وتباسىلىق قۇندىلىقتار - بۇل ءسىزدىڭ جانە ءسىزدىڭ وتباسىڭىزدىڭ شەشىم قابىلداۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ جولىن كورسەتەتىن جەتەكشى پرينتسيپتەر. ولار ءسىزدىڭ وتباسىڭىز ءۇشىن نە ماڭىزدى ەكەنىن جانە ءسىز نە ءۇشىن ۇمتىلاتىنىڭىزدى سيپاتتايدى. ەگەر ءسىزدىڭ بالالارىڭىز بولسا، وتباسىلىق قۇندىلىقتار ولاردى قالاي تاربيەلەگىڭىز كەلەتىنىن جانە ولاردىڭ قانداي ەرەسەك بولعانىن قالايتىنىڭىزدى كورسەتەدى.
وتباسى قۇندىلىقتارى جانە ولاردىڭ قالاي كورىنەتىنى ادامنىڭ ءوز تاربيەسىنە، سەنىمىنە، ساياسي فيلوسوفياسىنا، ءدىني سەنىمىنە، مورالىنا، گەوگرافياسىنا، مادەنيەتىنە جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايلارىنا بايلانىستى. مىسالى، ەكى ءتۇرلى وتباسىن قاراستىرايىق: ءبىرى فيليپپيندە، ەكىنشىسى اقش-تا تۇرادى. بىراق فيليپپيندەگى وتباسى ءۇشىن بۇل قۇندىلىقتى ساقتاۋ ولاردىڭ ءبىر شاڭىراق استىندا ءۇش ۇرپاقپەن (بالالار، اتا-انالار جانە اجەلەر) ءومىر ءسۇرۋىن بىلدىرەدى جانە بالالار قارتايعان شاعىندا اتا-انالارىنا قامقورلىق جاساۋى كەرەك دەپ كۇتىلۋدە. ال امەريكا قۇراما شتاتتارىنداعى وتباسى ءۇشىن بۇل قۇندىلىقتى ساقتاۋ سىزدەن ۇلكەندەردىڭ پىكىرىن تىڭداۋ جانە ماعىناسى بولعان كەزدە ولاردىڭ كەڭەستەرىنە قۇلاق اسۋ دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل ەكى وتباسىنىڭ قۇندىلىقتارى بىردەي بولعانىمەن، ولاردىڭ مىنەز-قۇلقى جەرگىلىكتى مادەنيەت پەن تاربيەگە بايلانىستى ءارتۇرلى.
نەلىكتەن وتباسى قۇندىلىقتارى ماڭىزدى؟
1. ولار وتباسى مۇشەلەرىنە شەشىم قابىلداۋعا كومەكتەسەدى.
قۇندىلىقتارىڭىزدى انىقتاۋدىڭ جانە ءبىلۋدىڭ ەڭ ۇلكەن ارتىقشىلىقتارىنىڭ ءبىرى - بۇل شەشىم قابىلداۋدى جەڭىلدەتەدى. وتباسىڭىزدىڭ نە نارسەگە باسىمدىق بەرەتىنىن بىلسەڭىز، ءسىز قاي شەشىمنىڭ ەڭ جاقسى ەكەنىن بىلەسىز.
مىسالى، ەگەر ساعات 18.00 بولسا. سارسەنبىدە، جانە ءسىز ءالى دە جۇمىس ۇستەلىڭىزدە وتىرسىز، بىراق ءسىز ارقاشان كەشكى استى بىرگە ءىشۋ تۋرالى ەرەجەڭىز بار ەكەنىن بىلەسىز، بۇل ءسىزدىڭ وتباسىلىق ۋاقىتىڭىزدىڭ وتباسىلىق قۇندىلىعىنىڭ بولىگى بولىپ تابىلادى، سودان كەيىن نە ىستەۋ كەرەكتىگىن بىلەسىز: زاتتاردى جيناپ، باس تارتىڭىز. جۇبايىڭىزبەن جانە بالالارىڭىزبەن بىرگە تاماقتانۋ ءۇشىن ۇيدە.
2. ولار ءسىزدىڭ اتا-اناڭىزعا باسشىلىق ەتەدى.
وتباسىلىق قۇندىلىقتار ءسىزدىڭ بالالارىڭىزدى قالاي تاربيەلەۋگە دە اسەر ەتەدى. مىسالى، ەگەر تەڭدىك وتباسىلىق قۇندىلىق بولسا، وقۋمەن قينالعان بالاڭىزبەن كىتاپ وقۋعا كوبىرەك ۋاقىت ءبولۋ وقۋمەن كۇرەسپەيتىن باسقا بالالارىڭىز ءۇشىن ماعىنالى بولادى.
ءبىر بالامەن باسقا بالامەن كوبىرەك ۋاقىت وتكىزەتىندىكتەن ادىلەتسىز كورىنۋدىڭ ورنىنا، تەڭدىك انىقتاماسىن ايتىپ، ونى وتباسىلىق قۇندىلىق رەتىندە تالقىلاۋ ارقىلى باسقا بالالارىڭىز بۇل مىنەز-قۇلىقتى تۇسىنەدى. بۇل سىزگە اتا-انا رەتىندە نە ىستەۋ كەرەكتىگىن ءبىلۋدى جەڭىلدەتەدى.
3. ولار بەرىك بايلانىس پەن ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەيدى.
وتباسىلىق قۇندىلىقتار سونىمەن بىرگە ءسىز جانە ءسىزدىڭ تۋىستارىڭىز جينالا الاتىن ورتاق بىرەگەيلىكتى جاسايدى. بۇل وتباسىلىق بىرلىك سەزىمىن وياتادى، بۇل ءۇيدى ۇيلەسىمدى جانە سترەسستى ازايتادى.
4. ولار، اسىرەسە جاس بالالاردا، شاتاسۋدى ازايتادى.
ءوسىپ كەلە جاتقان كىشكەنتاي بالالار ءارتۇرلى ورتاداعى ادامدارمەن ارالاسادى، مىسالى، مەملەكەتتىك مەكتەپ جاعدايىندا. ەگەر بالا وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى بىلمەسە، بۇل ولار ءۇشىن شاتاسۋى مۇمكىن. قۇندىلىقتار الەمدى قالاي تۇسىنۋگە بولاتىنىنىڭ ءبىر بولىگى.
5. وتباسىلىق قۇندىلىقتار كۇشتى مورالدىق كومپاس قالىپتاستىرادى.
ولار ەسەيگەن سايىن بالالار ءوز بەتىنشە شەشىم قابىلداۋعا ءماجبۇر بولادى جانە ولاردىڭ وتباسىلىق قۇندىلىقتارى ولارعا ۇيىنەن تىس الەمدى شارلاۋ كەزىندە ۇستانۋعا بولاتىن كۇشتى مورالدىق كومپاس بەرەدى.
وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى قالاي سىڭىرۋگە بولادى؟
اۋىزشا
كەيبىر وتباسىلار ءوز قۇندىلىقتارىن ولار تۋرالى اشىق ايتۋ نەمەسە ءتىپتى قاعازعا ءتۇسىرۋ نەمەسە قابىرعاعا ءىلۋ ارقىلى اۋىزشا ايتادى.
وتباسى قۇندىلىعىن اۋىزشا جەتكىزۋدىڭ مىسالى، ەگەر قىزى اكەسىنىڭ اعاسىنا باتۋتپەن جۇرۋىنە رۇقسات بەرگەنىنە رەنجىسە. بۇل ءبولىسۋدىڭ وتباسىلىق قۇندىلىعىن سوزبەن جەتكىزۋدىڭ باستى مۇمكىندىگى بولۋى مۇمكىن.
اكەسى ونى وتىرعىزىپ، ءتۇسىندىرۋى مۇمكىن: «مەن ءسىزدىڭ باتۋتتى پايدالانعىڭىز كەلەتىنىن بىلەمىن. بىراق ءسىز ونى سوڭعى اپتادا كۇندەلىكتى قولداندىڭىز جانە بۇگىن اعاڭىز ونى پايدالانۋدى سۇراعان جالعىز ۋاقىت. باتۋت وسى ۇيدەگىلەردىڭ بارلىعىنا تيەسىلى جانە ءبىز وتباسى رەتىندە ءبولىسۋدى باعالايمىز. بۇل اعاڭىزبەن ءبولىسۋ مۇمكىندىگى. ول اياقتاعاننان كەيىن ءسىز ونى قايتادان پايدالانا الاسىز، ويتكەنى ول ونى سىزبەن دە بولىسەدى ».
ۆەربالدى ەمەس
دەگەنمەن، بەرىك وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرۋدىڭ ەڭ كوپ تاراعان ءتاسىلى - كۇندەلىكتى ومىردەگى مىنەز-قۇلىق نەمەسە جىل سايىنعى ءداستۇر سياقتى ۆەربالدى ەمەس قۇرالدار. بۇل اسىرەسە اۋىزشا قارىم-قاتىناستى ءالى مەڭگەرمەگەن جاس بالالار ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ويلانىڭىز: سابيلەر اتا-اناسىنىڭ نە ىستەپ جاتقانىن باقىلاپ ۇيرەنەدى. ءدال وسىلاي ءسىزدىڭ وتباسىڭىزدىڭ مۇشەلەرى ءسىزدىڭ ءىس-ارەكەتىڭىزدەن وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى قابىلدايدى.
ءىس-ارەكەتتەر، ولار ايتقانداي، سوزدەن دە كۇشتى سويلەيدى جانە بۇل ءسوز وتباسىلىق قۇندىلىقتارعا سايكەس كەلەدى. ءسىز تۋىستارىڭىزعا وتباسىڭىز ءۇشىن ادىلدىك ماڭىزدى ەكەنىن ايتا الاسىز، بىراق ەگەر ءسىز جىل سايىن ءوز ۇيىڭىزدە روجدەستۆولىق كەشكى اس وتكىزۋدى تالاپ ەتسەڭىز، باسقا تۋىستارىڭىز قابىلداۋعا نيەت بىلدىرسە دە، ءسىزدىڭ ارەكەتتەرىڭىز ءسىز ايتقان قۇندىلىقتارعا سايكەس كەلمەيدى. بۇل ەرەسەك وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ءسىزدى نەمقۇرايلى دەپ ويلاۋىنا اكەلۋى مۇمكىن، ال بالالار ءۇشىن بۇل شاتاسۋى مۇمكىن.
ءسىزدىڭ وتباسىلىق قۇندىلىقتارىڭىز قانداي ەكەنىن قالاي شەشۋگە بولادى
رەفلەكسياعا جانە كۇندەلىككە ۋاقىت ءبولىڭىز
كوپتەگەن ادامدار وزدەرىنىڭ وتباسىلىق قۇندىلىقتارى تۋرالى ويلانبايدى نەمەسە كورسەتپەيدى. ادەتتە بۇل قۇندىلىقتار ۇرپاقتان ۇرپاققا بەرىلەدى. بىراق ەگەر ءسىز ءوزىڭىزدىڭ وتباسىلىق مادەنيەتىڭىزدى نىعايتقىڭىز كەلسە نەمەسە اتا-انالىق مانەرىڭىزدى وزگەرتكىڭىز كەلسە، بۇل سىزدە بار وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى وي ەلەگىنەن وتكىزۋگە، ولاردى سوزبەن جەتكىزۋگە جانە ولاردىڭ ءسىز ساقتاعىڭىز كەلەتىن نەمەسە وزگەرتكىڭىز كەلەتىن قۇندىلىقتار ەكەنىن شەشۋگە تاماشا مۇمكىندىك.
قالام مەن قاعازدى الىڭىز نەمەسە كومپيۋتەردە قۇجاتتى اشىڭىز. وزىڭىزدەن سۇراڭىز: «مەنىڭ وتباسىم جانە مەن ءۇشىن نە ماڭىزدى؟» ەگەر ءسىز نەدەن باستارىڭىزدى بىلمەسەڭىز، وتباسىڭىزدىڭ ۋاقىتىن قايدا وتكىزەتىنىن قاراۋدان باستاڭىز. ۋاقىت پەن كۇش-قۋاتىمىزدى قايدا جۇمسايتىنىمىز ادەتتە ءبىز باعالايتىن نارسەنى كورسەتەدى. سول جەردەن ءسىز بۇل ارەكەتتەردى وتباسىلىق قۇندىلىقتارعا اينالدىرا الاسىز.
سونداي-اق ءسىز وزىڭىزگە: «مەن بالالارىمنىڭ قانداي ەرەسەك بولعانىن قالايمىن؟» دەپ سۇراي الاسىز. جانە «مەن وتباسىمنىڭ نەمەن ەستە قالعانىن قالايمىن؟» بۇل جەمىستى ينتروسپەكتسياعا ارنالعان جاقسى سۇراقتار.
قوسىمشا رەفلەكسيا ءۇشىن كوۋچينگكە قاتىسىڭىز
ءسىز ءوز بەتىڭىزشە اشا الاتىن كوپ نارسە بار. بارىمىزدە سوقىر جەرلەر بار. وتباسىلىق قۇندىلىقتارىڭىزدىڭ سىزگە جەتىسپەيتىن اسپەكتىلەرىن جارىقتاندىرۋدىڭ تاماشا ءتاسىلى - كوۋچينگ ارقىلى.
كوۋچينگ بەيتاراپ سىرتقى پەرسپەكتيۆانى اكەلەدى، ويتكەنى جاتتىقتىرۋشى سىزگە سۇراقتار قويادى جانە ءسىزدىڭ ويلارىڭىز ءۇشىن دىبىستىق تاقتا رەتىندە قىزمەت ەتەدى. ۋايىمداماڭىز، جاتتىقتىرۋشى سىزگە نە ىستەۋ كەرەكتىگىن ايتپايدى; ءسىزدىڭ وتباسىڭىز جانە ونىڭ قۇندىلىقتارى وتە جەكە نارسە. جاتتىقتىرۋشى جاي عانا ءسىز ءۇشىن ماڭىزدى نارسەنى اشۋعا كومەكتەسەدى. سايىپ كەلگەندە، ءسىز نە ىستەۋ كەرەكتىگى تۋرالى بارلىق شەشىمدەردى قابىلدايسىز.
ەگەر ءسىز قاي جەردەن باستاۋ كەرەكتىگىن بىلمەسەڭىز، F4S تەگىن، دالەلگە نەگىزدەلگەن كوۋچينگ باعدارلامالارى بار، ءسىز ونلاين رەجيمىندە ءوز قارقىنىڭىزبەن اياقتاي الاسىز.
تىركەلۋدى جانە وتباسى مۇشەلەرىن سىزگە قوسىلۋعا شاقىرۋدى قاراستىرىڭىز. بۇل وتباسىلىق قارىم-قاتىناستىڭ قىزىقتى ءساتى، سونداي-اق ءسىزدىڭ وتباسىلىق قۇندىلىقتارىڭىزدى نىعايتۋدىڭ جولى بولۋى مۇمكىن.
ءبىز «رەفلەكسيا جانە شىدامدىلىق» باعدارلامامىزدان باستاۋدى ۇسىنامىز; بۇل ءسىزدىڭ قۇندىلىقتارىڭىزدى جاقسىراق انىقتاۋعا جانە ولاردى وتباسىڭىزدا قالاي قولدانۋعا بولاتىنىن ويلاۋعا جۋرنال جۇرگىزۋ ونەرىن مەڭگەرۋگە جانە ءوزىن-ءوزى تانۋدى ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى.
بۇل تۋرالى وتباسىڭىزبەن سويلەسىڭىز
ارينە، وتباسى قۇندىلىقتارى سىزگە عانا قاتىستى ەمەس، ولار ءسىزدىڭ وتباسىڭىزدىڭ ءاربىر مۇشەسىنە اسەر ەتەدى! سوندىقتان ولاردى وسى قۇندىلىقتاردى انىقتاۋدىڭ ءبىر بولىگى بولۋعا شاقىرىڭىز. ءسىز جۋرنال جۇرگىزۋدەن جانە كوۋچينگكە قاتىسۋدان جيناعان جازبالارىڭىزدىڭ قىسقاشا مازمۇنىنان باستاي الاسىز. سودان كەيىن بۇكىل وتباسىڭىزعا ءسوز اشىپ، ولاردىڭ ويلارىن جانە تىزىمىڭىزدەن نە قوساتىنىن نەمەسە الىپ تاستايتىنىن سۇراڭىز.
