ءۇش كۇن بۇرىن قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ ءوزىنىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىندا مەملەكەتتىك جوو رەكتورلارىنا جوو وقىتۋشىلارىنىڭ ەڭبەكاقىلارىن 2020 جىلدىڭ 10 قاڭتارىنا دەيىن 30%-دان 50% - عا دەيىن ارتتىرۋ مىندەتىن جۇكتەگەنى تۋرالى جازدى.
وسى ماسەلە جونىندە وقىتۋشى رەتىندە ءوز اتىمنان مينيستر اسحات ايماعامبەتوۆ مىرزاعا پىكىرىمىز بەن ۇسىنىسىمىزدى جەتكىزبەكپىن.
تۇيتكىلدى ماسەلە كوپ، تۇيىندەپ ايتايىن دەگەنىمىز: جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى تومەنگى جالاقى تۋرالى. ناقتى فاكتىمەن ايتايىن. ۋنيۆەرسيتەتكە جاڭادان كەلگەن وقىتۋشى اپتاسىنا تولىق ءبىر جۇكتەمەمەن 21 cاعات ساباق بەرەتىن بولسا ايىنا 80 مىڭ تەڭگە ايلىق الادى. ەگەر وسى ايلىققا شىداپ 5 جىل جۇمىس جاسايتىن بولسا «اعا وقىتۋشى» دەگەن دارەجەگە كوتەرىلەدى. اعا وقىتۋشى بولعانى ءۇشىن 10 مىڭ تەڭگە كولەمىندە اقشا قوسىلىپ ايلىعى 90 مىڭ بولادى. وسى ارالىقتا PhD دوكتورانتۋراسىن وقىپ شىعۋعا بولادى. ول ءۇشىن 3 جىل بويى ەڭبەكتەنەسىز. ەگەر اعىلشىن ءتىلىن بىلەتىن بولساڭىز. سودان كەيىن، PhD دوكتورى دەگەن اتاقپەن ساباق بەرسەڭىز ايلىعىڭىزعا 30-40 مىڭ شاماسىندا قوسىلىپ، ەڭبەك اقىڭىز 120-130 مىڭعا جەتەدى. بۇل ءۇشىن 8 جىل ۋاقىت جۇمسايسىز. تاعىدا تاباندىلىق تانىتىپ، ءوزىڭىز جاقسى كورگەن ماماندىق ءۇشىن شىداساڭىز 10 جىلدان سوڭ دوتسەنت دارەجەسىنە نەمەسە پروفەسسور دارەجەسىنە جەتىپ قالۋىڭىز مۇمكىن. ول كەزدە بۇرىنعى دوكتورلىق ايلىعىڭىزعا 20 مىڭ تەڭگە قوسىلىپ 150 مىڭ تەڭگە الاسىز. وسىلايشا، بوس ۋاقىتىندا مەيرامحانادا داياشى بولىپ جۇمىس جاسايتىن ستۋدەنتىڭىزدىڭ ايلىعىنا ءسىز اقىل-ويىڭىزدى سارقىپ، كوز مايىڭىزدى تاۋسىپ ءجۇرىپ 20 جىلدا جەتەسىز. بۇل كورسەتكىش ەلىمىزدەگى ۇزاق جىلدىق تاريحى بار، ەڭ تانىمال ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ كورسەتكىشى. باسقا ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ءحالى تىپتەن مۇشكىل.
سالدارىنان قازىرگى ۋنيۆەرسيتەتتەردە وقىتۋشىلار قۇرامىنىڭ باسىم بولىگى زەينەتكەرلەر مەن ايەل ازاماتتار قۇراۋدا. ەر ازاماتتار مۇنداي از جالاقىمەن وتباسىن اسىراي الماعاندىقتان كاسىپ اۋىستىرىپ كەتىپ جاتىر. 2009 جىلدان بەرى ون جىل ىشىندە جوعارعى وقۋ ورىندارىندا جۇمىس جاسايتىن وقىتۋشىلاردىڭ ايلىعى كوتەرىلمەگەن. وسى ون جىل ىشىندە زات باعاسى قانشا ەسەگە قىمباتتاعانىن بىلەسىز. تەڭگەنىڭ قۇنى 3 ەسەگە قۇلدىراپ كەتكەن. بىراق، وقىتۋشىلاردىڭ بازالىق ايلىعى سول قالپى قالىپ قويعان.
ۋنيۆەرسيتەتتەگى وقىتۋشىلاردىڭ ايلىعى از بولعان سوڭ تۋىندايتىن ەڭ باستى ەكى ماسەلە بار. ءبىرىنشىسى، ۋنيۆەرسيتەتتى ۇزدىك بىتىرگەن، عىلىمعا قۇلشىنىسى جاقسى، قابىلەتى بار ماماندار شەتەل اسىپ كەتىپ جاتىر. وعان مەنىڭ كۋرستاستارىم مەن زامانداستارىم دالەل. ولار شەتەلدە 5000 اقش دوللارىنان كەم ايلىق المايدى.
ەكىنشىسى، تۋعان جەرى مەن تۋىس-تۋعانىن قيماي وتانىندا قالىپ، وقىتۋشى بولىپ جۇمىس جاساۋدى تاڭداعاندار. ولار بۇل ايلىقتى جەتكىزە المايدى. سوندىقتان، قوسىمشا جۇمىس جاسايدى. كۇندىز ۋنيۆەرسيتەتتە بولعاندىقتان قوسىمشا جۇمىستىڭ كوبى كەشكە نەمەسە تۇنگە جوسپارلانعان. تۇنىمەن جۇمىس جاساپ، ەكى-ءۇش ساعاتتىق ۇيقىمەن كەلىپ تۇرعان وقىتۋشى قانشا ءبىلىمدى بولسا دا ستۋدەنتتەردى وقىتۋعا فيزيكالىق تۇرعىدان شاماسى جەتپەيدى. ەر-ازاماتتاردىڭ كوبىسى مۇنداي اۋىرتپاشىلىققا شىداماي جۇمىستان شىعىپ كەتەدى.
وسىلايشا ۋنيۆەرسيتەتتەگى ەر ادامداردىڭ باسىمدىلىعى كەمي تۇسەدى. قازىرگى بولىپ جاتقان، كوزىمىزبەن كورىپ جۇرگەن اقيقات نارسە وسى. بۇل قازاقستان عىلىمىنىڭ بولاشاعىنا جاساپ جاتقان قيانات دەپ بىلەمىن. ەگەر ۋنيۆەرسيتەتتە ساباق بەرەتىن ءبىلىمدى وقىتۋشى قالماسا، جاقسى مامان قايدان شىعادى؟ بىلىكتى مامان بولماسا ەلىمىز قالاي داميدى؟
ەگەر جوعارعى وقۋ ورىنىنداعى وقىتۋشىلاردىڭ ەڭبەك اقىسىن ەسەلەپ كوتەرىپ بەرمەسەك، ەلىمىزدىڭ دامۋى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان رەفورمالار، ءبولىنىپ جاتقان گرانتتار مەن قۇرىلىپ جاتقان جوسپارلار قۇردىمعا كەتتى دەي بەرىڭىز. ويتكەنى، ولاردى ىسكە اسىراتىن مامان جوق. مامان تاربيەلەيتىن وقىتۋشىلار باسقا سالادا ءجۇر.
ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى تاپسىرما بەردى. جاقسى. ايلىقتى 30% كوتەردى دەلىك. وندا دا، وقىتۋشىلاردىڭ بازالىق ايلىعىنىڭ 30% كوتەرىلدى. بازالىق ايلىق دەگەن نە؟ مىسالى، پروفەسسوردىڭ ەڭبەك اقىسى 150 مىڭ تەڭگە بولسا، سول ايلىقتىڭ 85 مىڭ تەڭگەسى اتاق-دارەجەسى ءۇشىن بەرىلەتىن سىياقى. قالعان 56 مىڭ تەڭگەسى بازالىق ايلىعى. وسى ايلىقتىڭ 30% -ى بولسا، 16 مىڭ تەڭگە وسەدى دەگەن ءسوز. قاراپايىم وقىتۋشىلاردىڭ ايلىعى تىپتەن از كۇيىندە قالا بەرمەك.
قۇرمەتتى، اسحات ايماعامبەتوۆ مىرزا! ەگەر، جوعارعى وقۋ ورىندارىندا بىلىكتى مامانداردى دايارلاپ شىعاتىن ءبىلىمدى ۇستازداردى ساقتاپ قالامىز دەسەك ايلىقتى 30% ەمەس، كەم دەگەندە 3 ەسەگە كوتەرۋىمىز كەرەك. ۋنيۆەرسيتەتكە جاڭادان كىرگەن جاس وقىتۋشى ەڭ از دەگەندە 200 مىڭ تەڭگە ايلىق السا دەيمىز. ارى قاراي ەڭبەكاقىسىن ەڭبەك جولىمەن ءوسىرىپ وتىرعانى دۇرىس. سوندا عانا ءبىز ۋنيۆەرسيتەتتەردە وقىتۋشىلاردىڭ بىرەگەي قۇرامىن جاساقتاي الامىز.
قازىرەت بەردىحان،
اعا وقىتۋشى
