قۋىرشاق سەركە شىن سەركەنىڭ ورنىن الماستىرا الا ما؟

4084
Adyrna.kz Telegram

قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىنى  – كوكپار جاقىن ارادا رەفورماعا ۇشىراۋى مۇمكىن. ناقتىراق ايتساق، كوكپارشىلار سەركەنىڭ ورنىنا ارنايى جاسالعان قۋىرشاقتى كوكپارعا سالماق. باستامانى «KARE-زابوتا» جانۋارلار­دى قورعاۋ قوعامدىق قورى كوتەرىپ وتىر. اتالمىش ماسەلەگە بايلانىستى دەنەشى­نىقتىرۋ جانە سپورت اگەنتتىگىنە ساۋال جى­بەر­گەن قوعامدىق قور اگەنتتىكتەن جاۋاپ الىپ تا ۇلگەرىپتى. اتالمىش قوردىڭ رەسمي سايتى تاراتقان مالىمەتكە سۇيەنسەك، اگەنت­تىك ولارعا: «بۇل ماسەلەگە بايلانىستى امال­­دار قاراستىرىلۋدا. ءتىپتى ەلىمىزدەگى بەلگىلى كاسىپورىنداردىڭ بىرىنە سەركەنىڭ ناقپىشىنى بولارلىقتاي قۋىرشاق مۋلياجىن جاساپ شىعارۋعا تاپسىرىس بەرىپ تە قويعان ەكەن. ەندى بۇل مۋلياجدى كوكپارشىلار وسى جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ءىس جۇزىندە تەكسەرىپ كورمەك» دەگەن سىندى حات جول­داعان.

ايتا كەتەيىك، نەگىزى، كوكپاردا سەركەنى جانسىز قۋىرشاققا الماستىرۋ ماسەلەسى بۇعان دەيىن دە ءبىراز تالقىلانعان. ءتىپتى 2008 جىلى سەركەنىڭ ناقپىشىن قۋىرشاعىن پاكىستاندا ارنايى تاپسىرىسپەن جاساتقان ەكەن. بىراق تاجىريبە ءساتسىز شىققان. 2010 جىلى دا سپورت شەنەۋنىكتەرى وسى ماسەلەگە قايتا ورالعان. بىراق شىمكەنتتىك وندىرۋ­شىلەردىڭ دە جاساپ شىعارعان قۋىرشاق سەر­­كەسى ساپاسىز بولعان. اتاپ ايتساق، كوك­پارشىلار بۇل قۋىرشاقتاردى يىلگىش، سوزىلعىش ەمەس، ءوز قالپىن جوعال­تىپ، سىنىپ قالادى، ءبىر سوزبەن ايقتاندا، كوك­پارعا جارامسىز دەپ تاپقان بولاتىن.

دەگەنمەن، مامانداردىڭ ايتۋىنشا، كوكپاردا سەركەنى ناقپىشىن قۋىرشاعىنا الماستىرۋ ماسەلەسى «KARE-زابوتا» جان­ۋار­لاردى قورعاۋ قوعامدىق قورى ءوتىنىش بىلدىرمەي تۇرىپ-اق كوتەرىلگەن ەكەن. مۇنداعى باستى ماقسات – كوكپاردى الەمدىك دەڭگەيگە شىعارۋ، ازيا ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىنا قوسۋ، ءتىپتى بولاشاقتا وليمپيادا ويىندارى باعدارلاماسىنا ەنگىزۋ. ال ەۋروپادا جانۋارلاردى قورعاۋ، جالپى تابيعاتتى قورعاۋ قورلارى كوكپاردا سەركەنىڭ تارتىس-تالاسقا ءتۇسىپ جات­قانىنا بەيجاي قاراپ تۇرا الماسى بەلگىلى. «سوندىقتان ەگەر ءبىز كوكپاردى ازيا ويىن­دارىنىڭ باعدارلاماسىنا قوسقىمىز كەلسە، وندا سپورتتىق كوكپار ويىنىنىڭ ەرە­جەسىن بەكىتۋىمىز كەرەك. جانە دە سەركەنى مۋلياجعا الماستىرۋعا تۋرا كەلەدى» دەيدى اتالمىش سالانىڭ ماماندارى. وسى وراي­دا، «كوكپاردى جازعى ازيا ويىندا­رىنىڭ باعدارلاماسىنا قوسۋ مۇمكىن بە؟» دەگەن زاڭدى سۇراقتىڭ تۋىندايتىنى ءسوزسىز. ازيا ويىندارىنىڭ رەگلامەنتىنە سۇيەنسەك، ءدۇبىرلى دودادا سپورت ءتۇرى ويناتىلۋى ءۇشىن كەم دەگەندە ءتورت كوماندا قاتىسۋى كەرەك ەكەن. ەندى سانايىق. بىزدە كوكپار بار، «ۋلاك تارتىش» دەپ اتالعانىمەن قىرعىزدار مەن وزبەكتەردە دە سپورتتىڭ بۇل ءتۇرى كەڭىنەن دامىعان. تاجىكتەردە كوكپار «بۋزكاشي» دەپ اتالادى ەكەن. موڭعولدار دا كوكپار تارتى­ساتىنى بەلگىلى. ءتىپتى عالىمدار مۇ­حيتتىڭ ارعى جاعىنداعى ارگەنتينا ەلى­نىڭ وزىندە دە كوكپارعا ۇقساس سپورت ءتۇرى بارىن انىقتاپ، ءوز ەڭبەكتەرىندە جارىسا جازۋدا. دەمەك، ەگەر ۇلتتىق ويىنىمىزدى حالىق­ارالىق ارەناعا شىعارعىمىز كەلسە،  الگىن­دەي وزگەرىستەرگە مويىنسۇنۋعا ءماجبۇر­مىز.

نۇرداۋلەت مومىنوۆ، كوكپارشى، «اۋليەاتا» كوكپار كلۋبىنىڭ ديرەكتورى:

– قايتا-قايتا سەركە سويىپ جاتپاس ءۇشىن مۇنداي مۋلياج تەك جاتتىعۋ كەزدەرىندە عانا كەرەك. ال كادىمگى دودالاردا جانسىز قۋىرشاقتى كوكپارعا سالمايمىز عوي. قىزىعى بولمايدى. دەگەنمەن بۇل ەۋروپاعا جول اشىلۋى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان نارسە عوي. بىراق وعان دەيىن ءالى تالاي ۋاقىت بار. حالىقارالىق ارەناعا ءبىر كۇندە شىعىپ كەتە المايمىز. سونداي-اق «سەركەنى قيناپ، قورلاپ جاتسىڭدار» دەپ بايبالام سالىپ جاتقان جانۋارلاردى قورعاۋ قوعامدىق قور­­لارىنا ايتارىم: كوكپارشىلار سەركەنى قينامايدى. ونى كادىمگىدەي حالىقتىق سالت­­پەن باتا جاساپ باۋىزدايدى. سوسىن كوك­پارعا تۇسكەن سەركەنىڭ ەتى ءدامدى بولادى. «بالا كوتەرە الماي جۇرگەن كەلىندەرگە وسى كوكپارعا تۇسكەن سەركەنىڭ ەتىن جەگىزسە، كەلىننىڭ اياعى اۋىر بولادى» دەگەن سەنىم، ىرىم بار. ءبارى دە قازاقتىڭ سالت-داس­تۇرلەرى عوي. ءبىز ءوز داستۇرلەرىمىزدەن اتتاپ كەتىپ جات­قان جوقپىز.

سادىبەك تۇگەل، ۇلتتىق ات سپورتى فە­دە­راتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى:

– ءيا، جالپى، بۇگىندە كوكپار ويىنىن ۇلكەن وزگەرىستەر كۇتىپ تۇر. ونى دالا كوك­پارى، سپورتتىق كوكپار دەپ ەكى تۇرگە بولگەنبىز. دالا كوك­پارىندا ءوزىمىزدىڭ بۇكىل داستۇرلەرىمىز ساقتالىپ، اس، توي كەزدەرىندە سەركە سويى­لىپ، كادىمگى ۇلكەن كوكپار وتە بەرەدى. ال ەگەر ءبىز وسى ۇلتتىق ويىنىمىزدى حالىق­ارالىق ارەناعا شىعارعىمىز كەلسە، وندا ستاديونداردا دا كوكپار وتكىزۋدى قولعا الۋى­مىز كەرەك. ماسەلەن، قىرعىز­ستاندا كوكپار بيلەت ساتىلاتىن جالعىز عانا ويىن ءتۇرى ەكەن. ول جاقتا ءبىر ويىنعا 10 000 بيلەتكە دەيىن ساتىلادى. ءتىپتى 5000 ادام ستاديونعا كىرە الماي دا كەتەدى ەكەن. ال ءبىز بۇگىندە كوكپاردى حالىق­ارالىق دەڭگەيدە ەۋروپا جەرىندە وتەتىن­دەي جول­دارىن قاراستىرۋدا­مىز. بىراق ەگەر ەۋروپا جەرىندە سەركە سويىپ، كوكپار تارتساق، وندا جانۋارلاردى قورعاۋ قوعام­دىق قورلارى جاعامىزدان الارى ءسوزسىز. سوندىقتان ەۋروپا الاڭىنا جول تارتۋ ءۇشىن سەركەنىڭ ناقپىشىن مۋلياجىن جاساپ جاتىر­مىز. ونى تارازدىق اعايىندى جىگىت­تەر ءوز قولدارىنا الدى.

رامازان ساتتىباي، قر ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنەن مەملەكەتتىك جاتتىقتىرۋشى:

– 4-5 ساۋىردە استانادا ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنەن رەسپۋبليكالىق سەمينار وتكەن. سوندا وسى ماسەلەنى دە تالقىلاعانبىز. ور­كەنيەتتى ەلدەردىڭ بارلىعىندا ءارتۇرلى قوعامدىق قورلار بار. ولار ءبىزدىڭ كەز كەلگەن كوكپاردا سەركەنى باقىرتىپ باۋىز­داپ، ونى تالاس-تارتىسقا سالعانىمىز­دى قۇپ كورمەيدى. سوندىقتان ءبىز تۋرا سول سەركە سەكىلدى مۋلياجدى جاساۋعا تاپسىرىس بەردىك. ونىڭ سالماعى دا، تەرىسى دە – ءبارى شىنايى كورىنەتىن بولادى. ءتىپتى تىرسەك، قا­بىرعا، ومىرتقا، مويىن – ءبارى دە شىنايى كورى­نەتىندەي ەتەمىز. تاقىمعا قىس­قاندا دا قاتقان اعاشتاي ەمەس، سەركە سەكىلدى سوزى­لاتىنداي بولۋى ءتيىس. بۇگىندە مال تۇر­ماق، ادامنىڭ دا تازا كوشىرمەسىن جاساپ جاتىر عوي. ياعني مۇنداي قۋىرشاق سەركەنى جاساپ شىعارۋ ەش قيىندىق تۋدىر­ماس. مۇنداعى ماقساتىمىز – وسى ۇلتتىق ويى­نى­مىزدى دالا كوكپارى جانە سپورتتىق كوكپار دەپ ءبولىپ، سپورتتىڭ وسى ءتۇرىن ازيا، وليمپيادا ويىندارىنىڭ باعدارلا­ماسىنا ەنگىزۋ عوي. ال دالا كوكپارى ەش وز­گەرىسسىز قالا بەرمەك. وسىعان بايلا­نىس­تى ءوزىم كۋا بولعان ءبىر قىزىقتى اي­تايىن. شىمكەنتكە كوكپاردى كورۋگە قوناق بولىپ ەكى-ءۇش قىتايلىق ازامات كەلگەن ەكەن. سوندا 2-3 مىڭ ادامنىڭ اتپەن شاپقانىن كورىپ: «سىزدەردىڭ از بولعان­دارىڭىز قانداي جاقسى بولعان. ءبىز سياقتى كوپ بولساڭىزدار، اتپەن-اق الەمدى جاۋلاپ الادى ەكەنسىزدەر عوي» دەپ باسىن شايقاعان ەدى.


ءازيز ءجۇمادىل،

«الاش ايناسى».

 

 

پىكىرلەر