندە ون شاقتى كۇن جاتادى. ەركەش ءشامشىنىڭ اندەرىنە ولەڭ شىعارادى. بوس ۋاقىتىندا اۋىلداردى ارالاتىپ كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرادى. بىراق اتاقتى ءشامشى كەلىپتى دەپ جەرگىلىكتى باسشىلار سەلت ەتە قويمايدى. تەك سوڭعى كەزدەسۋدىڭ سوڭىندا ءبىر ازامات شىعىپ: – ونەرىڭ ۇستەي بەرسىن باۋىرىم! بۇل ايماق ونەر سىيلايتىن ونەگەلى ايماق ەدى. اقاندى تۋعان، ءبىرجاندى تۋعان ەل ونداي بولماعاندا، قانداي بولۋ كەرەك؟ ايتسە دە بۇگىندە ءبارى وزگەردى. ازىپ بارامىز... سەن ءار تۇنەگەن جەرىڭدە تۇلپار ءمىنىپ، جاتقان جەرىڭدە شاپان كيۋىڭ كەرەك ەدى. بايقايمىن، ولاي بولماعان سياقتى. مەن ءوزىم ەڭبەكاقىممەن كۇن كورىپ وتىرعان جۇپىنى شارۋامىن. ءبىر سيىر، ءبىر اتىم بار. سول جالعىز اتىمدى سىيعا تارتامىن. جايا كەلىپ، جاياۋ كەتكەنىڭ جاراسپاس، ءمىن سونى! مەن ءبىر جىلقى بەرگەننەن كەدەيلەنىپ، سەن ءبىر ات مىنگەننەن بايىپ كەتپەسسىڭ. بىراق اتا سالتى عوي، باس تارتا كورمە! – دەپتى. بۇل ءشامشىنىڭ ءوزى ايتقان اڭگىمە. ءشامشى كوزى تىرىسىندە اتى اڭىزعا اينالعان ادام. اتى شىققانى سونشالىق ونىڭ كەڭىنەن جايىلعان اتىن باسقا بىرەۋلەر پايدالاناتىن بولعان. سازگەرمەن جاقسى تانىس بولعان مەنىڭ اكەم عالىم ءاسىلحان وسپانۇلى بىردە پوەزعا بيلەتسىز مىنبەك بولعان بىرەۋدىڭ ءوزىن: – مەن اتاقتى ءشامشىمىن، نەگە مەنى تەگىن مىنگىزبەيسىڭدەر، – دەپ ۆاگوننىڭ جولسەرىكتەرىمەن سالعىلاسىپ تۇرعانىن  ءوز كوزىمەن كورگەنىن ايتىپ ەدى. ءشامشىنىڭ اتىن جامىلعان كەيبىرەۋلەردىڭ سازگەردىڭ دارىنىنا تابىنۋشىلاردى الداپ رەستورانداردا تەگىن تاماققا تويىپ، اراق-شاراپتى ماس بولعانشا ءىشىپ الىپ،  شالقىپ ءجۇرۋى از بولعان جوق. ۇلى سازگەرمەن جاقىن قارىم-قاتىناستا بولعان ورازبەك بودىق ءوزى كۋا بولعان مىناداي ءبىر وقيعا تۋرالى «ءشامشى قالداياق: حيكاياتتار» كىتابىندا اڭگىمەلەيدى. بىردە 1990 جىلىنىڭ شىلدە ايىندا شىمكەنت قالاسىنداعى «ينتۋريست» قوناقۇيىندەگى ءشامشى وتىرعان بولمەنىڭ ەسىگى قاعىلادى. بۇل قوناقۇي ديرەكتورى قىدىرباي قازاقبايۇلى ەدى: قۇرمەتتى شاكە، مەنىمەن كەزەكشى بولمەسىنە ءجۇرىڭىزشى. سوندا بىرەۋ ءوزىن ءشامشى قالداياقوۆپىن، سوندىقتان ماعان ليۋكس بولمەسىن بەرەسىڭدەر، دەپ شۋ شىعارىپ جاتىر. سوعان ءوزىڭىز بارماساڭىز بولاتىن ەمەس، دەيدى. بارسا شىنىندا سولاي ەكەن. قىدىربايدىڭ: – مىنا كىسى – ءشامشى، تانىسىپ قوي، – دەگەن سوزىنە ول ءتىپتى ايىلىن دا جيعان جوق. ايبىنۋ ورنىنا، قايتا، الايا قارادى. ءشامشىنىڭ ۇستىندەگى جول كيىمدەرىنە، ءتىپتى، كوز توقتاتقان جوق. ­– «پا، شىركىن، ءبىزدىڭ ءشامشى!» – دەپ سىرتىڭنان ارمان عىپ جۇرگەن ءشامشى شىن سەنسىڭ بە؟ – دەدى ول ءبىزدى ميليتسياعا سۇيرەي جونەلەتىندەي ەجىرەيە ءتونىپ.

• بارىم وسى. ماعان نە دەيسىڭ؟ – دەدى ءشامشى مەنى قالقالاپ، ءسال

شەگىنىپ.

• ءشامشىڭ مىناۋ ما؟ – دەدى ول شامشىگە مۇرنىن شۇيىرە قاراپ.
• سەن ءشامشى ەمەسسىڭ! ەگەر انىق ءشامشى بولساڭ، بۇل نە ءجۇرىسىڭ؟ نە

تۇسىڭدە، نە ۇستىڭدە جوق؟ مىنا سيقىڭمەن «ءشامشىمىن» دەۋگە ۇيالسايشى.

• سوندا، نەمەنە، وسىلاي جۇرمەي، ءشامشى ەكەنمىن دەپ جۇرتتىڭ توبەسىن

قويا ما؟ – دەدى قىدىرباي.

• قويماسىن! ءوزىن سىيلاتا ءبىلسىن. ءشامشىنىڭ اتىن ەستىگەندە ىشكەن اسىن

جەرگە قويمايتىن ەش قازاق جوق. ولار مۇنى قۇدايداي كورەدى. بۇل سۇراسا استىنداعى جالعىز اتىن دا بەرەدى. ال، مۇنىڭ ءجۇرىسى مىناۋ! ادامنىڭ نامىسىن كەلتىرىپ! – دەپ اناۋ باستىرمالاتىپ كەتتى.

• ءاي! ءاي! –دەپ مەن دە اشۋ شاقىرا باستاپ، ءشامشى: «قوي، تيىسپە» دەگەندى

ءبىلدىرىپ مەنى ءتۇرتىپ قالدى. ال، اناۋ ونان سايىن ەكىلەنەدى.

• اندەرى تۇگىلى اتتارى دا ەستە قالمايتىن ايتەۋىر بىرەۋلەر ات-اتاق الىپ

جاتقاندا، قازىر ون جىل بولدى، مۇنىڭ دىبىسى دا شىقپاي كەتتى. ادام ەكەن دەپ مۇنى ىزدەپ جاتقان ءبىر پەندەنى كورسەم – كوزىم شىقسىن. ەرتەڭ ءولىپ كەتسە، ولىگى قايدا قالاتىنىن شايتانىم ءبىلسىن! «مەن ءشامشىمىن!» – دەپ مۇنىڭ اتىن، قايتا مەن شىعارىپ ءجۇرمىن. ال، سەندەر تيىسەسىڭدەر ماعان! بىرەۋدى كورەر كوزگە بۇلايشا باسىنعاندى بۇرىن-سوڭدى كورمەگەن قىدىرباي نە ايتارىن، نە ىستەرىن بىلمەي سەلتيىپ تۇرىپ قالدى. ال، مەن... ال، مەنى ءشامشى تاعى ءتۇرتىپ قالدى. مەن تاعى توقتالدىم. ءبىزدىڭ تەجەۋىلىمىزدى انا جىگىت باسقاشا تۇسىنگەن بولۋ كەرەك. سەنى بيىل الپىسقا كەلدى دەپ ەستىدىم. قۇتتى بولسىن، – دەدى ول شامشىگە بۇرىلىپ. – بىراق، سەن ءشامشى ەكەنىڭ راس بولسا، وسى قالتىلداعان قالپىڭمەن جۇرە بەر. سەن كورمەگەن قۇرمەتتى ءبىز كورەمىز، سەن ىشپەگەن اراقتى ءبىز ىشەمىز. ايتەۋىر سەنى جوقتاتپايمىز. سوندىقتان اۋلاق ءجۇر! ءسويتتى دە جونەلە بەردى. بۇل ءشامشىنىڭ الپىس جىلدىق مەرەيتويىنىڭ الدى بولاتىن. ول توي وتە مە، وتپەي مە، وتسە قالاي وتەتىنى بەلگىسىز بوپ، ءشامشىنىڭ كۇدىكتى جۇرگەن شاعى ەدى. سوندىقتان دا اشۋلانۋ ورنىنا قۋاندى.

• مەنىڭ مەرەكەمدى باسقالار وتكىزبەسە، مىندايلار وتكىزەدى ەكەن. سوعان

كوزىم جەتتى. وعان دا شۇكىرشىلىك، – دەدى ول. بۇنداي كەلەڭسىزدىكتەر سازگەر ومىرىندە كوپتەپ سانالادى. شىعارماشىلىق ادامدى كوبىنەسە جۇبايلارىنىڭ تۇسىنبەۋى بەسەنەدەن بەگىلى عوي. ۇلى ءشامشىنى ايەلى تۇسىنبەدى. ءوزى سوتقا بەرىپ اجىراستى. كوپ ۋاقىت وتكەننەن سوڭ قايتادان قوسىلايىق دەدى. ءشامشى كونبەدى. بىراق ءشامشى ءوز بالالارىنان جەرىنگەن جوق. قولىنان كەلگەنشە كومەكتەسىپ تۇردى. ەندى بىردە قولىن بارىنە ءبىر سىلتەپ جاڭا ءومىر باستاماقشى دا بولدى. جامبىل قالاسىنىڭ ماڭىنداعى تۇرعىندارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى دۇڭعاندار تۇراتىن ءبىر كولحوزدا شىعارماشىلىق كەزدەسۋ بارىسىندا وزىنە بىزگە كەلىپ تۇرامىز دەسەڭىز قۇشاعىمىز اشىق دەگەن ءسوزدى ەسىنە ءتۇستى. ونداعىلار ءشامشىنى قۇشاق جايا قارسى الدى. دەگەنمەن ءۇي سالۋعا قارجىسى جەتپەگەن سازگەر قۇرىلىستى توقتاتىپ گاراجىن ءۇي قىلىپ تۇرا بەرەدى. ءوزى تاماق دايىنداپ، ءوزى كىر جۋىپ دەگەندەي... ءيا، ءشامشىنىڭ ءومىرى وڭاي بولعان جوق. اندەرىنىڭ كەڭ تاراۋى ءوز جەمىسىن اكەلىپ «قازاق سسر-ى ونەرىنە ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەر» دەگەن اتاق الامىن با دەپ ۇمىتتەندى. سەبەبى بۇل اتاق ەل تانىعان، بىراق بيلىك تانىماعان سازگەرگە ومىرلىك زەينەتاقىسىن قامتاماسىز ەتەر ەدى. بىراق 1989 جىلدىڭ جازىندا قازاق حالقىنىڭ ەڭ سۇيىكتى كومپوزيتورىنا «قازاق سسر ەڭبەگى سىڭگەن مادەنيەت قىزمەتكەرى» دەگەن اتاق بەرىلدى. ارينە، ەكى اتاقتىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي  ەدى. بۇل حاباردى ۆالس پاديشاسى شىمكەنت قالاسىنىنا جاقىن لەنينسك (قازىر قازىعۇرت) اۋىلىندا قازاق حالىق اندەرىن جيناۋشى جاسى كىشى دوسى رايىمقۇل تەمىربەكتىڭ ۇيىندە وتىرىپ گازەتتەن وقىپ بىلەدى. سوسىن... تاماشا اندەرىمەن ەلىن 35 جىل سۋساندىرىپ كەلگەن سازگەردىڭ كوزدەرىنەن پارلاپ جاس اقتى. ءشامشى جىلادى. ۇلى ءشامشى كوز جاسىنان ۇيالماي ۇزاق جىلادى. كوڭىلى قۇلازىعان ءبىر شاقتا ۇلى سازگەر قولىنا قالامىن الىپ بىلاي دەپ جازدى: مەنى ءشامشى دەپ سىيلايتىن قىمباتتى باۋىرلارىما! مەن وسى الپىس جىل ءومىرىمنىڭ ىشىندە قازاقتىڭ نەبىر ۇلى ازاماتتارىمەن سىرلاس، دوستاس، داستارقانداس بولدىم. نەبىر وكىنىشتى، وتكىر كۇندەرىم دە سولارعا ايان. بىلتىر الپىسقا تولعانىممەن نە كومپوزيتورلار وداعىنا مۇشە ەمەس، نە زەينەتاقى، ات-اتاعىم جوق، ءوزىم ناۋقاس، ايدالادا قالعان شاعىمدا سولاردىڭ ەشقايسىسى مەنى ىزدەگەن جوق. مەن تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز، جىلى لەبىز بىلدىرمەدى. مۇقاعالي سەكىلدى مەن دە بۇل دۇنيەدەن تارشىلىق، جوقشىلىقپەن ءوتىپ بارامىن. ءشامشى. قاراشا ايىنىڭ 7-جۇلدىزى، 1991 جىل. ول 1991 جىلدىڭ 16 قاراشاسىندا اۋىرىپ اۋرۋحاناعا ءتۇسىپ 1992 جىلدىڭ 22 اقپانىندا شىقتى. تۋراسىن ايتقاندا ونى الىپ شىقتى. 1991 جىلدىڭ 29 جەلتوقسانىندا ۇلى سازگەرگە «قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى» اتاعى بەرىلدى. وسى اتاقپەن ول الپىس كۇن عۇمىر كەشتى.

بەردالى وسپان.

"ادىرنا"  ۇلتتىق پورتالى