Qazaqty ult retinde ereksheleıtin mańyzdy belgileriniń biri onyń salt- dástúri. Bul ulttyń bolmysynda tili, jeri, ulttyq nyshandary sııaqty ózindik oryny bar dúnıe. Odan aıyrylǵan kúni - ult óz bet álpetinen, ulttyq erekesheliginen de aıyrylýy múmkin. Osy salt- dástúrdiń asa mańyzdylarynyń biri - jeti ata tolmaı qyz alyspaý. Bul sonaý neshe ǵasyrlardan beri kele jatqan erekshe dástúr. Ata- babalarymyz osy saltty ustaný arqyly jaqyn týystardyń qyz alyspaýyn, qan tazalyǵynyń bolýyn qadaǵalaǵan. Bul birinshiden ulttyq tektilikti saqtaý ınstıtýty bolsa, ekinshiden, qazirgi medıınada belgili bolǵanyndaı, týys adamdardyń úılenýinen balalardyń aqyl esi kem, kemtar bolyp týylýynyń aldyn alady. Iaǵnı ult salaýattylyǵynyń kepili.
Sońǵy jyldarda jahandaný úrdisiniń kúsheıýi men sheteldik ıdeologııanyń, rýhanııatynyń áserimen jalpy ulttyq asyl salt- dástúrdi ustaný álsireı bastady. Onyń ishinde osy jeti atany ustaný da bar. Bir rýlas el tyǵyz ornalasqan keı aýyldarda jeti ataǵa tolmaı qyz alysyp jatqandar da bar. Qaıbir aýyldarda burynǵynyń aqsaqaldaryndaı qatań tıym salatyn, sózi júretin aqsaqaldar da joq. Qala mańyndaǵy qyryq rýdan qurylǵan aýyldarda salt- dástúrge úndeıtin aqsaqaldar túgili, kórshiler bir - birin tanymaıdy. Jastar ınternette tanysyp, tez bas qosyp jatady. Keıde rý suraspaıdy. Osynyń bári dala zańynyń buzylýyna ákele jatyr.
Salt- dástúr zańmen rettelmeıdi. Ol el ishinde jazylmaǵan zańdarmen ulttyq ustanymdarmen retteledi. Buǵan dinniń de qatysy joq. Qazaq dalasyndaǵy osy máselelerdi rettep sheshim shyǵaryp otyratyn aqsaqaldar ınstıtýty joıylǵaly bul sol baıaǵy ınerııamen ınstınkti túrde ǵana jalǵasyp keledi. Sondyqtan bolar bul dástúrdi ustanýda álsireý baıqalady. Jeti ataǵa tolmaı qyz alysý, jastardyń bul saltqa eskiliktiń belgisi retinde qaraýy osynyń belgisi.
Jaqynda Almaty oblysy, Narynqol aýdany, Sarybastaý aýylynyń aqsaqaldary jınalyp, jeti ataǵa tolmaı qyz alyspaýǵa qatysty sheshim shyǵardy. Osy máseleni rettep otyratyn aqsaqaldar alqasy quryldy. Olar aǵaıyn arasynda, jas urpaq ishinde osy saltty nasıhattap, mańyzy men mánin jetkizip otyrýǵa mindettendi.
Jalpy bul barlyq aýyldarda qolǵa alynýǵa tıis. Erteńgi kúni aǵasy qaryndasyn alyp masqaraǵa tap bolmas úshin, ulttyq dástúrden alystap ketpes úshin aýyldarda aqsaqaldar alqasy qurylyp, jeti ataǵa tolǵandaryna ruqsat berý nemese bermeý máselesin retep otyrýǵa tıis. Bul tek saltty saqtap qalý joly ǵana emes, ulttyń saýlyǵy men urpaqtyń tektiligi úshin asa qajetti ulaǵatty paryz.
Siz ne deısiz?
Ádilbek Qaba
"Adyrna" ulttyq portaly
