Dástúrli ánderdiń elimizde kóp shyrqalýy qoǵamnyń qyzyǵýshylyǵynan týyndap otyr. Ásirese osydan eki-úsh jyl buryn qazaq qoǵamy dástúrli ánderge pás nazarmen qaraǵan bolsa, búginde keıbir ánshiler ol ánderdi postmodernıstik reńkke boıap, halyqqa qaıta usyndy. Dástúrli ánderge qoǵamnyń qyzyǵýshylyǵy artyp, ol janrda án aıtqysy keletinderdiń qatary tolysty. Keshe Qazaq ulttyq konservatorııasynyń uıymdastyrǵan keshi – sózimizdiń bultartpas dáleli.
Qazaq mýzykasynyń qara shańyraǵy – Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııasy halyq áni kafedrasynyń uıymdastyrýymen QR Jazýshylar odaǵynyń ádebıetshiler úıinde Jaıaý Musaǵa – 175 jyl, Úkili Ybyraıǵa – 150 jyl, Mádı Bapıulyna 130 jyl tolýyna arnalǵan «Sal-seriler izimen» atty kesh ótti. Konservatorııa ustazy Sáýle Janpeıisova bastaǵan top Dúısenbek Ómirálıev, Ardaq Isataeva, Erkin Shúkimanov, Tileýles Qurmanǵalıevter qostaǵan shákirtter dástúrli ánderdiń qazaq rýhanııatyndaǵy ornyn kórermenderge jáne bir ret dáleldegendeı. Halyq áni kafedrasynyń túlekteri Erlan Rysqalı, Abzal Qýanyshulylar da dástúrli ánderdi shyrqady. Halyq áni kafedrasynyń meńgerýshisi Sáýle Janpeıisova:
«Jaıaý Musa ómirge kelgen Baıanaýyl, Úkili Ybyraı ómir keshken Kókshe jeri, Mádı ómirge kelgen qasıetti Qarqaraly – qazaqtyń eń sulý da shuraıly jerleri. Mundaı qasıetti topyraqta ómir súrgen adamdardyń ánshi, aqyn bolmaýy múmkin emes. Sol Baıanaýyldan qanshama aqyn-ǵalymdar, sulý Kókshe jerinen qanshama ánshiler, qasıetti Qarqaraly jerinen qanshama batyr shyqty» dep sal-serilerdiń ǵumyryna toqtaldy.
Sal-serilerdiń taǵdyryn baıandaǵan ánshi Sáýle Janpeıisova: «Jaıaý Musanyń jer aýdarylýyna baılanysty Álkeı Marǵulan mynadaı derek keltiredi.
«Jaıaý Musa Qudaıbergenov deıtin kóńil jeter adamnyń úıinde qonaq bolyp otyrǵanda II Aleksandr patshanyń sýretin kóredi. Patsha dese, tóbe shashy tik turatyn ol sol jerde sýretti alyp jyrtyp tastaıdy.
Mundaı sátti paıdalanǵan baı-bolystar «Musa Baıjanov bassyzdyq is jasady, patshanyń aryn aıaqqa basty» dep dereý dala general-gýbernatoryna jetkizedi. Yzadan jarylǵan gýbernator óziniń jendetterine Musa Baıjanovty dereý Baıanaýyldan Ombyǵa deıin jaıaý jetkizýge buıryq beredi. Patshanyń jendetteri Jaıaý Musany ábden sharshaǵan kúıi patshanyń aldyna jetkizedi» dep Musa Baıjanovtyń qalaısha «Jaıaý Musa» atalyp ketkenine toqtaldy.
Aqan-seri, Jaıaý Musalardan tálim alǵan Úkili Ybyraı sal-serilik joldy ustanyp, el ishin ánge bólep, ıt júgirtip, ań aýlap, qus salǵan. 1930 jyly 70 jastaǵy Ybyraıdy Soltústik Qazaqstan oblystyq memlekettik saıası baspanasynyń qaýlysy boıynsha «úshtik kolhoz qurylysyna qarsy úgit-nasıhat júrgizdi» degen jeleýmen atý jazasyna kesip, mal-múlkin konfıskaııalaý týraly úkim shyǵarǵan. Alaıda keıin bul sheshim ózgertilip, Qıyr Shyǵysqa jer aýdaryldy dep Ybyraı Sandybaıulynyń da qalaısha «Úkili Ybyraıǵa» aınalǵanyn kórermenderge ánshi Sáýle Janpeıisova pash etti.
Sáýle JANPEIISOVA, halyq áni kafedrasynyń meńgerýshisi, ánshi:
– Bıyl Jaıaý Musa babamyzdyń 175 jyldyǵy. Ol kisiniń týǵan jeri Pavlodarda mereıtoıy toılandy. Úkili Ybyraıdyń 150 jyldyǵy, biraq ol kisige arnalǵan saltanatty keshterdiń uıymdastyrylmaı júrgendigi baıqalady. Al Mádı Bapıulynyń 130 jyldyǵyna oraı ol kisiniń týǵan jerinde, Qaraǵandyda respýblıkalyq ánshiler baıqaýy ótti. Al rýhanı astanamyz sanalatyn Almaty qalasynda mundaı tulǵalarymyzdyń eskerýsiz qalýy múmkin emes dep osy sharany qolǵa alyp otyrmyz. Osy sal-serilerdiń ónerin nasıhattaıtyn ortalyq bul jaqta joq. Bizdiń konservatorııanyń halyq áni kafedrasy atalǵan sal-serilerdiń ónerin nasıhattap júr. Bir jaǵynan ónerli jastarymyzdy sahnaǵa tárbıelep, ekinshi jaǵynan dástúrli ánderdiń qazaq rýhanııatyndaǵy ornyn nasıhattaý – basty maqsattarymyzdyń biri.
Seıilbek ASANOV,
«Alash aınasy».
