بالقاشتار مەن القاشتار. نۇح پايعامباردىڭ لەكتسياسىنا قاتىسپاعاندار
مۇحيتقا شىعا المايتىن ەڭ ءىرى مەملەكەت جانە ونىڭ زايسان قالاسى الەمدىك مۇحيتتان ەڭ الىس قۇرلىقتاعى قالالار تىزىمىنە كىرەتىن قازاقستاندى جىل سايىن سۋ باسىپ، حالقى ويبايلاپ جاتادى. جانە ول ناقتى كەستە بويىنشا جىل سايىن ناۋرىز بەن ءساۋىردىڭ تۇيىسكەن ۋاقىتىندا ورىن الادى. ونىڭ الدىندا، قىس كەزىندە عالىمدار "ورتالىق ازيا سۋ دەفيتسيتى پروبلەماسىنىڭ الدىندا تۇر" دەگەن تاقىرىپتا كونفەرەنتسيالار وتكىزەدى. "سۋ كوپ، سوندىقتان سۋ جوق" پارادوكسىمەن ءومىر سۇرەتىن قازاقستان ىشكى پروتسەستەرى ءبىر-بىرىنە قاراما-قايشى كەلەتىن الەمدەگى ەڭ قىزىق مەملەكەت. سوندىقتان بۇل مەملەكەتتە ءومىر سۇرۋدەن ەشقاشان جالىقپايسىڭ. سەبەبى ۇلى دالاداعى رەسپۋبليكا سەنى ەشقاشان جالىقتىرمايدى. بۇل دالانى تابيعاتتىڭ قاراپايىم الگوريتمىنەن پايدا بولاتىن قۇبىلىستاردى "ناسىباي مەن كيىكتىڭ كيەسى ۇردى" دەپ تۇسىندىرەتىن التىن جاندار مەكەندەيدى.
"سۋ كوپ، سوندىقتان سۋ جوق" پارادوكسى
قازاقستان كوكتەمدە نەعۇرلىم كوپ سۋ تاسقىنى بولسا، جازدا سوعۇرلىم قۋاڭشىلىق بولىپ، سۋ جەتىسپەيتىن ەل. وسى اكسيوماعا سالساق، وسى جازدا اۋىل شارۋاشىلىعىن كەزەكتى كريزيس كۇتىپ تۇر. قار سۋىنىڭ كوپ بولاتىنى، جەردىڭ ءجىپسىپ ۇلگەرمەي، سۋدىڭ توپىراققا سىڭبەۋىنەن ورىن الادى. سول سۋ ەلدى-مەكەندەردى، جولدار مەن كوپىرلەردى قيراتىپ، اقىرى رەسەيگە اعىپ كەتەدى. توپىراعىمىز دۇرىس ىلعالدانباعان، دۇنيە-مۇلكىمىز قيراعان ءبىز قار سۋىنان دا ايرىلىپ جىلاپ وتىرامىز. بىزدە يرريگاتسيانىڭ ءوزى جوق، تەك مينيسترلىگى بار. ول مەكەمە كومپيۋتەردە ءبىر اپتا وتىرىپ "2024-2030 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداما" جاساپ ءبىتتى دە، شارشاپ قالدى.
سامۇراي كەلسە سۋ قۇري ما؟
قازاقستان بيىلعى سۋ تاسقىنىنىڭ الدىن-الۋعا 2023 جىلدان ورتاسىنان باستاپ كەمىندە 45 ميلليارد تەڭگە جۇمساعان. جۇزدەن استام سوۆەششانيەلەر وتكەن. ناتيجەسى جامان ەمەس - 40 اۆتوجول مەن كوپىردى، وننان استام اۋىلدى تولىق سۋ شايىپ كەتىپ، 11 مىڭ ادام ءوز ءۇيىن تاستاپ شىعىپ، ەۆاكۋاتسيالاندى. توعىز وبلىس سۋ استىندا قالدى. باستى ماقسات اپاتتىڭ الدىن الۋعا كەتكەن شىعىننان سول اپات سالدارىن جويۋعا كەتەتىن قارجىنىڭ اناعۇرلىم كوپ بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ونى الاقاندى ىسقىلاپ تۇرىپ "يگەرۋ" دەپ تۇسىنسەك، ول ماقسات بيىل دا ارتىعىمەن ورىندالماق.
ال ماكە، ساندىقتى اش
2024 جىلعى ۇكىمەت رەزەرۆى 330,9 ميلليارد تەڭگە بولعان. ال مەملەكەتتىك ماترەزەرۆتە 8,8 ميلليارد تەڭگەنىڭ زاتتارى جاتتى.
331 ميللياردتان جىل باسىنان بەرى 10,3 ميلليارد تەڭگە جاراتىپ ۇلگەردىك. ودان 3,8 ميلليارد تەڭگە ۆەتەرينارلىق قىزمەتكە، 2,6 ميلليارد تەڭگە وتاندىق رەمبولاردى گولان بيىكتىگىنە بىتىمگەرلىك وپەراتسياعا جىبەرۋگە، 3,9 ميلليارد تەڭگە شەگىرتكەمەن كۇرەسكە جۇمسالدى.
سوندا ۇكىمەت رەزەرۆىندە 320 ميلليارد تەڭگە قالدى دەپ ەسەپتەسەك، ول اۋىلدار، جولدار مەن كوپىرلەردى قالپىنا كەلتىرۋگە جەتە مە؟ الداعى ۋاقىتتا ناقتى ەسەبى شىعادى، بىراق مەنىڭ ويىمشا جەتۋى كەرەك. سەبەبى قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن تولىق قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىنا 33 ميلليارد تەڭگە جۇمسالعان بولاتىن.
ەندى ەڭ قىزىعى كۇزدە باستالماق. ەگەر تاسقىن شىعىنى كوپ بولىپ، ال كۇزدە جوسپار بويىنشا ورماندار ورتەنە باستاسا، وندا ءبىز رەزەرۆسىز قالامىز. وسىعان دايىنبىز با؟
بىزدە باسقا نە بار؟
ەلدەن اقشا جيناپ جاتقان "بىرگەمىز" قورىندا جينالعان قاراجات تۋرالى اقپارات تاپپادىم. ال "قازاقستان حالقىنا" قورىنا 225,9 ميلليارد تەڭگە جينالىپ، ونىڭ 177,9 ميللياردى جوسپارلانىپ قويىلعان. باسى ارتىق 45 ميلليارد تەڭگە عانا بار. جانە ول قور توتەنشە جاعدايعا كوزدەلمەگەن، باعىتى ەمى قىمبات، اۋىر جاعدايداعى بالالارعا مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ. باسقا جەكەمەنشىك قايىرىمدىلىق قورلارىندا قوردالانعان قارجى كوپ ەمەس.
"ساراڭ ەكى رەت تولەيدى" دەگەن قاناتتى سوزگە ساي، ءبىزدىڭ دايىندىق جۇمىستارىنا سەلقوس قاراۋىمىز اقىر اياعىندا وتە قىمباتقا شىعۋدا. ول تەك تابيعي اپاتتاردا ەمەس، كەز-كەلگەن سالادا ورىن الىپ جاتىر.
پسيحولوگيامىزدى قالاي وزگەرتەمىز؟ بۇل سۇراققا ۇزاق ويلانسام دا، جاۋاپ تاپپادىم.
ايبار ولجاەۆ
