قارا كۇشپەن ونەردى قوساقتاعان قۇدىرەت بولسا ول ۇلت رۋحى. الەم ەلدەرىنە الەۋىتىن ايگى ەتۋدە قۇر جەڭىستىڭ ءالسىز قارۋ بولارىن ۇلتشىل ۇلت جاقسى ۇعادى. العان التىنى اسىل ونەرىمەن استاسپاسا ءمانىن جوعالتارىن سەزەدى. بيىك تۇعىرعا شىققان تۇلعانىڭ بولمىسىنان ۇلت بەينەسى اڭدالسا جەڭىستىڭ ءوزىن جەڭگەنى دە. قازەقەمدە مۇنى استە قالاقايداي دۇنيە كورمەگەن-ءدى. سودان دا مۇز ۇستىندە قازاق ونەرىنىڭ وتىن مازداتىپ كەلەدى.
بۇل جولدىڭ ءشۇۋ باسىن دەنيستىڭ دوڭگەلەتىپ بەرگەنىن بىرەۋ بىلسە، ءبىرى بىلمەس. سوچيدەگى وليمپيادا ويىندارىنان ءبىر جىل بۇرىن «دەنيس جانە ونىڭ دوستارى» مۇز قويىلىمى جارىققا كەلدى. سونان بەرى قازاقتىڭ ءان-كۇيى مۇز شىقىرىنا اۋەزدى ىرعاق قوسىپ كەلەدى.
2014 جىلى قولانى قانجىعاسىنا بايلاعان تورتكۇل دودا دا اسىلىمىزدى كۇللى الەمگە پاش ەتكەنى، ۇشتىككە ىلىنگەن جەڭىسىنەن دە ىستىق. جارىس اياقتالىسىمەن وتەر قويىلىم كەشتە «قولانى العان قازاق پا؟» دەگەن تاڭدانىسقا ەر تۇراننىڭ «تولعاۋىمەن» توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن قويعانى بار. مىنە، ونەر مەن كۇشتىڭ قوسارلانعانى. قازاق مادەنيەتىنىڭ ۇل بولمىسىنان ايشىقتىلعانى دا بۇل.
بالۋان شولاق اتىنداعى سپورت سارايىندا وتكەن قويىلىم كەشىندە مۇز جۇلدىزىمىز 2015 جىلعا تاريحي ءساتتى تاڭبالاعان ەدى. جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەيتىن جانكۇيەرلەر مەن شەتتەن كەلگەن اتاقتى سپورتشىلار قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمىمەن ونەرىن ورنەكتەگەنىن تاريح تاعىلىمى دەمەي نە دەرسىڭ؟!
سونداعى دەنيستىڭ جۇرەكجاردى لەبىزى:
«بۇل ناعىز تاريحي ءسات. تاريحتى ءبىز سىزدەرمەن بىرگە جاسايمىز. باس ماقسۇتىم– قازاق ەلىنىڭ اتىن شىعارۋ، قازاقتىڭ مانەرلەپ سىرعاناۋىنا الەمنىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ. قازاق ەلىنىڭ مادەنيەتىن الەمگە تانىتقىم كەلەدى. سول جولدا ەشقاشان ايانىپ قالمايمىن».
ۇلت بولمىسىن سىڭىرسە قاي نارسە دە ولمەك ەمەس، ماڭگى جاسايدى! رۋحىمىزدى اسقاقتاتقان دەنيس بولسا، قازاق دەپ القىنعان تامىر سوققىسىن سەزدىرگەن مونداناقتاي ارۋىمىز تاعى بار.
ۇلى ونەرىمىزبەن ۇلتتىڭ رۋحىن كوتەرگەن ايزا يمامبەكوۆا. 2017 جىلعى قىسقى ۋنيۆەرسيادا دا الماتىنىڭ قاق ءتورىن دۇبىرگە بولەگەن. دەنيس تەن قازاق اۋەنىن قويىلىم كەشكە الىپ شىقتى، ال ايزا اتاقتى «كوروعلى» كۇيىمەن سايىسقا ءتۇستى. سوندا تالاي ساراپشىلاردى كۇي ىرعاعى ءتانتى ەتكەن.
ايزانىڭ سوزىنشە، اۋەلدە قازاق كۇيلەرىنە باعدارلامالاردى سىرعاناۋ اكەسىنىڭ ويى بولعان. بالا كەزىنەن قازاق شىعارمالارىنا سىرعاناعان. كەيىن بۇل داستۇرگە اينالعان.
2020 جىلعى ماۋسىمدا ۇلىتاۋدىڭ «جۇمىر-قىلىش» اۋەنىمەن قازاق مادەنيەتىن تانىتا ءتۇستى. «مەن مۇزعا شىققان دا ەلىم ءۇشىن پاتريوتتىق سەزىم ويانادى»،- دەگەن ايزا قاشاندا ۇلتتىق ناقىشتى اسپەتتەپ كەلەدى.
قازاقتىڭ ءبيشى جۇبى گاۋحار ناۋرىزوۆا مەن بوينساگۋر داتيەۆ ەركىن باعدارلاماسىن ناقىشتى قازاق اۋەنىمەن قۇراعان. الەمدىك ايدىندا «اقساق قۇلان» كۇيىمەن ونەر كورسەتىپ، ەل مادەنيەتىن تانىتىپ كەلەدى.
قازاق مادەنيەتىن قابىلداعان اق ايدىن
مۇزداعى بۇرالاڭ قيمىلعا ءار بەرەتىنىن قازاق اۋەنى الەمگە مويىنداتتى. 2022 جىلعى پەكين وليمپياداسىندا لاتۆيالىق دەنيس ۆاسيلەۆ اباي قۇنانباەۆتىڭ «ايتتىم سالەم، قالامقاس» انىنە بيلەپ ۇزدىكتەر قاتارىنا كىردى. ابايدىڭ انىمەن ءتورت قۇرلىق بىرىنشىلىگىن دە قولانى ەنشىلەگەنى تاعى بار. ونىڭ جاتتىقتىرۋشىسى – قازاقستاندىق مانەرلەپ سىرعاناۋشى دەنيس تەننىڭ دوسى ستەفان لامبەل. سپورتتاعى مادەني ىنتىماقتاستىق دەگەن وسى بولار ءسىرا دا!
مۇز ايدىندى باعىندىرعان، وليمپيادا جەڭىمپازدارى اننا ششەرباكوۆا، رومان كوستوماروۆ، ەۆگەنيا مەدۆەدەۆا، تاتيانا توتميانينا، تاراسوۆا مەن موروزوۆ جۇبى ديماش قۇدايبەرگەننىڭ ورىنداۋىنداعى اندەرمەن ونەر كورسەتكەن. مۇنداي ۇردىسپەن قازاق اۋەنى مەنمەندەپ تۇرعان باتىس شىعارماشىلىعىنان اسىپ تۇسەرى حاق! ايزا مامبەكوۆانىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، كۇيلەردىڭ مۇز ۇستىندە ەندى عانا قويىلىپ كەلە جاتقانىنا قازاق فولكلورىنىڭ الۋاندىعى مەن قويىلىم قويۋدىڭ قيىندىعى سەبەپ. راسىندا، قازاقتىڭ شىعارماشىلىعى كۇردەلى، ونى مۇز ۇستىندە سەزىممەن ورىنداپ شىعۋ كەز-كەلگەننىڭ قولىنان كەلەتىن دۇنيە ەمەس!
الەمدەگى وزىق ەلدەردىڭ مادەنيەتىن اسپەتتەۋگە سەپتەسكەننىڭ ءبىرى ول – سپورت. اق ۇستىندە كۇش پەن ونەردى ەگىز ەتكەن ەلدىڭ تاريحى ماڭگى جاسايدى.
مۇز ايدىندا قازاق مادەنيەتى مۇلگىمەسىن!
