ورال قالاسىنداعى «اتامەكەن» ونەر ورداسىندا بەلگىلى عالىم, ل.ن گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى مۇحيت-ارداگەر سىدىقنازاروۆتىڭ ەڭبەكتەرى قويىلعان كورمە ءوز جۇمىسىن باستادى. بۇل كورمە قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ III ۇلتتىق قۇرىلتايدا بەرگەن تاپسىرمالارى اياسىندا ءوتىپ وتىر. كورمە «XV- XIX عاسىرداعى قازاق مەملەكەتىنىڭ ەۆروپالىق جانە امەريكالىق كارتالار گالەرياسى» تاقىرىبىندا ءوتتى.
عالىمنىڭ ايماققكا كەلۋىنە وراي جاستارمەن, تاريحشى عالىمدارمەن بىرنەشە مارتە كەزدەسۋلەر ءوتتى. بۇل مادەني كۇندەردىڭ ىشىندەگى حالىقتىڭ ەسىندە ۇزاق ساقتالاتىنى «اتامەكەن» ونەر ورداسىندا باستالعان كورمە. سەبەبءى مۇنداي تاريحي كارتالار كورمەسى وبلىستا تۇڭعىش رەت ءوتىپ وتىر. مادەني-تاريحي شاراعا كورشىلەس وبلىستاردان كەلگەن تاريحشىلار,جەرگىلىكتى ولكەتانۋشىلار، زيالى قاۋىم وكىلدەرى، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ رەكتورلارى مەن ستۋدەنتتەر قاتىستى. كورمەنىڭ تۇساۋ كەسەرىندە العاش بولىپ ءسوزدى بقو اكىمىنءىڭ ورىنباسارى باقىتجان نارىمبەتوۆ الدى.
- تاريح - تاۋەلسىزدىگىمىزدى نىعايتاتىن، ۇلتتى ۇيىستىراتىن نەگىزگى فاكتور. «حالىقسىز تاريح جوق، تاريحسىز – حالىق جوق»- دەيدى دانا حالقىمىز.بارشاڭىزعا ءمالىم، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ قاتىسۋىمەن اتىراۋ قالاسىندا وتكەن ءىىى ۇلتتىق قۇرىلتايدا ەلدىڭ ساياسي رەفورمالارىنا قاتىستى جاڭا مىندەتتەردى تاپسىردى. اسىرەسە، مەملەكەتتىك ىشكى ساياساتقا، اقپاراتتىق-يدەولوگيالىق جۇمىستى نىعايتۋعا بايلانىستى اۋقىمدى ويلار، ناۋرىزدىڭ جاڭا فورماتتا اتاپ وتىلۋىنە، زيالى قاۋىممەن ۇلتىمىزدىڭ ۇيىسۋىنداعى تاريحتىڭ رولىنە ەرەكشە ءمان بەرىلدى. ءبىز بولاشاققا سەنىممەن قادام باسۋ ءۇشىن ءتول تاريحىمىزدىڭ اۋقىمى كەڭ ەكەنىن تولىق سەزىنىپ، مادەني مۇرامىزدى ساقتاپ، ونى دارىپتەۋىمىز قاجەت. قازاقستان – ۇلى دالاداعى كوشپەندىلەر وركەنيەتىنىڭ تىكەلەي مۇراگەرى. ەلىمىزدىڭ وتكەنى، بۇگىنى مەن بولاشاعى - تاريحي مۇراسىمەن تىعىز استاسىپ جاتىر. ەندەشە، التىن وردا تۋرالى حالىقارالىق ارەناداعى تۇسىنىك قازاقستانمەن تىكەلەي بايلانىستى بولۋى كەرەك - دەپ ءتول تاريحىمىز تۋرالى تەرەڭ وي بىلدىرگەنى ءمالىم. قازاق مەملەكەتتىگى – تاريح تولقىنىنداعى قازاقستاننىڭ ءۇزىلىسسىز مەملەكەتتىگىنىڭ نىشانى. بۇگىنگى كورمەدەگى XV-XIX عاسىرلارداعى قازاق مەملەكەتىنىڭ ەۋروپالىق جانە امەريكالىق كارتالارى – سونىڭ ايعاعى دەپ بىلەمىز,- دەدى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى باقىتجان نارىمبەتوۆ.
باقىتجان حابەرۇلى ءوز سوزىندە 2023 جىلى بقو ءبىلىم ءبىلىم سالاسىنا دەپ عالىمنىڭ قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ تاريحىن بەينەلەيتىن 430 دانا كارتاسىن ساتىپ العانىن اتاپ ءوتتى.
ال، ل.ن گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى مۇحيت-ارداگەر سىدىقنازاروۆتىڭ ءوزى بولسا بوكەي ورداسىن تولىققاندى زەرتتەۋ قاجەت ، ول جەردىڭ تاريحى كوپ سىردى جاسىرىپ جاتىر، ءالى اشىلعان جوق دەگەن ويىن ايتتى.
-مەن ەكى ۇسىنىس ايتقىم كەلەدى. ءبىرىنشىسى، بوكەي ورداسى وقۋلارىن وتكىزۋ كەرەك. جاستار وسى ولكەنىڭ تاريحىنا قاتىستى دۇنيەلەردى وقىپ، جاتتاپ ءوسۋى ءۇشىن. مۇنى تەك زاماناۋي فارماتتا جاساعان دۇرىس بولادى. ەكىنشى ۇسىنىسىم، بوكەي ورداسىنىڭ تاريحىن زەرتتەيتىن ورتالىق اشىلۋى كەرەك. سەبەبى بوكەي ورداسى ءالى زەرتتەلگەن جوق. بوكەي وردا دەگەن فەنومەن عوي. تۇنىپ تۇرعان تاريح. ونى دۇرىستاپ زەرتتەپ، جارىققا شىعارۋ كەرەك،- دەدى عالىم مۇحيت-ارداگەر سىدىقنازاروۆ.
كورمەگە مۇحيت-ارداگەر سىدىقنازاروۆتىڭ الەمدىك مۇراجايلار مەن ارحيۆتەردى اقتارىپ ءجۇرىپ جاساعان تىڭ زەرتتەۋلەرىنەن قۇرالعان كارتالار قويىلعان. جالپى مۇحيت-ارداگەر قارجاۋبايۇلى تۇڭعىش رەت الەم كارتالارىندا قازاق مەملەكەتىنىڭ بەلگىلەنگەنىن انىقتاعان ادام. عالىم ونى انىقتاپ قانا قويماي سوناۋ XV- XIX عاسىرلاردا ەۆروپا جانە امەريكا ەلدەرى قازاقتى تاڭىپ، كارتاعا تاڭبالاعان دەگەن تۇجىرىمىن جاساعان عالىم.كورمەگە جينالعان ولكەتانۋشىلار مەن تاريحشىلار مۇنداي كورمەلەر جاستار ءۇشىن رۋح بەرەتىن ورتا دەگەن باعا بەردى.
كورمە جۇمىسى مۇحيت-ارداگەر قارجاۋبايۇلىنىڭ لەكتسياسىمەن جالعاستى. اشىق وتكەن لەكتسياعاعا جاستار مەن تاريحشى عالىمدار، وڭىرگە تاڭىمال تۇلعالار قاتىستى. بىلتىر مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ بەلگىلى عالىم مۇحيت-ارداگەر سىدىقنازاروۆتى قابىلداعان ەدى. سول قابىلداۋدا پرەزيدەنت عالىمنىڭ «قازاقستاننىڭ ءۇزىلىسسىز مەمەكلەتتىلىگى تاريح تولقىنىندا. XVI-XIX عاسىرلارداعى ەۆروپالىق جانە امەريكالىق كارتالارداعى قازاقمەملەكەتءى» اتتى جاڭا ەڭبەگىنە جوعارى باعا بەرگەن بولاتىن. وسى كەزدەسۋدە پرەزيدەنت مۇحيت-ارداگەر سىدىقنازاروۆتىڭ ەڭبەكتەرىنە ارنالعان كورمەلەر مەن مادەني شارالار بارلىق وڭىردە ءوتىپ، عالىمنىڭ ەڭبەگى تەرەڭ ناسيحاتالۋى كەرەك دەپ تاپسىرما بەرگەن بولاتىن. اقجايىق اتىرابىندا وتكەنبارلىق مادەني شارالار وسى پرەزيدەنت تاپسىرماسى اياسىندا وتۋدە.
