مەنىڭ دالام، مەنىڭ بابام – ءبارى ءان ايتاتىن. ءان ايتقاندا جاي ايتپايتىن، تامىلجىتىپ-تامسانتىپ، نوسەرلەتىپ-سەلدەتىپ، رۋحىڭدى اسپانداتىپ ايتاتىن. مەن سول ءان ايتقان بابالارىمدى ساعىنامىن.
ءيا، ول كەز مەنىڭ الدى-ارتىن باعامدامايتىن، الاڭعاسار بالا كەزىم. ءبىزدىڭ قاراشا ءۇيدىڭ تورىندە، سارى دومبىراسى قولىندا اكەم وتىراتىن. دوبالداي ساۋساقتارى دومبىرانىڭ توعىز پەرنەسىندە ەلىكتىڭ لاعىنداي ويناقتاپ، جاۋىرىنى كۇدىستەنىپ، الدە ءبىر سازدى سارىنعا تولى ءبىر كۇيدى رۋحتانا، جەلپىنە بەبەۋلەتىپ، ءۇيدىڭ ءۇشىن كۇمبىرلى ۇنگە تولتىراتىن. بىراق سول سارىننان، سول كۇيدەن جاندى مۇجىر مۇڭ ەمەس، الدەبىر نوقتاسىز اساۋلىق، ارىندى اعىن، ەرلىك رۋح ءۇي ىشىنە شاشىلىپ جاتقانداي سەزىلەتىن.
كەيدە اكەم ماعان ايتاتىن:
– بالام، كەل، ساعان دومبىرا ۇيرەتەيىن. بۇل – باباڭنىڭ ءۇنى. ءبىزدىڭ بابامىز تاريحىن قاعازعا ەمەس، كەڭ دالاڭا، دالاڭداعى الىپ تاستارعا، مىناۋ كىشكەنتاي دومبىرانىڭ شاناعىنا جازىپ، ۇرپاعىنا اماناتتاپ كەتكەن. سەن – سول دالا تاريحىنىڭ جالعاسىسىڭ…
ال مەن اكەم ءسوزى اياقتاماعانشا دالاعا، مەنى كۇتىپ، دوپ قۋعالى تۇرعان بوقمۇرىن اعايىندارىما جەتكەنشە اسىعاتىنمىن. اسىعىپ ەمەس، سولاي قاراي قۇنىپەرەن ۇشاتىنمىن. ۇلعا ءسوزى وتپەگەن اكەنىڭ جەتىمسىرەگەن دومبىرا ءۇنى بۋلىعىپ، باسقا ءبىر سارىنعا اۋىساتىن…
كەشتەردە اكەم اڭگىمەسىن ارىدان باستايتىن:
– ءالى ەسىمدە، سوناۋ 1945 جىلدارى ەر بىتكەن «ەرەۋىل اتقا ەر سالىپ، ەگەۋلى نايزا قولعا الىپ»، قىتاي شاپقىنشىلارىنان «اقىرىپ تەڭدىك سۇراعان» كەز بولاتىن. سول قىزىل قىرعىن الاپات سوعىس جىلدارىندا اردا التايدىڭ الىپ شىڭدارىن ارقا، جارتاستارىن قورعان قىلعان مەنىڭ اكەلەرىم، سەنىڭ اتالارىڭ ەتىگىمەن قان كەشىپ جۇرسە دە ەرلىك اندەرىنەن ايىرىلماپ ەدى.
قيان-كەسكى شايقاس تولاستاعان ساتىندە اكەم قوسقا ورالاتىن. قوسقا كەلە ءبىزدى قۇشاعىنا الا ەركەلەتىپ، ماڭدايمىزدان يىسكەپ الىپ، سان جىلدان بەرگى ۇركىن-قورقىندا اسىلىنداي ارداقتاپ، التىنداي ساقتاپ جۇرگەن سارى دومبىراسىن الىپ، بۇركىتبايدىڭ «وي، قايشا»، سۇلۋبايدىڭ اندەرىن اۋەلەتەتىن. ءان اۋەنى اسقار التايدىڭ الىپ تاۋلارىن، قارا جارتاستارىن ارالاپ كەتەتىن. سول قان كەشكەن جىلدارى قارالى ەل، قازالى جۇرت ەرلىك انىنەن ايىرىلماي، اسقاقتاتا ايتىپ، قالعىعان نامىسىن، ۇيىقتاعان ۇجدانىن وياتىپ، اتا جاۋعا قارسى بىتىسپەس كۇرەس، كوزسىز ەرلىك جاساعان ەدى. سول اسقاق ءان الىپ التايدى شارلاپ، ەرەنتاۋعا، تارباعاتايعا قانات جايىپ، سول جەردەگى قانداستاردىڭ رۋحىن كوتەرىپ، كۇرەسكە ۇندەگەن ەدى…
اكە اڭگىمەسى ۇزارا كىرپىكتەرىم ايقاسىپ، ءارى-بەرىدەن سوڭ ۇيقىعا باساتىنمىن. ءان تۋرالى اڭگىمە دە ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىندا قالا بەرەتىن…
ارادا ارىستان ءىز جىلدار ءوتتى. جىل كەرۋەنىنە ەرگەن مەن دە ەسەيدىم، ات جالىن تارتىپ مىنەر ازامات بولدىم. ەسەيگەن سايىن جولدار بۇرالاڭ-بۇلتاعىنا سالىپ، ءومىر ءوز قىرىن كورسەتتى. العا ۇمتىلعان سايىن قىرسىقتار جولىمدى قيدالاپ، مىسىق مۇڭدار جۇرەكتى تىرنالادى. سول جان جاراسى جانىمدى مازالاعان كەزدەردە جان دۇنيەمنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىنەن الدە ءبىر اۋەن، ءان سارىنى لىقسىپ، كومەيىمە تىعىلادى دا تۇرادى. مىنە، ءومىر ساپارى، ءومىر جولى ماعان ەرىكسىز ءوز كۇيىمدى شەرتكىزىپ، ءوز ءانىمدى ايتقىزدى. الايدا بۇل ءان التايدىڭ اسقارلارىمەن تالاسىپ، ەلدى دە، ءوزىن دە ەرلىككە شاقىرعان اتا انىنە ۇقسامايدى. اكە اۋەنىندەي دومبىرانىڭ كۇمبىرى دە جوق، تەك ءوز كومەيىندە كەپتەلگەن جالقى ءۇن، جالاڭ ىڭىرسۋ.
قايران بابا اندەرى-اي اسقاقتاعان! ۇرپاعىڭنىڭ انىنەن ارلانارسىڭ. مەنىڭ ءانىم وسىلاي، ەندىگىلەر قالاي ايتار ەكەن؟
«ازاتتىق».
