قازاقتى ۇلت رەتىندە ەرەكشەلەيتىن ماڭىزدى بەلگىلەرىنىڭ ءبىرى ونىڭ سالت- ءداستۇرى. بۇل ۇلتتىڭ بولمىسىندا ءتىلى، جەرى، ۇلتتىق نىشاندارى سياقتى وزىندىك ورىنى بار دۇنيە. ودان ايىرىلعان كۇنى - ۇلت ءوز بەت الپەتىنەن، ۇلتتىق ەرەكەشەلىگىنەن دە ايىرىلۋى مۇمكىن. وسى سالت- ءداستۇردىڭ اسا ماڭىزدىلارىنىڭ ءبىرى - جەتى اتا تولماي قىز الىسپاۋ. بۇل سوناۋ نەشە عاسىرلاردان بەرى كەلە جاتقان ەرەكشە ءداستۇر. اتا- بابالارىمىز وسى سالتتى ۇستانۋ ارقىلى جاقىن تۋىستاردىڭ قىز الىسپاۋىن، قان تازالىعىنىڭ بولۋىن قاداعالاعان. بۇل بىرىنشىدەن ۇلتتىق تەكتىلىكتى ساقتاۋ ينستيتۋتى بولسا، ەكىنشىدەن، قازىرگى مەديتسينادا بەلگىلى بولعانىنداي، تۋىس ادامداردىڭ ۇيلەنۋىنەن بالالاردىڭ اقىل ەسى كەم، كەمتار بولىپ تۋىلۋىنىڭ الدىن الادى. ياعني ۇلت سالاۋاتتىلىعىنىڭ كەپىلى.
سوڭعى جىلداردا جاھاندانۋ ءۇردىسىنىڭ كۇشەيۋى مەن شەتەلدىك يدەولوگيانىڭ، رۋحانياتىنىڭ اسەرىمەن جالپى ۇلتتىق اسىل سالت- ءداستۇردى ۇستانۋ السىرەي باستادى. ونىڭ ىشىندە وسى جەتى اتانى ۇستانۋ دا بار. ءبىر رۋلاس ەل تىعىز ورنالاسقان كەي اۋىلداردا جەتى اتاعا تولماي قىز الىسىپ جاتقاندار دا بار. قايبىر اۋىلداردا بۇرىنعىنىڭ اقساقالدارىنداي قاتاڭ تيىم سالاتىن، ءسوزى جۇرەتىن اقساقالدار دا جوق. قالا ماڭىنداعى قىرىق رۋدان قۇرىلعان اۋىلداردا سالت- داستۇرگە ۇندەيتىن اقساقالدار تۇگىلى، كورشىلەر ءبىر - ءبىرىن تانىمايدى. جاستار ينتەرنەتتە تانىسىپ، تەز باس قوسىپ جاتادى. كەيدە رۋ سۇراسپايدى. وسىنىڭ ءبارى دالا زاڭىنىڭ بۇزىلۋىنا اكەلە جاتىر.
سالت- ءداستۇر زاڭمەن رەتتەلمەيدى. ول ەل ىشىندە جازىلماعان زاڭدارمەن ۇلتتىق ۇستانىمدارمەن رەتتەلەدى. بۇعان ءدىننىڭ دە قاتىسى جوق. قازاق دالاسىنداعى وسى ماسەلەلەردى رەتتەپ شەشىم شىعارىپ وتىراتىن اقساقالدار ينستيتۋتى جويىلعالى بۇل سول باياعى ينەرتسيامەن ينستينكتى تۇردە عانا جالعاسىپ كەلەدى. سوندىقتان بولار بۇل ءداستۇردى ۇستانۋدا السىرەۋ بايقالادى. جەتى اتاعا تولماي قىز الىسۋ، جاستاردىڭ بۇل سالتقا ەسكىلىكتىڭ بەلگىسى رەتىندە قاراۋى وسىنىڭ بەلگىسى.
جاقىندا الماتى وبلىسى، نارىنقول اۋدانى، سارىباستاۋ اۋىلىنىڭ اقساقالدارى جينالىپ، جەتى اتاعا تولماي قىز الىسپاۋعا قاتىستى شەشىم شىعاردى. وسى ماسەلەنى رەتتەپ وتىراتىن اقساقالدار القاسى قۇرىلدى. ولار اعايىن اراسىندا، جاس ۇرپاق ىشىندە وسى سالتتى ناسيحاتتاپ، ماڭىزى مەن ءمانىن جەتكىزىپ وتىرۋعا مىندەتتەندى.
جالپى بۇل بارلىق اۋىلداردا قولعا الىنۋعا ءتيىس. ەرتەڭگى كۇنى اعاسى قارىنداسىن الىپ ماسقاراعا تاپ بولماس ءۇشىن، ۇلتتىق داستۇردەن الىستاپ كەتپەس ءۇشىن اۋىلداردا اقساقالدار القاسى قۇرىلىپ، جەتى اتاعا تولعاندارىنا رۇقسات بەرۋ نەمەسە بەرمەۋ ماسەلەسىن رەتەپ وتىرۋعا ءتيىس. بۇل تەك سالتتى ساقتاپ قالۋ جولى عانا ەمەس، ۇلتتىڭ ساۋلىعى مەن ۇرپاقتىڭ تەكتىلىگى ءۇشىن اسا قاجەتتى ۇلاعاتتى پارىز.
ءسىز نە دەيسىز؟
ادىلبەك قابا
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
