Menıŋ dalam, menıŋ babam – bärı än aitatyn. Än aitqanda jai aitpaityn, tamyljytyp-tamsantyp, nöserletıp-seldetıp, ruhyŋdy aspandatyp aitatyn. Men sol än aitqan babalarymdy saǧynamyn.
İä, ol kez menıŋ aldy-artyn baǧamdamaityn, alaŋǧasar bala kezım. Bızdıŋ qaraşa üidıŋ törınde, sary dombyrasy qolynda äkem otyratyn. Dobaldai sausaqtary dombyranyŋ toǧyz pernesınde elıktıŋ laǧyndai oinaqtap, jauyryny küdıstenıp, älde bır sazdy sarynǧa toly bır küidı ruhtana, jelpıne bebeuletıp, üidıŋ üşın kümbırlı ünge toltyratyn. Bıraq sol sarynnan, sol küiden jandy mūjyr mūŋ emes, äldebır noqtasyz asaulyq, aryndy aǧyn, erlık ruh üi ışıne şaşylyp jatqandai sezıletın.
Keide äkem maǧan aitatyn:
– Balam, kel, saǧan dombyra üireteiın. Būl – babaŋnyŋ ünı. Bızdıŋ babamyz tarihyn qaǧazǧa emes, keŋ dalaŋa, dalaŋdaǧy alyp tastarǧa, mynau kışkentai dombyranyŋ şanaǧyna jazyp, ūrpaǧyna amanattap ketken. Sen – sol dala tarihynyŋ jalǧasysyŋ…
Al men äkem sözı aiaqtamaǧanşa dalaǧa, menı kütıp, dop quǧaly tūrǧan boqmūryn aǧaiyndaryma jetkenşe asyǧatynmyn. Asyǧyp emes, solai qarai qūnyperen ūşatynmyn. Ūlǧa sözı ötpegen äkenıŋ jetımsıregen dombyra ünı bulyǧyp, basqa bır sarynǧa auysatyn…
Keşterde äkem äŋgımesın arydan bastaityn:
– Älı esımde, sonau 1945 jyldary er bıtken «ereuıl atqa er salyp, egeulı naiza qolǧa alyp», qytai şapqynşylarynan «aqyryp teŋdık sūraǧan» kez bolatyn. Sol qyzyl qyrǧyn alapat soǧys jyldarynda arda Altaidyŋ alyp şyŋdaryn arqa, jartastaryn qorǧan qylǧan menıŋ äkelerım, senıŋ atalaryŋ etıgımen qan keşıp jürse de erlık änderınen aiyrylmap edı.
Qiian-keskı şaiqas tolastaǧan sätınde äkem qosqa oralatyn. Qosqa kele bızdı qūşaǧyna ala erkeletıp, maŋdaimyzdan iıskep alyp, san jyldan bergı ürkın-qorqynda asylyndai ardaqtap, altyndai saqtap jürgen sary dombyrasyn alyp, Bürkıtbaidyŋ «Oi, Qaişa», Sūlubaidyŋ änderın äueletetın. Än äuenı asqar Altaidyŋ alyp taularyn, qara jartastaryn aralap ketetın. Sol qan keşken jyldary qaraly el, qazaly jūrt erlık änınen aiyrylmai, asqaqtata aityp, qalǧyǧan namysyn, ūiyqtaǧan ūjdanyn oiatyp, ata jauǧa qarsy bıtıspes küres, közsız erlık jasaǧan edı. Sol asqaq än alyp Altaidy şarlap, Erentauǧa, Tarbaǧataiǧa qanat jaiyp, sol jerdegı qandastardyŋ ruhyn köterıp, küreske ündegen edı…
Äke äŋgımesı ūzara kırpıkterım aiqasyp, ärı-berıden soŋ ūiqyǧa basatynmyn. Än turaly äŋgıme de öŋ men tüstıŋ arasynda qala beretın…
Arada arystan ız jyldar öttı. Jyl keruenıne ergen men de eseidım, at jalyn tartyp mıner azamat boldym. Eseigen saiyn joldar būralaŋ-būltaǧyna salyp, ömır öz qyryn körsettı. Alǧa ūmtylǧan saiyn qyrsyqtar jolymdy qidalap, mysyq mūŋdar jürektı tyrnalady. Sol jan jarasy janymdy mazalaǧan kezderde jan düniemnıŋ tereŋ tükpırınen älde bır äuen, än saryny lyqsyp, kömeiıme tyǧylady da tūrady. Mıne, ömır sapary, ömır joly maǧan erıksız öz küiımdı şertkızıp, öz änımdı aitqyzdy. Alaida būl än Altaidyŋ asqarlarymen talasyp, eldı de, özın de erlıkke şaqyrǧan ata änıne ūqsamaidy. Äke äuenındei dombyranyŋ kümbırı de joq, Tek öz kömeiınde keptelgen jalqy ün, jalaŋ yŋyrsu.
Qairan baba änderı-ai asqaqtaǧan! Ūrpaǧyŋnyŋ änınen arlanarsyŋ. Menıŋ änım osylai, endıgıler qalai aitar eken?
«Azattyq».
