ءداستۇرلى اندەردىڭ ەلىمىزدە كوپ شىرقالۋى قوعامنىڭ قىزىعۋشىلىعىنان تۋىنداپ وتىر. اسىرەسە وسىدان ەكى-ءۇش جىل بۇرىن قازاق قوعامى ءداستۇرلى اندەرگە ءپاس نازارمەن قاراعان بولسا، بۇگىندە كەيبىر انشىلەر ول اندەردى پوستمودەرنيستىك رەڭككە بوياپ، حالىققا قايتا ۇسىندى. ءداستۇرلى اندەرگە قوعامنىڭ قىزىعۋشىلىعى ارتىپ، ول جانردا ءان ايتقىسى كەلەتىندەردىڭ قاتارى تولىستى. كەشە قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنىڭ ۇيىمداستىرعان كەشى – ءسوزىمىزدىڭ بۇلتارتپاس دالەلى.
قازاق مۋزىكاسىنىڭ قارا شاڭىراعى – قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسى حالىق ءانى كافەدراسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن قر جازۋشىلار وداعىنىڭ ادەبيەتشىلەر ۇيىندە جاياۋ مۇساعا – 175 جىل، ۇكىلى ىبىرايعا – 150 جىل، ءمادي باپيۇلىنا 130 جىل تولۋىنا ارنالعان «سال-سەرىلەر ىزىمەن» اتتى كەش ءوتتى. كونسەرۆاتوريا ۇستازى ساۋلە جانپەيىسوۆا باستاعان توپ دۇيسەنبەك ومىراليەۆ، ارداق يساتاەۆا، ەركىن شۇكىمانوۆ، تىلەۋلەس قۇرمانعاليەۆتەر قوستاعان شاكىرتتەر ءداستۇرلى اندەردىڭ قازاق رۋحانياتىنداعى ورنىن كورەرمەندەرگە جانە ءبىر رەت دالەلدەگەندەي. حالىق ءانى كافەدراسىنىڭ تۇلەكتەرى ەرلان رىسقالي، ابزال قۋانىشۇلىلار دا ءداستۇرلى اندەردى شىرقادى. حالىق ءانى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ساۋلە جانپەيىسوۆا:
«جاياۋ مۇسا ومىرگە كەلگەن باياناۋىل، ۇكىلى ىبىراي ءومىر كەشكەن كوكشە جەرى، ءمادي ومىرگە كەلگەن قاسيەتتى قارقارالى – قازاقتىڭ ەڭ سۇلۋ دا شۇرايلى جەرلەرى. مۇنداي قاسيەتتى توپىراقتا ءومىر سۇرگەن ادامداردىڭ ءانشى، اقىن بولماۋى مۇمكىن ەمەس. سول باياناۋىلدان قانشاما اقىن-عالىمدار، سۇلۋ كوكشە جەرىنەن قانشاما انشىلەر، قاسيەتتى قارقارالى جەرىنەن قانشاما باتىر شىقتى» دەپ سال-سەرىلەردىڭ عۇمىرىنا توقتالدى.
سال-سەرىلەردىڭ تاعدىرىن بايانداعان ءانشى ساۋلە جانپەيىسوۆا: «جاياۋ مۇسانىڭ جەر اۋدارىلۋىنا بايلانىستى الكەي مارعۇلان مىناداي دەرەك كەلتىرەدى.
«جاياۋ مۇسا قۇدايبەرگەنوۆ دەيتىن كوڭىل جەتەر ادامنىڭ ۇيىندە قوناق بولىپ وتىرعاندا II الەكساندر پاتشانىڭ سۋرەتىن كورەدى. پاتشا دەسە، توبە شاشى تىك تۇراتىن ول سول جەردە سۋرەتتى الىپ جىرتىپ تاستايدى.
مۇنداي ءساتتى پايدالانعان باي-بولىستار «مۇسا بايجانوۆ باسسىزدىق ءىس جاسادى، پاتشانىڭ ارىن اياققا باستى» دەپ دەرەۋ دالا گەنەرال-گۋبەرناتورىنا جەتكىزەدى. ىزادان جارىلعان گۋبەرناتور ءوزىنىڭ جەندەتتەرىنە مۇسا بايجانوۆتى دەرەۋ باياناۋىلدان ومبىعا دەيىن جاياۋ جەتكىزۋگە بۇيرىق بەرەدى. پاتشانىڭ جەندەتتەرى جاياۋ مۇسانى ابدەن شارشاعان كۇيى پاتشانىڭ الدىنا جەتكىزەدى» دەپ مۇسا بايجانوۆتىڭ قالايشا «جاياۋ مۇسا» اتالىپ كەتكەنىنە توقتالدى.
اقان-سەرى، جاياۋ مۇسالاردان ءتالىم العان ۇكىلى ىبىراي سال-سەرىلىك جولدى ۇستانىپ، ەل ءىشىن انگە بولەپ، يت جۇگىرتىپ، اڭ اۋلاپ، قۇس سالعان. 1930 جىلى 70 جاستاعى ىبىرايدى سولتۇستىك قازاقستان وبلىستىق مەملەكەتتىك ساياسي باسپاناسىنىڭ قاۋلىسى بويىنشا «ۇشتىك كولحوز قۇرىلىسىنا قارسى ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزدى» دەگەن جەلەۋمەن اتۋ جازاسىنا كەسىپ، مال-مۇلكىن كونفيسكاتسيالاۋ تۋرالى ۇكىم شىعارعان. الايدا كەيىن بۇل شەشىم وزگەرتىلىپ، قيىر شىعىسقا جەر اۋدارىلدى دەپ ىبىراي ساندىبايۇلىنىڭ دا قالايشا «ۇكىلى ىبىرايعا» اينالعانىن كورەرمەندەرگە ءانشى ساۋلە جانپەيىسوۆا پاش ەتتى.
ساۋلە جانپەيىسوۆا، حالىق ءانى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ءانشى:
– بيىل جاياۋ مۇسا بابامىزدىڭ 175 جىلدىعى. ول كىسىنىڭ تۋعان جەرى پاۆلوداردا مەرەيتويى تويلاندى. ۇكىلى ىبىرايدىڭ 150 جىلدىعى، بىراق ول كىسىگە ارنالعان سالتاناتتى كەشتەردىڭ ۇيىمداستىرىلماي جۇرگەندىگى بايقالادى. ال ءمادي باپيۇلىنىڭ 130 جىلدىعىنا وراي ول كىسىنىڭ تۋعان جەرىندە، قاراعاندىدا رەسپۋبليكالىق انشىلەر بايقاۋى ءوتتى. ال رۋحاني استانامىز سانالاتىن الماتى قالاسىندا مۇنداي تۇلعالارىمىزدىڭ ەسكەرۋسىز قالۋى مۇمكىن ەمەس دەپ وسى شارانى قولعا الىپ وتىرمىز. وسى سال-سەرىلەردىڭ ونەرىن ناسيحاتتايتىن ورتالىق بۇل جاقتا جوق. ءبىزدىڭ كونسەرۆاتوريانىڭ حالىق ءانى كافەدراسى اتالعان سال-سەرىلەردىڭ ونەرىن ناسيحاتتاپ ءجۇر. ءبىر جاعىنان ونەرلى جاستارىمىزدى ساحناعا تاربيەلەپ، ەكىنشى جاعىنان ءداستۇرلى اندەردىڭ قازاق رۋحانياتىنداعى ورنىن ناسيحاتتاۋ – باستى ماقساتتارىمىزدىڭ ءبىرى.
سەيىلبەك اسانوۆ،
«الاش ايناسى».
