رەسەي فەدەراتسياسىنا كىرۋگە تىيىم سالىنعان تۇلعالار قاتارىندا ساياساتقا قاتىسى جوق كوپتەگەن قازاقستاندىق بار. بۇل تىزىمگە بەدەلدى زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى مەن ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ونداعان عالىمى مەن قىزمەتكەرى ەنگىزىلگەن، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ءتىلشىسى «ازاتتىق» راديوسىنا سىلتەمە جاساپ.
تاريحشى عالىمداردىڭ ءبىرى باق-قا بەرگەن سۇقباتىندا رەسەيدەن بىرنەشە جىل بۇرىن شىعارىلعانىن ايتتى. ونى اۋەجايدا بىرنەشە ساعات ۇستاپ، كەيىن ەلگە كىرۋگە تىيىم سالۋ تۋرالى قۇجات تابىستاعان. عالىم عىلىمي جۇمىسىنا ماتەريال جيناۋدى جوسپارلاعانىمەن، ءوز قاراجاتىنا كەرى بيلەت الىپ، رەسەيدەن ۇشىپ كەتۋگە ءماجبۇر بولعان.
«نەگە مەنى كىرگىزبەي جاتقانىن سۇرادىم. ولار ەشتەڭە تۇسىندىرمەدى. فقك قىزمەتكەرلەرى: «ءسىز ءبارىن ءوزىڭىز بىلەسىز»،—دەدى»،— دەيدى زەرتتەۋشى.
تاريحشىنىڭ ايتۋىنشا، بۇنداي جاعدايعا ونىڭ كوپتەگەن ارىپتەسى دە تاپ بولعان.
«عالىمداردى «ەڭ جاقىن رەيسپەن كەرى قايتىڭىز» دەپ كەرى قايتارادى. كىرۋگە تىيىم سالىنعاندار تىزىمىندە شامامەن 70 عالىمىمىز بار»،—دەيدى ول.
ءارتۇرلى ينستيتۋتتىڭ بىرنەشە زەرتتەۋشىسى ازاتتىق ازياعا بەرگەن سۇقباتىندا رەسەيدىڭ بىرنەشە اتاقتى قازاقستاندىق عالىم-تاريحشىلاردى، فيلولوگتار مەن ونەرتانۋشىلاردى قارا تىزىمگە ەنگىزگەنىن جەتكىزدى. بۇل قاتاردا 77 جاستاعى اكادەميك، ستاليندىك قۋعىن-سۇرگىن جانە الاش ورداسى تۋرالى ەڭبەكتەردىڭ اۆتورى مامبەت قويگەلدى دە بار. عالىم بۇنىڭ سەبەبىن ءبىلۋ ءۇشىن ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ باسشىلىعىنا جۇگىنۋ كەرەكتىگىن ايتتى. ازاتتىق جۋرناليستەرى ينستيتۋت ديرەكتورى زيابەك قابىلدينوۆكە حابارلاستى. الايدا عالىم جاۋاپ بەرمەدى. بەيرەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، وعان دا رەسەيگە كىرۋگە تىيىم سالىنعان.
ال ينستيتۋت ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى شامەك تىلەۋباەۆ رەسەيگە كىرۋگە ەشقانداي كەدەرگى جوق ەكەنىن جەتكىزدى.
«بىلتىر سانكت-پەتەربۋرگكە بارىپ، ارحيۆتە جۇمىس ىستەدىم. قازىر باسقا ارىپتەستەرىمىز دە بارۋعا دايىندالىپ جاتىر. بىزگە رۇقسات بەرەدى. ءيا، تالاپتار كۇشەيتىلدى. قازىر روسارحيۆكە (فەدەرالدىق ارحيۆ اگەنتتىگى — رەد.) حات جازىپ، رۇقسات الۋ كەرەك»،—دەپ ءتۇسىندىردى ول.
ەسكە سالايىق، بۇعان دەيىن رەسەي تاراپىنىڭ ساياساتتانۋشىلار دوسىم ساتباەۆ پەن ديماش ءالجانوۆ، قوعام بەلسەندىلەرى مۇحتار تايجان مەن توعجان قوجالى، سونداي-اق ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ەرمۇرات باپي مەن ايدوس سارىمدى قارا تىزىمگە ەنگىزگەنىن جازعان ەدىك.
