قۇرمەتتى زامانداس، بۇل نە تاقىرىپ دەپ ويلاپ قالعان بولارسىز؟ ونىڭىزدى تۇسىنەمىن. ءدال بۇگىن وسىنداي تاقىرىپقا قالام سىلتەرمىن دەگەن ويىم بولعان جوق. بىراق سولاي جاساۋعا تۋرا كەلدى.
بىرنەشە كۇن بۇرىن ءبىر كىسىنىڭ قازاسى تۋرالى ەستىدىم. قوشتاسۋعا، تۋعان-تۋىستارىنا كوڭىل ايتۋعا باردىم.
كوپ ادام جينالىپتى. ول ارينە دۇرىس، سەبەبى قايتىس بولعان ازامات كوپشىلىككە سىيلى كىسى ەدى. «تاس تۇسكەن جەرىنە اۋىر» دەگەن عوي بابالارىمىز. قازا ءاردايىم اۋىر، اسىرەسە جانۇياسى مەن جاقىن تۋىستارىنا قاتتى باتاتىنىنا كىم ءسوز تالاستىرادى؟ سونىمەن ءبىرشاما قاۋىم قايعىنى بولىسۋگە كەلىپتى.
سوندا كورگەنىم مەنى تاعى دا ويلاندىرىپ تاستادى. تاعى دا دەۋ سەبەبىم، بۇرىندا وسى ءبىر ماسەلە تۋرالى جازسام دەگەن ويدا بولعانمىن. مەن دە پەندەمىن، قۋ تىرشىلىك دەپ ءجۇرىپ قول تيمەي كەتەدى دەپ اقتالمايمىن، تۋراسىن ايتايىن قۇنتتاماعان ءوزىم.
جاس ەمەسپىن، بۇل بارعانىم ءبىرىنشى قازا ەمەس. ادام بولعان سوڭ قانشا رەت تويعا بارعانىڭدى ەسەپتەمەگەندەي، قانشا قازاعا بارعانىڭدى دا بىلە بەرمەيسىڭ. اينالىپ كەلگەندە، سول جەردە كەزدەسكەن ءبىر تانىسىم ايتقانداي، زىمىراپ ءوتىپ جاتقان ۋاقىت.
ءيا، ۋاقىت، ۋاقىت... كوپ نارسەلەر جاساۋ كەرەك، بىراق قولىڭ تيمەيدى. سولاي اقتالامىز. ءبىر عۇلاما ايتقان ەكەن: «ۋاقىت ءوتىپ جاتقان جوق، ادامدار ءوتىپ جاتىر» دەپ. ءوتىپ جاتسا شىنىندا دا ادامدار ءوتىپ جاتقان سياقتى... ولاي دەۋ سەبەبىم ادام تابيعاتىندا شىدامسىز. «ۇيقى ارسىز، تاماق ارسىز جانە كۇلكى ارسىز» دەپ قازاق قالاي تاۋىپ ايتقان دەسەڭىزشى!؟
ءيا، سونىمەن اڭگىمە ادامدار جايلى، ادامگەرشىلىك جايلى. تابيعات انا ادامعا كوپ نارسەلەردى سىيلادى. ويلاۋ قابىلەتىن، ءبىلىم الۋدى، جاقسىلىق جاساۋدى تاعى باسقا دا مۇمكىنشىلىكتەردى بەردى. ادام سونى دۇرىس قولدانىپ ءجۇر مە؟ سەبەبى بۇل سىيلار دۇرىس قولدانىلماسا ادام ادام بولا ما؟ ارينە جوق.
وسىدان ءولىم نەگە كەرەك، جالپى ول كەرەك پە دەگەن ويعا كەلدىم. قازاق ايتادى: «ولىمنەن باسقانىڭ ءبارىنىڭ ەرتەسى جاقسى». بىراق ەرتە مە كەشپە ءولىم كەلەدى. ونى كوپ ايتىپ جاتپايىن. قازاق بارعاندا جانازا شىعارۋ كەزىندە كەيبىر مولدالار ۇزاعىنان-ۇزاق ۋاعىز ايتامىن دەپ ابدەن شارشاتقان دا بولار. سوندىقتان ناقتى ايتارىمدى باياندايىن.
ادام تابيعاتىندا سابىرسىز. سونى تاعى ءبىر رەت بايقادىم. بايقادىم دا نالىدىم. سەبەبى كوز جۇمعان مارقۇمدى سوڭعى ساپارىنا شىعارىپ سالۋعا ارنالعان ءبىر ساعات ۋاقىتقا جينالعان كوپشىلىكتىڭ ىشىندە ءبىراز ادام شىدامادى. كەيدە «انا ءبىر كىسى قايتىس بولىپتى، سونىڭ ۇيىنە بارىپ كورىنىپ كەتەيىك» دەگەن سوزدەردى دە ەستىپ قالۋىمىزدىڭ سەبەبى دە وسىندا ما دەپ قالدىم. سولاي ەمەس پە؟
بۇل نە، ءومىردىڭ ءمانى تۋرالى ويلانباۋ ما، الدە...
سونىمەن جينالعان جۇرتشىلىقتىڭ ءبارى كوڭىل ايتۋعا كەلە جاتقاندا تۇرلەرى قايعىرعانداي كورىنەدى. ءبارى وتىرىك دەپ ايتا المايمىن. مارقۇمنىڭ اۋلەتىنە كوڭىل ءبىلدىرىپ سۇيەك شىققانشا بايىز تاپپاي كەتەتىندەردى كورىپ جاعامدى ۇستاعانداي بولدىم. ءبىر-بىرىمەن اشىقتان اشىق كۇلە سويلەسىپ تۇرعاندار. وتكەن جىلى ءبىر اتاقتى عالىم قايتىس بولدى. بالا-شاعاسى ۇلكەن ءبىر ورىندا تاماق بەردى. تاعى دا سول، ءبىرىن ءبىرى كوپتەن بەرى كورمەگەندەر، ساعىنىسا قۇشاقتاسىپ جاتتى. ول ول ما تەلەفوندارىن سۋىرىپ الىپ بىرگە سۋرەتكە تۇسىرگەنىن قايتەرسىز!؟
تاعى ءبىر جانازا بولاردا ءۇيدىڭ الدىندا تۇرعان ساكىگە ءوزىم تانىمايتىن ادامدارمەن قاتار وتىردىم. سوندا ءبىر كىسى جاقىندا قىزىن ۇزاتقانىن، قاي جەرمەن قۇدا بولعانىن، قۇدالارىن قالاي شاقىرىپ نەندەي سىي-سياپات جاساعانىن، تۇگىن قالدىرماي جىپكە تىزگەندەي ايتىپ جاتتى. ءوزى ءماز، تويدا وتىرعانداي كوپىرەدى.
تاعى بىردە جانازا شىعاراتىن مولدا ءبىر قوڭىراۋ شالىپ جىبەرەيىنشى دەپ تەلەفونىمدى سۇرادى. بەردىم. مولدەكەڭ تەلەفونمەن سويلەسۋگە ءسال ارىراق كەتتى. ونىسىن تۇسىنۋگە بولادى. سونىمەن ءبىرشاما كۇتتىم، ونىڭ اڭگىمەسى تاۋسىلاتىن ەمەس. ەستىگەن قۇلاقتا جازىق جوق دەگەندەي، ەستىمەيىن دەسەم دە مولدانىڭ ايتقانىن ەستىپ تاڭ قالدىم! مولدا مەنىڭ تەلەفونىممەن ءوزىنىڭ كىشكەنتاي نەمەرەسىنە حابارلاسىپتى. ونىسىمەن قويماي، نەمەرەسىمەن ورىس تىلىندە شۇلدىرلەگەنىن قايتەرسىڭ!؟
ءبىرازدان سوڭ اۋلانى قويىپ باقتىڭ ىشىنە كىرىپ كەتىپ، وتىراتىن جەردى ىڭعايلاپ الىپ سويلەسۋگە كىرىستى. سونىمەن مەنىڭ تەلەفونىمداعى بىرلىكتەردىڭ ءبارى تاۋسىلعانشا سويلەسە بەرەر مە ەدى، ۇيدەن ءبىر جىگىت شىعىپ جانازا شىعاراتىن ۋاقىت بولدى، دەپ شاقىرماعاندا.
بۇنداي جەرلەردە ءتۇرلى تاقىرىپتار تۋرالى، مىسالى ساياسات تۋرالى ءسوز باستاپ جاتاتىندار دا كەزدەسىپ قالادى. وسىنداي جەردە ونداي سوزشەڭدەرگە بۇنىڭ دۇرىس ەمەس دەيتىن اقساقالدار تابىلا بەرمەيتىنى قىنجىلارلىق. كەيبىردە رەتى كەلگەندە بىرنەشە رەت جاي عانا ەسكەرتۋ جاسادىم. ارينە بۇنىم وندايلارعا جاقپايدى. سوندا دا بولسا ءبىراز ۋاقىت ۇندەمەي وتىرادى.
كەيبىر زامانداستارىمىزدىڭ وسىنىسى دۇرىس پا؟ ولاردىڭ بۇل قىلىقتارىن كورگەن جاستار نە ويلايدى؟ ەرتەڭ ولاردىڭ دا قازا بولعان جەرگە بارىپ بەي-بەرەكەت كۇلىپ تۇرماسىنا كىم كەپىل؟!
ادامدار نە بولىپ بارا جاتىر، قازاعا جينالعان از عانا ۋاقىتتا ءومىر تۋرالى ويلانسا قايتەدى؟ الدە كەيبىرەۋلەر «ءولى ريزا بولماي ءتىرى بايىمايدى» دەگەن اتالار ءسوزىن ۇمىتىپ كەتكەن بە؟ ءبىر-ەكى ساعات شاماسىندا ءومىردىڭ ماعىناسى، جارىق دۇنيەدە جاساعان، جاسايتىن ىستەر، ومىردە كەتكەن كەمشىلىكتەر تۋرالى، وسى كۇنگە دەيىن قالاي ءومىر ءسۇردىم، ەندى قالاي ءومىر سۇرەمىن دەپ ويلاسا دۇرىس ەمەس پە؟
سىزدەر قالاي ويلايسىزدار؟
بەردالى وسپان.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
