ءشامىل ءابىلتاي، كۇيشى، كومپوزيتور:
– بالا شاقتان بولاشاققا دەيىنگى ءجۇرىپ وتكەن جولىڭىزدى سارالاساق، «ءشامىل كۇيشى» دەگەن اتاققا قالاي جەتتىڭىز?
– ادامعا كەز كەلگەن ونەر اۋەلدە قانمەن داريدى. بارا-بارا بويداعى تابيعي دارىن ەڭبەكپەن جەتىلىپ، تاجىريبەمەن تولىعادى. مەن ءتورت جاسىمنان باستاپ دومبىرا تارتا باستادىم. العاشقى اسپابىمدى اكەم ءوز قولىمەن جاساپ بەرگەن. ول كىسى – قولىنان كەلمەيتىنى جوق، «سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى» دەۋگە تۇرارلىق ونەرلى ءارى شەبەر جان بولاتىن. قايىستان قامشى ورەتىن، تەمىردەن ءتۇيىن ءتۇيىپ، اعاشتان نەشە ءتۇرلى بۇيىمدار قاشايتىن. ۇلكەن ءبىر اۋدانعا جەتەكشىلىك ەتىپ، ەل باسقارىپ جۇرسە دە اكەمىز كوپ نارسەنى ءوز قولىمەن جاسايتىن. اكەمىزدىڭ ەسكى كۇمىس تەڭگەلەردى بالقىتىپ، انامىزعا ساقينا سوعىپ بەرگەنى ءالى ەسىمدە. ول كەز ەلدىڭ سوعىستان كەيىن ەندى ەس جيا باستاعان شاعى ەدى. بىراق ادامگەرشىلىكتى العا قويىپ، ءبىر-بىرىنە قارايلاسىپ جۇرگەن ەل-جۇرتتىڭ ەرتەڭگە دەگەن سەنىمى بەرىك ەدى. ءىشىپ-جەم مەن دۇنيە تاپشى بولسا دا حالىق قاجىمادى. سەبەبى رۋحاني باي بولاتىن. ءبىز بالا كۇنىمىزدەن جىر، قيسسا، داستانداردى، ەرتەگى، اڭىزداردى، حالىق اندەرى مەن كۇيلەرىن تىڭداپ وستىك. كەزىندە كۇللى نارىنعا اتى شىققان ايگىلى سەركەباي، قامەش، كوشالى دەگەن كۇيشىلەر ءبىزدىڭ ۇيگە ءجيى تۇسەتىن. سولار ارقىلى قانشاما كۇيلەردى ساناما ءسىڭىردىم؟! وسى ءۇش كىسىنىڭ ءوزى مەن ءۇشىن ۇلكەن مەكتەپ بولدى.
– ادەتتە، ءار بالا الماتىداعى رۋحاني ورتادان ءوز ورنىن تابۋدى ارمان ەتەدى. جالپى، سول كەزدەردەگى قوعامنىڭ ونەرگە دەگەن كوزقاراسى قانداي ەدى؟
– الماتىعا 1966 جىلى كەلدىم. ونىڭ الدىندا ەلدە مۋزىكا ۋچيليششەسىندە وقىعانمىن. سول ۋاقىتتاردا رەسپۋبليكامىزدىڭ بارلىق وبلىس، اۋدان ورتالىقتارىندا مادەنيەت ۇيلەرى مەن مۋزىكا مەكتەپتەرى كوپتەپ اشىلا باستادى. بۇل شارۋالارعا، اسىرەسە، قۇرمانعازى ەلىندە ءجىتى ءمان بەرىلدى. ال ۋچيليششە بىتىرگەن ءبىز سياقتى جاس مامانداردى الدىمەن جەرگىلىكتى مۋزىكا مەكتەپتەرىنە جىبەرەتىن. الايدا باعىما قاراي اتاقتى مۋزىكاتانۋشى، ەتنوگراف عالىم بولات سارىباەۆ باستاعان بىلگىرلەر ەلگە ارنايى كەلىپ ەمتيحان الىپ، مەن قۇرمانعازى اتىنداعى كونسەرۆاتورياعا وقۋعا جولداما الىپ كەتتىم. جالپى، ول كەزدەردە ونەرگە دەگەن كوزقاراس جاقسى ەدى. ءاربىر قازاقتىڭ ءۇيىنىڭ تورىندە دومبىرا تۇراتىن. قازىر بۇل ءۇردىس سول كەزدەردەگىدەي ەمەس. سول 50-جىلدارى باتىس وڭىردە بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، قازاق رۋحانياتىنىڭ ۇلكەن جاناشىرى نۇرتاس وڭداسىنوۆ باسشىلىق قىزمەتتەر اتقارعان. ول كىسى: - «بۇل – قۇرمانعازى مەن دينانىڭ ەلى عوي» – دەپ، وسى وڭىردە تۇڭعىش مۋزىكا ۋچيليششەسىن اشقان. سونىڭ العاشقى تۇلەكتەرىنىڭ ءبىرى – ءوزىم.
بۇدان سوڭ نۇرتاس اعا دينا نۇرپەيىسوۆا اتىنداعى ۇلت اسپاپتار وركەسترىنىڭ قۇرىلۋىنا بىردەن-ءبىر سەبەپكەر بولدى. كەيىننەن سەيىلحان قۇسايىنوۆ پەن نۇرعيسا تىلەنديەۆ سىندى تالانتتاردى شاقىرىپ، اتىراۋ جەرىندەگى ۇلكەن ءبىر ستاديوندا 500-دەن اسا كۇيشىنىڭ باسىن قوسىپ، اۋقىمدى شارا وتكىزدى. كەڭەس وكىمەتى تۇسىندا ۇلت ونەرىن ايگىلەي تۇسكەن مۇنداي شارانى دۇرىلدەتىپ وتكىزۋ ناعىز ەرلىككە بارابار ەدى. بۇل باستاما وڭداسىنوۆ سىندى قايراتكەرلەردىڭ قولداۋىمەن وسىدان جارتى عاسىر بۇرىن ءوز بيىگىنەن كورىنگەن.
– ەل بيلەگەن ەرلەردىڭ وبرازىن جاساۋ ءسىزدىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىسىڭىزدىڭ نەگىزگى ءتىنى سياقتى. ءبىراز اندەرىڭىزدى ايتپاعاننىڭ وزىندە، ءسىزدىڭ ەلگە بەلگىلى «شىڭعىسحان»، «بەكەت اتا»، «قاراكەرەي قابانباي»، «اۋليە اعاش»، «دەندەرىم» جانە مۇحتار اۋەزوۆ جايىنداعى «قوڭىر» اتتى كۇيلەرىڭىزدى بىلەمىز. جاڭا كۇيلەرىڭىز جايىندا ايتا وتىرساڭىز…
– شىعارمانىڭ ساپاسى سانىمەن ولشەنبەيتىنى بەلگىلى. مەنىڭ حالىققا ۇسىنا الاتىن ون شاقتى عانا كۇيىم بار. سوڭعى كەزدەرى «نۇرتولعاۋ» اتتى كۇيىمدى ارا-تۇرا ەل الدىندا ورىنداپ ءجۇرمىن. بۇل كۇيدى – تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ جانە سونى باسقارىپ وتىرعان تۇڭعىش ەلباسىمىزدىڭ پورترەتى دەۋگە بولادى. مەن مۇنى الدەكىمدەردىڭ تاپسىرىسىمەن نەمەسە بەلگىلى ءبىر ادامدارعا جاعىنۋ ءۇشىن، جالعان اتاق جيناۋ ءۇشىن شىعارعان جوقپىن. بۇل – ءوزىمنىڭ ار-ۇجدانىمنان، جۇرەك قالاۋىمنان كۇي بولىپ شىققان تولعانىس. ءوز باسىم قازاق حالقىنىڭ تاريحي تۇلعالارىنا ارناپ، بىرنەشە كۇيلەر شىعاردىم. بۇل – الدىمەن اللانىڭ بەرگەن قاسيەتى شىعار… جالپى، بۇل ىستەرگە قادام باسۋىما ماعان مارقۇم اسقار ەگەۋباەۆ اۋدارعان ءجۇسىپ بالاساعۇننىڭ «قۇتتى بىلىك» شىعارماسى قوزعاۋ بولدى. ول بۇل شىعارماسىن ءوز پاتشاسىنا ارناعانى بەلگىلى. بىراق وندا ماقتاۋ-ماداقتان كورى، پاتشاعا ايتار بازىنا-تىلەك باسىم. بالاساعۇن ءوز شىعارماسىندا پاتشاسىنىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن ايتا وتىرا، ەلدىڭ جايىنان دا حابار بەرىپ، ودان بارىنشا ءادىل بولۋدى تالاپ ەتكەن. دەمەك، بەلگىلى ءبىر باسشىعا شىعارما ارناۋدى جاعىنۋ ەمەس، وعان دەم بەرۋ دەپ تۇسىنگەن ابزال. مىسالى، ايگىلى بۇقار جىراۋدى الىپ قاراڭىز. ول ابىلاي حاندى ۇنەمى قايراپ، قۋاتتاندىرىپ وتىردى. وسىنداي تاريحي تاجىريبەلەر ماعان قاتتى اسەر ەتتى. بىرەۋلەر «ءشامىلدىڭ مۇنىسى نەسى» دەر. بىرەۋلەر ۇلكەن باسشىلارعا ولەڭ، ءان، سۋرەت ارناپ جاتادى. «بولماساڭ دا ۇقساپ باق» دەپ اباي ايتقانداي، مەن دە وسى ءۇردىستى جاڭعىرتۋ ارقىلى ايتار ويىمدى كۇي تىلىمەن جەتكىزۋگە تىرىسىپ، «نۇرتولعاۋدى» دۇنيەگە اكەلدىم. بۇل كۇي ەكى بولىمنەن تۇرادى. العاشقى ءبولىمى تەك جالعىز ىشەكپەن تارتىلادى. وندا «وسى ءبىز كىمبىز، قايدان كەلەمىز، قايدا بارا جاتىرمىز» دەگەن سياقتى وي-تەبىرەنىس توڭىرەگىندەگى تولعانىس بار. ەكىنشى بولىمدە بۇگىنگى قازاقستاننىڭ جاسامپازدىق كەزەڭى سۋرەتتەلەدى. وسىلايشا، كەشەگى مەن بۇگىندى جىمداستىرعان كۇيدى ءبىرتۇتاس دۇنيەگە اينالدىرۋعا ۇمتىلىس جاسادىم. مۇندا شەرتپە كۇي مەن توكپە كۇيدىڭ ۇيلەسىمدى سينتەزىن جاساۋعا تىرىستىم.
– ءسىز سوڭعى كەزدەرى ۇلكەن ساحنالاردان كورىنبەي كەتتىڭىز….
– مەن وسى ۋاقىتقا دەيىن جوعارىدان وردەن، مەدال بولماسا باسقا دا سىي-سياپات دامەتىپ، كونتسەرتكە شىعارىڭدار دەپ سۇرانعان ەمەسپىن. وزدەرى شاقىرتىپ جاتسا، تارتىنىپ قالمايمىن. وتكەن جىلى، تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى كۇنى قازاقستان ۇلتتىق ارناسىنداعى «تاڭشولپان» باعدارلاماسىندا «نۇرتولعاۋدى» تىكەلەي ەفيردە تۇڭعىش ورىندادىم. بۇدان سوڭ «الماتى اقشامى» گازەتى بۇل كۇيدى نوتاسىمەن جاريالادى. سودان باستاپ ول جۇرتقا تاراي باستادى. كەزىندەگى مادەنيەت مينيسترلىگىندەگى اتقامىنەرلەر دە «نۇرتولعاۋدى» ۇلكەن ءبىر وركەسترگە ورىنداتامىز دەپ تە ۋادە بەرگەن ەدى. ازىرگە بۇل شارۋا قاڭتارىلىپ تۇر. ايتەۋىر، كۇيدىڭ كورىمدىگى دەپ ماعان ازات وزەنباەۆ دەگەن شەبەردىڭ قولىنان شىققان دومبىرانى سىيلادى. جاقىندا عانا ەلوردامىز استانانىڭ تورىندەگى بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىندا «ەۋرازيا ديالوگى» فورۋمى بولىپ ءوتتى. وسى جيىندى باسقارعان ازامات، كورنەكتى اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ توراعاسى نۇرلان ورازالين فورۋمنىڭ قۇرمەتتى قوناقتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە مەنى ارنايى شاقىرتقان ەدى. ون التى ەلدىڭ دەلەگاتتارى باس قوسقان وسىناۋ ۇلكەن حالىقارالىق جيىننىڭ سالتاناتتى اشىلۋىندا مەن «نۇرتولعاۋ» كۇيىن ورىندادىم. جۇرت جاقسى اسەرمەن قابىلدادى دەپ ويلايمىن.
– ءسىز ءداستۇرلى باعىتتى ۇستانعان كۇيشىسىز. قازىرگى زامان تالابى وزگەشە. ۇلتتىق مۋزىكامىزدىڭ بۇگىنگى بەتالىسىنا ونەر ادامى رەتىندە باعا بەرە الاسىز با؟
– جالپى، ونەردەگى بۇگىنگى جاستاردىڭ اياقالىسى جامان ەمەس. دەگەنمەن ولاردىڭ كوبى قازاققا عانا ءتان دىبىستار مەن اۋەندەردى قولدانا بەرمەيدى. سىرتقا ەلىكتەۋشىلىك، ۇلتتىق بوياۋعا بوتەن دىبىستاردى جاپسىرۋ باسىم. ونەردەگى ەڭ اۋىر قىلمىس، ول – پلاگياتتىققا جول بەرۋ، ياعني بىرەۋدىڭ دۇنيەسىنە قول سۇعۋ. سونىمەن قاتار ونەرگە دەگەن نەمقۇرايدىلىقتى، ياعني حالتۋرانى كەشىرۋگە بولمايدى. دەسەك تە، بۇگىنگى قوعامنىڭ ساپىرىلىسقان قازانىندا تالاي نارسە قايناپ جاتىر. نەنىڭ نە ەكەنىن، كىمنىڭ كىم ەكەنىن تەك ۋاقىت قانا انىقتاي الادى.
ايتسە دە، شىنايى ءدانى بار دۇنيەلەر عانا ومىرشەڭ بولماق. مىسالى، كۇيدىڭ ءوز ءتىلى، ءوز ءۇنى بولادى. ونى – كۇي قۇدىرەتىن سەزىنىپ، جان-تانىمەن بەرىلىپ تىڭداي الاتىندار عانا تۇسىنە الادى. ناعىز ونەر ادامعا توپىراقپەن دارىپ، اتانىڭ قانىمەن، انانىڭ سۇتىمەن سىڭەدى. حالىقتىڭ جۇرەگىندە وت بولادى، تەك ونى تۇتاتا ءبىلۋ كەرەك. ۇلتتىق ونەردىڭ تامىرىنان ءنار الماي جاڭا تۋىندى جاساۋ مۇمكىن ەمەس.
نەگىزى، حالىقتىڭ مۋزىكالىق مۇراسىن بۇگىنگى كۇننىڭ كوركەم بەينەلەۋ تۇرعىسىنان وڭدەپ بەرۋدىڭ ۇلگىسىن ەڭ العاش جاساعان قازاق – كومپوزيتور مۇقان تولەباەۆ بولاتىن. مىسالى، «ءبىرجان-سارا» وپەراسىندا ورىندالاتىن ءبىر بي بار. وپەرانىڭ اراسىندا بيگە نەگىزدەلىپ «سوقىر ەسجاننىڭ» كۇيى الىنعان. تولەباەۆ سىندى مايتالمانداردىڭ قولىنا تۇسكەندە مۇنداي كونە تۋىندىلار جاڭاشا قۇلپىرىپ سالا بەرەدى. جارىقتىق نۇرعيسا تىلەنديەۆ ارقىلى دا قانشاما كۇيلەر ءتىرىلىپ، ەسكى دۇنيەلەر جاڭعىرىپ، جادىمىزعا قايتا ورالدى؟!.
– ونەرىڭىزدى ءىلىپ اكەتەتىن شاكىرتتەرىڭىز بار ما جانە وزگە ونەرپازدار سىندى توي-تومالاقتارعا ءجيى شىعىپ تۇراسىز با؟
– قۇدايعا شۇكىر، شاكىرتتەرىم بارشىلىق. «شاكىرتسىز ۇستاز – تۇل» دەمەي مە؟ مەن رەسمي وقۋ ورىندارىندا ساباق بەرمەسەم دە مەنى ۇستاز تۇتاتىندار بار.
ال تويلارعا ءارتىس رەتىندە ەمەس، قوناق رەتىندە عانا بارامىن. ارينە، كەيدە تويعا بارعاننان سوڭ كۇي تارتقىزباي قويمايدى. سىيلاعاندارى قازاقى ىرىممەن يىعىما شاپان جاۋىپ جاتادى. مەن توي-تومالاقتى جاعالاپ، اقشا تابۋ ءۇشىن ارەكەت ەتەتىندەردىڭ قاتارىنان ەمەسپىن. «ەل توق بولسا، ەر اشتان قالمايدى». بارىنە قاناعات كەرەك.
– قازىرگى ونەر ادامدارىنا پروديۋسەرلەرمەن جۇمىس ىستەۋ وتە ءتيىمدى. بۇل ماسەلەدەگى ءسىزدىڭ ۇستانىمىڭىز قالاي؟
– باتىستان ويىسىپ كەلسە دە بۇل ۇردىستەن باس الىپ قاشپاۋ قاجەت. اسىرەسە، ءداستۇرلى انشىلەر مەن كۇيشىلەر پروديۋسەرلەردىڭ دەمەۋ-كومەكتەرىنە ءزارۋ. ونىڭ ۇستىنە ماتەريالدىق تابىستى ويلاعان ەپتى دە اقشالى پروديۋسەرلەر كوبىنە جەڭىل-جەلپى ەستراداعا مويىن بۇرىپ تۇرادى.
– تاپسىرىسپەن شىعارما جازاسىز با؟
– مەنىڭ شىعارماشىلىق ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت ارنايى تاپسىرىس بەرگەن ءبىر كىسى بار. ول – قازىرگى سپورت جانە تۋريزم اكادەمياسىنىڭ رەكتورى، بەلگىلى ماتەماتيك، ءوزى تاريح تاقىرىبىن قاۋزاپ جۇرگەن ازامات قايرات زاكيريانوۆ. سول ازامات جەكە باسىنا عانا ەمەس، جالپى قازاققا قاجەت ۇسىنىس ايتتى. ءبىر كۇنى مەنى شاقىرىپ الىپ: «شاكە، ءسىز ءبىراز تاريحي تۇلعالارعا كۇي ارناپسىز. ەندى، ەجەلگى عۇن ەلىنىڭ پاتشاسى بولعان مودە قاعانعا ارناپ ءبىر كۇي شىعارماساڭىز بولمايدى»، – دەدى. بۇل تاپسىرىستان گورى، وتىنىشكە كوبىرەك ۇقسايدى. نەگىزى، بۇل كۇيدىڭ اتى – ماتاي بولادى. مودەنىڭ شىن ەسىمى سولاي اتالاتىن بولسا كەرەك. قىتايلار قاتاڭ دىبىستاردى اتاي الماعاندىقتان جىلناماشىلاردىڭ جازبالارىندا تاريحتاعى كوپ ەسىمدەر بۇرمالانىپ كەتكەن عوي. تاريح بويىنشا مودە قاعان جاۋ الدىندا قوينىنداعى قاتىنىنان باستاپ استىنداعى اتىن قۇرباندىققا قيسا دا، ۇلتاراقتاي جەرىن اللانىڭ بەرگەن سىيى دەپ ءبىلىپ، ەشكىمنىڭ جاۋلاپ الۋىنا جول بەرمەگەن جاۋجۇرەك ءارى دانىشپان تۇلعا بولعان. قايرات مىرزا مودە تۋرالى كۇيگە تاپسىرىس بەرىپ قانا قويماي، ونىڭ زاماناۋي ۇلگىدە وڭدەلۋىنە جانە تاسپاسىنىڭ جارىق كورۋىنە جانە ءوزى باسشىلىق ەتەتىن وقۋ ورنىنىڭ انسامبلىنە ورىنداتۋعا دا مۇرىندىق بولدى. بۇل پايدا تابۋ ەمەس، بۇنى تاريحتى ءتىرىلتۋ دەپ ۇققان ءجون. ەندى از كۇندە وسى «ماتاي» كۇيىنىڭ تۇساۋكەسەرىن وتكىزبەكشى. مۇنىڭ ءبارى قىرۋار جۇمىستاردى قاجەت ەتەدى. مەن ول ازاماتقا «ءسىز مەنىڭ تۇڭعىش پروديۋسەرىم بولدىڭىز» دەپ تە قالجىڭداپ قويامىن. وسىنىڭ الدىندا مەن بۇل كىسىنىڭ شىڭعىسحان جايىندا جازعان ەڭبەگىن وقىپ، كەيىن وسى اتتاس كۇي-تولعاۋ دا شىعاردىم.
– وسىدان ءبىراز بۇرىن ۇلتىمىزدىڭ مۋزىكالىق مۇراسىن قايتا تۇلەتكەن «قازاقتىڭ 1000 كۇيى» جوباسىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. كۇيشى رەتىندە وسى جوباعا قاتىستى وي-پىكىرىڭىزدى بىلسەك…
– بۇل جوبانىڭ جۇمىسشى توبىنا كىرمەسەم دە، سىرتتاي تىلەكشى بولىپ ءجۇردىم. 1000 كۇيدىڭ ىشىندە مەنىڭ ورىنداۋىمدا ەكى-ءۇش كۇي بار. جوبانى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا ناعىز قارا جۇمىس ىستەگەن بازارالى مۇپتەكەەۆ، ساپار باحرەددين، سارسەنعالي جۇزباەۆ سىندى ازاماتتاردىڭ ەسىمدەرىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. وسىنداي ادامدار كۇندىز-ءتۇنى كوز مايلارىن تاۋىسىپ، ەسكى ءۇنتاسپالاردى جاڭا كومپيۋتەرلىك ۇلگىگە كوشىرىپ، وڭدەپ، قانشاما كۇيلەردى قايتادان ساپالى قالپىنا كەلتىردى. سونداي-اق قازاق راديوسىنىڭ التىن قورىندا جۇمىس ىستەي-تىندەردىڭ دە ەڭبەگى زور. ايتسە دە كەرنەيلەتىپ، سىرنايلاتىپ ۇيىمداستىرعان تۇساۋكەسەردىڭ اياعى تىنىشتىققا ۇلاسىپ كەتپەسە ەكەن دەيمىن. «مىڭ كۇيدى جينادىق، بولدى. وسىمەن ءىس ءبىتتى!» دەپ توقمەيىلسۋگە بولمايدى. جۇمىستىڭ قيىنى ءالى الدا بولسا كەرەك. ەندىگى كەزەكتە وسى مىڭ كۇي جايىندا زەردەلى زەرتتەۋلەر قاجەت. باستى ماقسات – جيناقتالعان وسىناۋ مۇعجيزا قۇندىلىعىمىزدى شاشاۋ شىعارماي، قاراپايىم حالىقتىڭ قۇلاعىنا سىڭىرۋگە كۇش سالۋ. وكىنىشكە قاراي، ءيسى قازاققا ولجا بوپ ورالعان مىڭ كۇيىمىزدى ءبىز مىڭ قازاققا دا تاراتا الماي وتىرمىز. ازىرگە اتالعان مىڭ كۇيدىڭ تاسپالارى بەلگىلى ءبىر تانىمال ادامدارعا، اكىم-قارالار سياقتى ىعاي مەن سىعايلارعا عانا سىي-سياپات رەتىندە تاراتىلىپ جاتقان كورىنەدى. بۇل تاسپالاردى ساتىپ الۋعا قالىڭ بۇقارانىڭ قالتاسى دا كوتەرە بەرمەيدى. سوندىقتان دا مىڭ كۇيدىڭ ەل ىشىنە تاراتىلۋىنىڭ باسقا دا تەتىكتەرىن قاراستىرۋ كەرەك سياقتى.
– بۇل جونىندە ناقتى قانداي ۇسىنىس-تىلەكتەرىڭىز بار؟
– تۋراسىن ايتقاندا «قازاقتىڭ 1000 كۇيى» جوباسىنىڭ دۇنيەگە كەلۋى – ناعىز سەنساتسيا. بۇل – تۇركى الەمىنە ورتاق قازىنا. ءبىز ونى ءبىر رەتتىك تۇساۋكەسەرمەن عانا اتاپ وتتىك تە قويدىق. قاجەت بولاتىن بولسا، وسى مىڭ كۇيدى ناسيحاتتاپ، ءبىر «ۇگىت پويىزىمەن» سۇيىنشىلەپ ءجۇرىپ، قازاق جەرىن تۇتاس ارالاپ شىعۋعا بولادى. بۇل شارالارعا كۇيشىلەردى، عالىمداردى، جۋرناليستەردى تارتۋعا بولادى. وسىلاي ەتسەك، حالىقتىڭ رۋحى ءبىر كوتەرىلىپ قالماس پا؟! ءتۇرلى سايلاۋ قارساڭىنداعى ساياسي اكتسيالاردا اكىم-قارالار انشىلەردى ارنايى ەشەلونمەن الىپ جۇرەدى ەمەس پە؟! قازاقتىڭ كۇيىنە دە نەگە ءبىر وسىنداي اۋقىمدى شارا ۇيىمداستىرماسقا. مىڭ كۇيدى جيناقتاماس بۇرىن قانداي جۇيە-جوسپار جاسالسا، ەندى سونى ەل قۇلاعىنا جەتكىزۋ ءۇشىن دە ارنايى جوبا قاجەت. مەنىڭشە، ەلىمىزدىڭ ءاربىر قازاق مەكتەبىندە، ءاربىر وقۋ ورنىندا، اۋىل اكىمشىلىكتەرى مەن مادەنيەت ۇيلەرىندە «قازاقتىڭ 1000 كۇيى» بولۋعا مىندەتتى. قازاقتىڭ بالاسىنىڭ ساناسىندا باتىرلار جىرى مەن كۇي سايراپ تۇرسا، كوكىرەگىندە ۇلتتىق نامىس كوكتەپ تۇرسا – ول ەشكىمنەن كەم بولمايدى. ءتىپتى وسى قۇندى مۇرامىزدىڭ شەتەلدەردە دە تارالۋىنا ءمان بەرۋ كەرەك. وسىعان مادەنيەت مينيسترلىگى مۇرىندىق بولىپ، مەملەكەتتىك دارەجەدە كوڭىل بولىنۋگە ءتيىس. ءبىزدىڭ باسشىلاردا مىناداي ءبىر جامان ادەت بار: ءبىر جۇمىستى باستاۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە ەلباسىدان پارمەن كۇتەدى. ءوز بەتتەرىنشە ەشتەڭە جاساي المايدى. قالاي ايتساق تا اللام ءوزى قازاققا ءبارىن بەرىپ تۇر، ال ونى ۇقساتا الماۋ – وزىمىزگە كۇنا.
الاشقا ايتار داتىم…
بۇگىندە ورتاقول مۋزىكانتتار مەن ونەرگە كەزدەيسوق كەلگەن ادامدار بۇرىنعى اۋەندەرگە وزدەرىنشە ارلەۋ، قازىرگى تىلمەن ايتقاندا – «ارانجيروۆكا» جاساعىلارى كەلىپ، بوسقا تىراشتانىپ ءجۇر. «بوياۋشى، بوياۋشى دەگەنگە ساقالىن بوياپتى» دەگەندەي، مۋزىكالىق شىعارمالاردى زامانعا ساي ارلەۋدىڭ دە ءوز ۇلگىلەرى بولادى ەمەس پە؟! قايتكەن كۇندە دە ۇلتتىق بوياۋ ساقتالعانى دۇرىس. كەيىنگى ۋاقىتتاردى، اسىرەسە، جاستار ءاربىر كۇيدىڭ باسىن قۇراپ، وزدەرىنشە پوپۋرري جاساپ، ەلەكتروندى دىبىستار قوسىپ، جەكە ءبىر كومپوزيتسيا قۇراۋعا اۋەس. كەشەگى ۇلتتىق مۋزىكامىزدىڭ بۇگىنگى ەسترادامەن قوسىلىپ، جاڭا زاماننىڭ گيبريدىنە اينالىپ بارا جاتقاندىعى مەنى قاتتى الاڭداتادى. ويتكەنى قازىرگى كەزدە ۇلتتىق ونەر ءتۇرلى ەكسپەريمەنتتەرگە ۇشىراۋدا. جالپى، قازاق ءانى مەن كۇيىنىڭ ءوز قۇرىلىمى، ءوز ەرەكشەلىكتەرى بولادى. زامانعا لايىقتايمىز دەپ ونى ءجونسىز بۇزۋعا بولمايدى. قالاي بولعان كۇندە دە كۇيدىڭ قايتالانباس تابيعاتىن، وزىندىك كانونىن، ياعني ولشەمىن ساقتاۋ قاجەت. مىڭداعان جىلدار بويى ساقتالىپ كەلگەن سارىندى اياقاستى ەتۋگە ەشكىمنىڭ قاقىسى جوق.
المات ءيسادىل
«الاش ايناسى».
