ولارعا ءبىر ساتكە بولسىن كوز قيىعىڭ تاڭدانا، بالكىم تامسانا تاستامايتىن ادام كەمدە-كەم. ءوز ورتالارىڭدا دا ولاردى ءبىر نارسە ەرەكشەلەپ، ەرىكسىز قۇرمەتىڭدى جاۋلاپ الادى. كورىك، سۇلۋلىق دەگەن ۇعىمداردى سولارعا قاراپ تانىعاندايسىڭ. سەبەبى، ولار- بۇرىمدى ارۋلار.
بۇل ماقالانى جازام دەگەن وي دا، كەيىپكەرلەرى دە كەزدەيسوق كەزىكتى. وقۋ جىلىنىڭ العاشقى كۇندەرى سىرعىپ وتۋدە بولاتىن. كۇندەلىكتى تاڭەرتەننەن ۋنيۆەرسيتەتتەگى ساپىرىلىسقان ستۋدەنتتەردىڭ قىزۋ تىرلىگىڭە كىرەسىڭ دە كەتەسىڭ. ءتۇرلى قىزىعى ءوز الدىنا بولەك ءبىر الەم. سونداي كۇندەردىڭ بىرىندە، ءبىزدىڭ فاكۋلتەتتە ءبىر ەمەس، ەكى ەمەس، بۇرىندارى كورمەگەن ءتورت بىردەي بۇرىمدى قىزدى ءبىر جەردەن كورگەنىمدە العاشىندا كوز الماي قاتتىم دا قالدىم. قۇددى ءبىر توسىن جاعدايعا تاپ بولعاندايمىن. شىنىندا دا سولاي. سەبەبى، قازىرگى زاماندا شاشىڭ ءورىپ جۇرگەن بۇرىمدى قىزداردى كورۋ سيرەك تۇگىلى، ارمان بولعانداي. «ءبىرىنشى كۋرستىڭ قىزدارى
بولار» دەپ توپشىلادىم. نە كەرەك، تەك مەنىڭ ويىمدا ەمەس، باسقا دا جىگىتتەردىڭ اۋىزىندا كۇننىڭ باستى تاقىرىبى رەتىندە وسى بۇرىمدى قىزدار ءجۇر ەكەن. ەكى-ءۇش قۋلاۋ جىگىتتەرىمىز تانىسىپ تا ۇلگەرىپتى. مەندە سودان بەرى تانىسۋعا مۇمكىندىك بولمادى، بالكىم بۇيىرمادى، وسى جاقىندا عانا تانىستىم. دۇرىسى تانىسۋىم دا، اڭگىمەلەسۋىم دە رەسمي بولدى. ءوزىمدى وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇرىمعا، قىزدارعا قاتىستى قىزىقتىرعان سۇراقتارىمدى قويىپ، سۇحباتتاستىق. تورتەۋى دە بيىلعى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ 1كۋرس ستۋدەنتتەرى ەكەن.
بۇگىنگى تاڭدا قىز بالانىڭ جان دۇنيەسىنىڭ، پسيحولوگياسىنىڭ، ءتىپتى سىرتقى ءتۇر-تۇلعاسىنىڭ وزگەرۋى زامان اعىمىنان تۋىنداپ وتىر. بۇرىمدى قىز بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ اراسىنان قىرىق قازدىڭ ىشىندەگى جالعىز اققۋداي نەكەن-ساياق كەزىگەدى.
«بىلەكتەي ارقاسىندا ورگەن بۇرىم،
شولپىسى سىلدىر قاعىپ جۇرسە اقىرىن.
كامشات بورىك، اق تاماق، قارا قاستى،
سۇلۋ قىزدىڭ كورىپ پە ەڭ مۇنداي ءتۇرىن»-دەپ اباي اتامىز سيپاتتاعان قىزداردىڭ جيىنتىعى قازىر اڭىز سەكىلدى. شولپىسى ارقىلى وتكەن داۋىردە ارۋدىڭ مىنەزىڭ تانىسا، بۇگىندە ۇستىندەگى شۇبەرەگىڭە قاراپ وي قورىتاتىن بولدىق. جاھاندانۋدىڭ بەلگىسى دەپ، باتىستان كەلگەن لەپپەن شاش تا، كيىم دە كۇن وتكەن سايىن قىسقارىپ بارا جاتقان زاماندا ولاردىڭ وسى قۇندىلىعىڭ ساقتاپ قالۋ قۇپياسى مەن ماقساتىڭ سۇراعانىمدا بىلاي جاۋاپ بەردى:
بوتاگوز ساعىندىق: «شاشىمدى ەكىنشى سىنىپتان باستاپ ءوسىرىپ كەلەمىن. مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە سىيعا العان شولپىمدى ءالى كۇنگە تاستاماي تاعامىن. وسى ۋاقىت ارالىعىندا تۇسىنگەنىم، بۇرىمدى ءوسىرىپ، ونى ساقتاۋ-قاي قازاق قىزىنا بولماسىن ءتان جازىلماعان مىندەت. سەبەبى، بۇلاقتىڭ قۇراقسىز، ورماننىڭ بۇلبىلسىز ءسانى كەلمەيتىندەي، بۇرىمسىز قىزدىڭ ءبىر جاعىنان كوركى تولىق بولماسا، ەكىنشى جاعىنان ۇلتتىق تاربيەسىنىڭ جەتىمسىزدىگى سەزىلىپ قالادى. راس، وزدەرىڭىزگە بەلگىلى، ۇزىن شاشتى كۇتۋ دە وڭاي ەمەس. جۋعاننان كەيىن كەپتىرۋ، تاراۋ، ءار كۇن سايىن ءورۋ، جاتاردا تارقاتۋ سەكىلدى امالداردى ماشاقات كورىپ، سوندىقتان وزدەرىنىڭ باستى بايلىقتارىڭ كوپ ارۋلار ءوز قولدارىمەن كەسەدى. بۇل دۇرىس ەمەس. ويتكەنى، ءار نارسەنىڭ ءوز قۇنى، باعاسى بولادى. ال، بۇرىمنىڭ اسقاقتىعى، ونى سول بيىكتەن تۇسىرمەي ۇنەمى ساقتاپ جۇرۋىمەن قۇرمەتتەلەدى».
اينۇر قاراتاي: «مەنىڭ بۇرىمىم-مەنىڭ تاعدىرىم. ءوزىمنىڭ قازىرگى ۇستانعاندا، كەلەشەكتە ۇستاناتىن قاعيدام وسى. ولاي دەيتىنىم، وسى ۋاقىتقا دەيىن ومىرىمدە بولعان ماڭىزدى قانداي جاعداي بولماسىن، اينالىپ كەلگەندە وسى بۇرىمىممەن بايلانىستى ءتۇيىسىپ جاتادى. قازاق قىزدارى كەشەگى سۇلۋلىقتىڭ، تاربيەلىك، ناعىز قازاق قىزىنا ءتان بار بيىكتىڭ باسىندا تۇراتىن قىز جىبەك، بايان سۇلۋلاردىڭ جولىن جالعاستىرۋشىلارى ەكەنىن ۇمىتپاۋى ءتيىس. وتكەن ءداۋىردىڭ اماناتىن بولاشاققا جەتكىزۋ ءبىزدىڭ مويىنىمىزداعى پارىز ەكەنىن ەسكەرسەك، اماناتقا قيانات جاساماس بولار. شاريعاتتا شاشتى بەلدەن اسقاننان كەيىن كەسۋ كۇنا ەكەنىن بىلسە دە، كوپ جاعدايدا سوعان قاراماي بارىپ جاتادى. مەنىڭشە، قىز بالاعا كىشكەنتاي كەزىنەن قۇلاعىڭا قۇيىپ، ۇلتتىق تاربيەنى بويىڭا ءسىڭىرۋ اناسىنىڭ مويىنىنداعى مىندەت. قازىرگى تاڭدا، ول مىندەتتى دۇرىس اتقارىپ جۇرگەن انالاردىڭ ازدىعى وكىنتەدى. «قىز بالانىڭ شاشى ۇزىن، اقىلى قىسقا» دەگەن ماقالمەن بۇگىنگى جاعدايدا تولىق كەلىسپەيمىن. قايتا كەرىسىنشە، شاشى ۇزىن قىزدارعا قايتارا ويلانا، باسقاشا قاراپ كورىڭىز. الىستاعى، جاقىنداعى تۋىستارىمنىڭ ءبارى بۇرىمىمنىڭ ۇزىن ەكەنىن بىلەدى. ءجيى-ءجيى سول ءۇشىن دە حابارلاسىپ الدىمەن ءوزىمنىڭ ەمەس، شاشىمنىڭ ءحالىن سۇرايتىن. بىردە، ادەيى نە ىستەر دەگەن ويمەن ويناپ باسقا قالادا تۇراتىن اپايىما قوڭىراۋ شالدىمدا، بۇرىمىمدى كەسىپ تاستاعانىمدى ايتتىم. ول كىسىنىڭ اشۋلانعانى سونشالىق، سول كۇنى كەشكە پوەزدبەن شىعىپ، تاڭەرتەن ۇيگە كەلىپ تۇر. وسىندايدا قىزىقتار بولىپ تۇرادى. بىراق، اماندىق بولسا مەنىڭ وزىمە بەرگەن سەرتىم-بۇرىمىمدى ەشقاشان كەسپەيمىن. سەبەبى بۇرىمىم- مەنىڭ تاعدىرىم.. »
اياۋلىم ساعىندىقوۆا: «شىنى كەرەك، الماتىعا وقۋعا كەلگەن ءبىر ايدان بەرى شاشىمنىڭ كۇتىمى ءالى كۇنگە كۇندەلىكتى سابىنسۋعا ۇيرەنەر ەمەس. سەبەبى، ۇيدە جۇرگەنىمدە ءبىر ليتر سۋعا ءبىر قاسىق ايران قوسىپ، نەمەسە شاشتى قاتايتىپ، جىلتىراتىپ كورىنۋ ءۇشىن جۇمىرتقا جاعىپ ءوزىمنىڭ ادىستەرىمدى قولداناتىنمىن. بىردە قىزىق بولعاندا شارشاپ كەلىپ، تۇندە اۋزىمداعى ساعىزىممەن ۇيىقتاپ قالىپپىن. تاڭەرتەن تۇرعاندا، ول ساعىزدىڭ شاشىما جابىسىپ، الىنبايتىنىن كورگەندە جىلاپ تا جىبەردىم. امال جوق، ۇشىنان اجەپتاۋىر كەسۋگە تۋرا كەلدى. بالا كەزدەن شاشىمدى ءورىپ جۇرەتىن ادەتىم كوپ جاعدايدا الدىمنان ساتتىلىك بولىپ اينالىپ شىعا كەلەدى. ۇلكەندەردەن كوپ جەرلەردە بۇرىمىما قاتىستى العىستار ەستيمىن. اسىرەسە، مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە ەسىمنەن ءالى كۇنگە كەتپەيدى، ماعان ءسوز سالعان جىگىتتەردىڭ ءبارى وسى بۇرىمىما عاشىق بولاتىن. عاشىقتىق حاتتارىن دا «بۇرىمدى قىزعا» دەپ باستايتىن. ءوزىمدى اينانىڭ الدىندا تۇرىپ، بۇرىمسىز كەيىپتە تالاي ەلەستەتىپ كوردىم. بىراق، قانشا تىرىسىپ ۇقساتقانىممەن قازىرگى اياۋلىمنان كورىكتىرەك اياۋلىمنىڭ كەيپىن تابا المادىم. بۇرىم باپتاۋ قىزعا بارلىق جاعداي جاسالعاندىعىنىڭ نەمەسە بار جاعىنان جان-جاقتىلىعىن كورسەتەدى. سوندىقتان دا اكە-شەشەسى قىزدىڭ بۇرىمىنا قاتال قاراعان. بۇرىمىن كەسۋ بار ابىرويىنان ايىرىلۋ دەپ تۇسىنگەن. ياعني، اكە-شەشەنىڭ تاربيەسىنىڭ ەش پايداسى نەمەسە جاقسى تاربيە كورمەگەندىگىن كورسەتكەن. بارلىق تاربيە مەن كەيىنگى جارقىن ءومىرىنىڭ كەپىلى رەتىندە بۇرىمعا ۇلكەندەر ءمان بەرە قاراعان».
گۇلجاينا نۇرعوجاەۆا: «4 جاسىمدا اكەم قايتىس بولعاننان كەيىن شاشىمدى مارقۇم اكەمنىڭ اماناتى رەتىندە ءوسىرىپ كەلەمىن. كىشكەنتايىمنان ۇزىن بۇرىمىم بولسا ەكەن دەپ ارماندايتىنمىن. ءتىپتى، وينايتىن قۋىرشاقتارىما دا شاش جالعاپ قوياتىنمىن. شاشىم وسە كەلە بۇرىن قۋىرشاقتارىمنىڭ شاشىنا قانداي كۇتىم جاساسام، ەندى ونى وزىمە ىستەيتىن بولدىم. قاسىمداعى قۇربىلارىم قازىر كەيدە وكىنەدى، شاشتارىڭ قيىپ تاستاعانىنا. بىرۋاقىتتاردا قىسقا شاش قويۋ سانگە اينالعاندا سونىڭ جەلىگىمەن قيدىرىپ الىپ، بارماقتارىڭ تىستەپ قالعان كوپ قىزداردى اينالامنان كەزدەستىرەم. ۇزىن شاش-مەنىڭشە ەشقاشان ساننەن تۇسپەيدى. قازىرگى جاعدايدى ۋاقىتشا باتىسقا ەلىكتەۋدەن بولعان اداسۋشىلىق، توقىراۋ دەپ بىلەمىن. شۇكىر، قازىر قاي مەكتەپكە بارساڭىزدا، اق بانتيگىڭ تاعىپ شاشىڭ ءورىپ قويعان قارا كوزدەردى كوپتەپ كەزىكتىرەسىز. ەندى، ولارعا مەكتەپتەن دۇرىس باعدار بەرىپ تاربيەلەۋ ارينە ەڭ الدىمەن اتا-اناعا، ەكىنشى-ۇستازىنا بايلانىستى. مەنىڭ نەگىزگى ءيميدجىم-بۇرىمىم. قانداي كيىم الاتىن بولسام دا ونىڭ بۇرىممەن ۇيلەسىمدىلىگىڭە باسا نازار اۋدارامىن. سەبەبى، بۇرىمدى ابىرويلى كۇتىپ الا ءجۇرۋ، قاي قىز بالاعا بولماسىن ۇلكەن سىن ».
«يىقتان شاشى توگىلگەن جەرگە، كۇمىستەن شاشباۋ جاراسقان بەلگە» ءبىزدىڭ دە ارامىزدا بۇرىمدى قىزدار جوق ەمەس بارشىلىق. ولارعا قاراپ كوز تويادى. كوڭىل قۋانادى. بۇرىم – قىزدىڭ كوركى. بۇرىم – قازاق ايەلىنىڭ سۇلۋلىعىنىڭ، ۇلتتىق بەت-بەينەسىنىڭ، تانىمىنىڭ بەلگىسى ىسپەتتى. بىراق، سول قۇندىلىقتى جوعالتپاي بولاشاققا جالعاۋ ءبارىمىزدىڭ مويىنىمىزداعى اۋىر جۇك.
P.S. بۇرىمدى قىزدار ءوز شاشىڭ-تاعدىرى دەپ بىلسە، بۇرىمسىز قىزداردىڭ تاعدىرى نە ەكەن؟..
اسقاربەك قازانعاپ
