سىرت كوزگە كۇللى ادامزات بالاسى ءبىر قوعامدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانداي كورىنەدى. شىن مانىندە سولاي ما؟ جارىق الەمنىڭ سان ءتۇرلى بوياۋى مەن ادەمىلىگىن كورۋگە قانشا تالپىنسا دا، دۇنيەگە قوس جانارى سۋ قاراڭعى بولىپ كەلگەن سابيلەردىڭ تالكەك تاعدىرىنا ءبىر ءسات نازارىمىزدى بۇردىق پا؟ ءبىر-بىرىمىزگە سۇيەۋ بولىپ، قولدان كەلگەنشە دەمەۋ جاساۋ قيىن با؟ بۇل تۋرالى Nege.kz جازدى.
ءدال وسى ساۋالدار «Max kids» كوزى كورمەيتىن بالالار رەابيليتاتسياسى جانە دامىتۋ ورتالىعىنا بارعاندا كوسە-كولدەنەڭدەي بەردى. بۇگىندە ەلىمىزدە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالاردىڭ سانى 170 مىڭنان اسادى. ولار دا ءوزىن وسى قوعامنىڭ تولىققاندى مۇشەسى سەزىنۋى ءتيىس. وكىنىشتىسى، بۇگىندە ءتۋابىتتى كوزى كورمەيتىن بالالارعا ارنالعان ينكليۋزيۆتى بالاباقشا از. سونىڭ سالدارىنان زاعيپ بالاسىن دامىتا الماي جۇرگەن اتا-انا كوپ. بۇل اۋىرتپاشىلىق پەن قيىندىق باسىنا تۇسكەن ادامعا عانا باتادى. بالاسى ومىرگە زاعيپ بوپ كەلگەن ينديرا ءبىلالوۆا ءوزى سياقتى تاعدىرلاس اتا-انالاردىڭ مۇڭ-جاراسىن از دا بولسا جەڭىلدەتۋگە سەپتىگىن تيگىزىپ، وسى «Max kids» دامىتۋ ورتالىعىن اشقان.
پاۆلودار قالاسىندا تۇرىپ جاتقان سۇڭعات پەن ينديرانىڭ ءۇشىنشى بالاسى دۇنيەنىڭ ديدارىن كورمەي كەلدى. سول كەزدە بالاسىن بەرەتىن بالاباقشا نە وڭالتۋ ورتالىعىن تاپپاي قينالعان وتباسى ءىرى مەگاپوليس الماتىعا قونىس اۋدارادى. الايدا، مۇندا تەك كوزى ناشار كورەتىن بالالارعا ارنالعان مەكتەپ پەن ەكى دامىتۋ ورتالىعى عانا بولعان سوڭ، مەكتەپكە دەيىنگى بالاباقشانى وزدەرى اشۋعا بەل بۋادى. بىراق نە مينيسترلىك تاراپىنان، نە الماتى قالالى، ءبىلىم جانە الەۋمەتتى قورعاۋ باسقارماسىنان ەشقانداي كومەك قولى سوزىلماعان.
«7 جاسار ۇلىم ومىرگە زاعيپ بولىپ كەلدى. دياگنوزى – كورۋ جۇيكەسىنىڭ اتروفياسى. 5 جاستان باستاپ كورۋ جۇيكەسىنىڭ گيپوپلازياسى دياگنوزى قويىلدى. بۇل ەمدەلمەيدى، وتا جاساۋعا بولمايدى. 4 جىل بۇرىن بالاما دامىتۋ ورتالىعىن ىزدەي باستادىم. كوزى كورمەيتىن بالانى بالاباقشاعا بەرۋ مەن ءۇشىن پسيحولوگيالىق سترەسس. ال بالانىڭ جاعدايىن ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
ءسويتىپ، «قازاق سوقىرلار قوعامىنا» باردىق. ولار رەابيليتاتسياعا 18-گە تولعانداردى عانا الادى ەكەن. ال كىشكەنتاي زاعيپ بالالار قالاي داميدى؟ الماتىدا 5 جاستان باستاپ مەكتەپكە دايىندايتىن ورتالىق، 3 بالاباقشا بار. بىراق 2-3 جاستان باراتىن ميني-ورتالىق جوق. شىنى كەرەك، مەملەكەتتىك بالاباقشادا كەمىستىگى بار بالالارعا دۇرىس كوڭىل بولمەيدى. كوبىنەسە قاراۋسىز قالادى. وسى ورتالىقتى اشپاستان بۇرىن زەرتتەپ قاراسام، ءوزىم سياقتى ءبىر امالىن تاپپاي جۇرگەن اتا-انا كوپ ەكەن. ونىڭ ۇستىنە زاعيپ بالانى تاربيەلەۋدەن تاجىريبەم جەتكىلىكتى. تاۋەكەلگە بارىپ، وسى ءۇيدى جالعا الىپ، دامىتۋ ورتالىعىن اشتىق.
جۇمىس ىستەگەنىمىزگە ءۇش جىل بولدى. ۋاقىت وتە كەلە ءۇيدى جالعا الۋ اقىسىن تولەي المادىق. قوجايىنى قايىرىمدىلىق جاساپ، تەك كوممۋنالدىق قىزمەتتى عانا تولەۋگە كەلىستى. جان-جاقتان دەمەۋشىلەر ىزدەدىك. اكىمشىلىك، ءبىلىم باسقارماسى، الەۋمەتتى قورعاۋ باسقارماسى دا كەلدى. «كومەك بەرەمىز...» دەپ ايتقانمەن، قايتا اينالىپ سوققان جوق. بىلتىر مادەنيەت باسقارماسى وكىلى «باق وكىلدەرىن، اكىم ورىنباسارىن شاقىرىپ، بالاباقشانى سالتاناتتى تۇردە اشايىق»، – دەدى. «سىزدەر سوسىن بىزگە كومەك بەرەسىزدەر مە؟» دەپ ەدىم، ءۇن-ءتۇنسىز كەتىپ قالدى»، – دەدى ينديرا ءبىلالوۆا.
بۇگىندە ورتالىقتا 7 زاعيپ بالا بار. مۇندا بالاسىن دامىتۋعا اكەلگىسى كەلەتىن اتا-انا كوپ. بىراق قاشىقتاۋ، بالالارعا كەلىپ-كەتۋ قيىنعا سوعادى. ولاردىڭ بار تالاپ-تىلەگى – ءدال وسىنداي رەابيليتاتسيا ورتالىعى قالادا اشىلسا ەكەن دەيدى.
«الاتاۋ، تۇركسىب اۋدانىنان كەلگىسى كەلەتىن بالالار بارشىلىق. كەم دەگەندە، 20 بالا وسىنداي ورتالىق كومەگىنە مۇقتاج. كەيبىر مەكتەپكە باراتىن بالالار برايل ءادىسى بويىنشا وقۋ ارىپتەرىن بىلمەيدى.
ءتىپتى، ءبىرى بىلسە دە، ەندى ءبىرى باۋىن بايلاپ، تۇيمەسىن سالىپ، اعىتا المايدى. وكىنىشتىسى، تىم الىس بولعان سوڭ كۇندەلىكتى جەتكىزە المايدى. سول ءۇشىن جەرگىلىكتى اكىمشىلىك، ءبىلىم باسقارماسى وسى ورتالىقتى قالادان اشۋعا قولداۋ بىلدىرسە دەگەن ءوتىنىشىمىز بار. ءۇش جىلدان بەرى كومەك سۇراپ جازىپ كەلەمىن. ماسەلەن، الەۋمەتتى قورعاۋ باسقارماسى 18 جاسقا دەيىنگى مۇگەدەكتىگى بار بالالارعا رەابيليتاتسيالىق كومەك بەرەدى.
بىراق بۇل كومەك كوزى كورمەيتىن بالالارعا قاراستىرىلماعان. «زاعيپ بالالاردى نەگە ەنگىزبەيسىزدەر؟ مينيسترلىككە ايتىپ، جازىڭىزدارشى. اتا-انانىڭ جازعانىنان، باسقارمانىكى بولەك قوي» دەسەك، ەشكىم قۇلاق اسپادى. زاڭ بويىنشا، مۇگەدەكتىگى بار بالالار بالاباقشا جانە مەكتەپپەن تولىق تەگىن قامتىلۋى ءتيىس. بىراق ماعان باسقارما «ءسىزدىڭ مەكەمەنى قامتاماسىز ەتۋ ءتيىمدى ەمەس» دەپ جاۋاپ بەردى»، – دەدى ينديرا ءبىلالوۆا.
«ەكىنشى ماسەلە – رەابيليتاتسيا امبەباپ باعدارلاماسى (يپر) دەگەن بار. كوپ اتا-انا بالاسىن وڭالتۋ باعدارلاماسىنان وتكىزۋ ءۇشىن اقشا بولىنەتىنىن بىلە بەرمەيدى. بۇرىن الەۋمەتتىك قورعاۋ باسقارماسى ۇنەمى «ءالى سىزدەرگە ەرتە» دەپ شىعارىپ سالاتىن. بىزگە رۇقساتتى بالا تەك 6 جاسقا تولعاندا بەردى. وندا دا تالاپ ەتكەن سوڭ عانا. جاقىندا پاۆلوداردا اتا-انالار وسى كومەكتى الۋ قۇجاتىن راسىمدەگەن. بىراق قارجىنى پايدالانباسا دا، ءبارىن قاعاز جۇزىندە جاساپ، جالعان قول قويىپ تاستاعان. مۇندا دا سىبايلاس جەمقورلىق بار. سوندىقتان مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالاسى بار اتا-انالار زاڭ بويىنشا وزىنە تيەسىلى كومەكتەن قاعىلماسا ەكەن»، – دەيدى «Max kids» دامىتۋ ورتالىعىن اشقان اتا-انا.
اشىلعانىنا كوپ ۋاقىت وتە قويماسا دا، مۇندا ەرەكشە بالالاردى ومىرگە بەيىمدەۋ، زاعيپتارعا قاسىق ۇستاۋدان باستاپ برايل ارىپتەرىن ۇيرەتۋگە دەيىنگى ارالىقتاعى جۇمىستار جۇرگىزىلەدى. ءار بالا ءۇش مەزگىل تاماعىنا ايىنا 50 مىڭ تەڭگە تولەيدى. ورتالىقتى اشقان اتا-انانىڭ ايتۋىنشا، نەگىزگى ماسەلەنىڭ ءبىرى – تيفلوپەداگوگ ماماندارىنىڭ تاپشىلىعى.
«مامان وتە از. ستۋدەنتتەردى شاقىرىپ، ءوزىمىز ۇيرەتەمىز دەسەك، كوبى بالالارمەن جۇمىس ىستەۋگە قۇلىقتى ەمەس. قازىر اباي اتىنداعى پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 3 كۋرس ستۋدەنتى ءوز ەركىمەن كەلىپ، جۇمىس ىستەپ جاتىر. جىلدا وسى ماماندىققا گرانتقا 10 تالاپكەر قابىلدانادى ەكەن. بىراق جاستار بۇل سالادا ەڭبەك ەتكىسى كەلمەيدى» دەگەن نازىن جەتكىزدى.
كوزى كورمەيتىن بالالارمەن جۇمىس ىستەۋگە كەلىسكەن ستۋدەنت اينۇر قۇتتىباەۆا بالاباقشا تۋرالى «دارا» قايىرىمدىلىق قورى ارقىلى حاباردار بولعان. «قور وقۋ ورنىندا كونفەرەنتسيا وتكىزدى. «وسىنداي بالاباقشا بار، جۇمىس ىستەيتىن جاستارعا ەسىگىمىز اشىق» دەگەنىن ەستىدىم. سودان الەۋمەتتىك جەلىدەن پاراقشاسىن قاراپ جۇرگەندە ينديرا ءبىلالوۆا ءوزى جازىپ، شاقىردى.
كەلگەنىمە 10 اي بولدى. بۇل ماماندىققا گرانت ءۇشىن ەمەس، ءوزىم قىزىعىپ، اتا-انامنىڭ ماقۇلداۋىمەن ءتۇستىم. مۇنداي بالالارمەن جۇمىس ىستەۋ ءتوزىمدى، سابىردى تالاپ ەتەدى. العاش كەلگەندە مەن بالالارعا، بالالار ماعان ۇيرەنىسە المادى. كوزى كورمەگەن سوڭ ۇنەمى جەتەكتەپ جۇرۋگە تۋرا كەلەدى. ءتىپتى، سۋ ىشە المايتىن بالالار بولدى. قولىنا قاسىق پەن كەسەنى ۇستاۋدى ۇيرەتەمىز. قازىر جالاقىم – 70 مىڭ تەڭگە. ساباقتان تىس ۋاقىتتا وسىندامىن. وعان قوسىمشا شاكىرتاقى الامىن.
بىرگە وقيتىن توبىمداعى 9 قىزدى دا وسىندا شاقىردىم. نەگىزى كوبى ماماندىق بويىنشا كوزى كورمەيتىن بالالارعا ارنالعان №4 مەكتەپ-ينتەرناتىنا جۇمىسقا تۇرادى. ال بالاباقشاعا كەلگىسى جوق»، – دەيدى ستۋدەنت.
ال 8 جاستاعى ساۋلەمايدىڭ اناسى گۇلنۇر سەيىتحانوۆا ەكى جارىم جىل بۇرىن اقتوبەدەن الماتى وبلىسىنداعى قارعالى اۋىلىنا كوشىپ كەلگەن. بۇگىنگە دەيىن قىزىنىڭ ەكى كوزىنە 7 رەت كۇردەلى وتا جاسالعان. سوناۋ رەسەيدىڭ سانكت-پەتەربۋرگ جانە ماسكەۋ قالالارىنداعى جوعارى ساناتتى دارىگەرلەردىڭ كومەگىنە دە جۇگىنگەن. الايدا، ەشقانداي ناتيجە بولماپتى. «ساۋلەماي – ءۇش بالامنىڭ ورتانشىسى.
قازىر قىزىم زاعيپ بالالاردى وقىتاتىن №4 مەكتەپتە وقيدى. اتا-انالار اتىنان ۇسىنىس – وسىنداي دامىتۋ ورتالىعى قالادان اشىلسا، بالالارعا كەلىپ-كەتۋگە دە وڭاي بولار ەدى. ءتىپتى، ەرىكتى رەتىندە تەگىن جۇمىس ىستەۋگە دايىنمىن. تاعى ءبىر ماسەلە – بىزدە دەفەكتولوگتار بار، بىراق تيفلوپەداگوگ مامانى جوقتىڭ قاسى»، – دەگەن جانايقايىن جەتكىزدى.
ادام بالاسى اقپاراتتىڭ 90 پايىزىن كورۋ ارقىلى قابىلدايدى. الايدا، ءتۋابىتتى زاعيپ بالالار الەمدى باسقاشا تانيدى، وزگەشە سەزەدى. ولاردىڭ جانارى سۋالسا دا، اينالانى ساۋساق ۇشىنداعى سەزىمتال نۇكتەلەرى ارقىلى تانيدى.
دەمەك، ءبىزدىڭ قوعامنىڭ ءاربىر مۇشەسى ءوز الەمىندە ءومىر ءسۇرىپ ءجۇر. ءسۇتتىڭ بەتىندەگى قايماقتى عانا كورىپ، ال ونىڭ قاسپاعىنا ءۇڭىلىپ جاتقان كىم بار؟ جاڭاجىلدىق شىرشانى انالارىنىڭ جەتەكتەۋىمەن اينالعان زاعيپ بالالار نەنى ارماندادى ەكەن؟ جاراتقاننىڭ سىناعىن جەڭىل قابىلداپ، ءومىر سۇرۋگە دەگەن جىگەرى مەن قۇشتارلىعىن جوعالتپاعان بالالاردى وڭالتۋعا مەملەكەت كوڭىل بولسە، شىرىلداعان اتا-انانىڭ جانى ءسال دە بولسا تىنىشتالار ما ەدى. جىلت ەتكەن جارىق ساۋلەنى كورۋگە مۇقتاج جانداردى تاسادا قالدىرمايىقشى...
