ايگۇل قوسانوۆا، ءداستۇرلى ءانشى:
– ايگۇل، ەرتەڭ كوپتەن كۇتكەن كەشىڭىز دە وتەيىن دەپ وتىر. تۋعان جەردەگى كونتسەرتكە ەرەكشە دايىندىقپەن كەلگەن بولارسىز؟
- ارينە. ەلگە ەسەپتىك كونتسەرتىمدى بەرۋ – كوپتەن ويىمدا جۇرگەن ەدى. «كەز-كەلگەن نارسە – ساتىمەن» دەپ جاتادى عوي قازاق. ءساتى وسى كۇنگە ءتۇسىپ تۇرعان بولۋى كەرەك، ونىڭ ۇستىنە 14-ناۋرىزعا ادەيى قويىپ وتىرمىز. بىزدە باتىستا 14-ناۋرىز امال مەرەكەسىن ەرەكشە تويلايدى، ءبىر-بىرىمەن كورىسىپ جاتادى. مەنىڭ اۋىلدان كەتكەنىمە 20 جىل بولىپتى. سوندىقتان، وسى كەشتى امالعا ارنايى قويدىق.جالپى، 2007 جىلى الماتىدا «اينامكوز» دەگەن اتپەن كەشىم وتكەن. ەرتەڭگى كونتسەرتتى سول باستاۋدىڭ جالعاسى دەسەك بولادى. الماتىنى – ۇلكەن ونەر ورداسى دەيمىز عوي. سوندا كونتسەرت بەرگەننەن كەيىن كوپ انشىلەر ىلە-شالا استانادا، وبلىستاردا جالعاستىرىپ جاتادى. بىراق، مەن وتباسىلىق جاعدايىما، جۇمىس بابىنا، ۇكىمەتتىك گاسترولدەر بار، قازاقستاننىڭ مادەني كۇندەرى دەگەن سياقتى سەبەپتەرگە بايلانىستى ونداي «ساپار» جاساي المادىم. الايدا، اراعا ءبىر جىل سالىپ، سول ءۇزىلىستى تۋعان جەرىمدە جالعاعالى وتىرمىن. كونتسەرت وتكىزۋ – قاراپايىم حالىق ءۇشىن ءبىر-ەكى ساعاتتىق وڭاي ءىس سياقتى كورىنۋى مۇمكىن. «تويدىڭ بولعانىنان بولادىسى قىزىق» دەگەن كونتسەرتتىڭ ۇلكەن جۇمىسى جانە بار. ونى ءبىر ادام عانا بىتىرە المايدى. ونىڭ ۇستىنە پروديۋسەرىم بولماعاندىقتان، بارلىق نارسەنى ءوزىم ىستەيمىن. افيشا شىعارۋ سياقتى ۇساق-تۇيەكتىڭ ءوزى كوپ ۋاقىت الادى. قالاي بولسا، سولاي بەرە سالۋعا بولمايدى. كەز-كەلگەن ىسكە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن بولعاندىقتان دا، كونتسەرتتى ىلە-شالا وتكىزە المادىم.
– «اۋىلدان كەتكەنىمە 20 جىل بولدى»، – دەيسىز، ودان بەرى كوپ نارسە وزگەردى عوي… تانىمال ءانشى رەتىندە ەلگە جەكە كونتسەرت بەرۋىڭىز العاش رەت پە؟
– ءيا.
– وندا، شىنىمەن دە «امال» مەرەكەسىنە لايىق كەش ەكەن.
– ءيا، سوندىقتان، اراعا 20 جىل سالىپ كەلىپ جاتقاسىن كەشتىڭ ۋاقىتىن قاتارداعى كۇنگە قويعىم كەلمەدى.
– كونتسەرتتىك رەپەرتۋارىڭىز قالاي؟ ەسترادالىق اندەردى كوبىرەك ورىندايتىن شىعارسىز؟
– مەن – ءداستۇرلى ءانشىمىن. ءداستۇرلى ءانشى بولىپ تانىلدىم. «جۋرناليستەردىڭ كوپشىلىگى – ەسترادا اندەرىن ايتىپ ءجۇرسىز. ءداستۇرلى ءاندى تاستاپ كەتتىڭىز بە؟» دەپ سۇرايدى. مەن – مۇنى ورىنسىز سۇراق دەپ ويلايمىن. مەن دومبىرامدى تاستاعان جوقپىن، تاستاماق ويىمدا دا جوق. ول – مەنىڭ جان سەرىگىم. ەسترادا ءانشىسى بولىپ ەتەنە كىرىپ كەتكەن جوقپىن. كەي كونتسەرتتەردە ەسترادالىق ءان ايتقاندا ءالى دە قوبالجيمىن. ويتكەنى قولىمداعى ميكروفونمەن جالعىز قالعانداي بولامىن. دومبىراعا ابدەن ۇيرەنىپ قالعانمىن، قاسىمدا سەرىگىم جوق سياقتى ءوزىم جالعىزسىراپ تۇرامىن. كەز-كەلگەن نارسە ۋاقىتپەن كەلەدى عوي. سوندىقتان ەسترادا جانرىنا ۋاقىتپەن كەلگەن كەزدە جاقسى بولىپ شىعاتىن شىعار، بىراق دومبىرامەن ءوزىمدى سەنىمدى، ەركىن سەزىنەمىن. دومبىرامەن شىققان كەزدە كوپ نارسەدەن قورىقپايمىن.
– ەسترادالىق جانردى دومبىرامەن قاتار الىپ ءجۇرۋ قيىن با؟
– بۇل – زاماننىڭ تالابى. شىندىعىن ايتۋ كەرەك، ءداستۇرلى ءاننىڭ تىڭدارمانى ازايىپ بارادى. ورتا بۋىن مەن اعا بۋىن جاقسى تىڭداۋى مۇمكىن. جاس بۋىننىڭ كوپشىلىگى ءداستۇرلى ءاندى تىڭدامايدى. ارينە، كوپكە توپىراق شاشۋعا بولمايدى. ال، جالپى مەن ەستراداعا كوشتىم دەپ ايتا المايمىن. بىراق ءوزىمدى سىناپ كوردىم. ەسترادامەن ايتقان ەڭ العاشقى ءانىم – سايات مەدەۋوۆپەن ورىنداعان نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ «كەلە جاتىر قۇس قايتىپ» ءانى ەدى. «ءان مەن ءانشىنىڭ» «جۇلدىزدى جۇپ» كەشىندە شىقتىق. وسىدان كەيىن جاقسى پىكىرلەردى ەستىدىم. قولىمنان كەلەتىن شىعار دەپ ءارى قاراي كورە بەردىم. وسى ۋاقىتقا دەيىن حالىق ىشىنەن، جۋرناليستەر تاراپىنان ء“سىز” تەك دومبىرانى قويىپ كەتپەڭىزشى دەگەن ءوتىنىش بولماسا، «ەسترادامەن ايتپاڭىزشى» دەگەندى ەستىگەن جوقپىن.
– ەرتەڭگى كەش نەشە بولىمنەن تۇرادى؟
– كونتسەرت، جالپى، ءۇش بولىمنەن قۇرالدى. العاشقى ءبولىمى، ارينە، ءداستۇرلى ءان. ونىڭ ىشىندە جەتى قايقىنىڭ اندەرى، ماڭعىستاۋدىڭ اندەرى، حالىق اندەرى بار. ونىڭ ۇستىنە باتىس قازاقستان انشىلىك مەكتەبىنىڭ جۇگىن ارقالاپ جۇرگەندەردىڭ ءبىرى بولعاندىقتان، مۇحيتتىڭ اندەرىن ايتپاي كەتۋىمە بولمايدى. حح عاسىردا سول مۇحيت بابامىزدىڭ، جالپى باتىس قازاقستاننىڭ انشىلىك مەكتەبىن بىزگە جاقسى تانىتقان اقيىق ءانشى عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ اندەرىن دە رەپەرتۋارىما قوسپاۋعا بولمايدى. ول مۇمكىن ەمەس. ول كىسىنىڭ بيىل 100 جىلدىق مەرەيتويى دا تويلانباق. «2009 جىل – عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ جىلى» دەپ اتالماقشى. ۇلتتىق كونسەرۆاتوريادا شامامىزدىڭ كەلگەنىنشە، كونتسەرتتەردى باستاپ تا كەتتىك. استانادا، الماتىدا، عارەكەڭنىڭ تۋعان جەرى ورالدا، قاراتوبەدە، ماڭعىستاۋدا، اتىراۋدا، اقتوبەدە وتەدى دەگەن جوسپارلار بار.
كونتسەرتتىڭ ءبىرىنشى بولىمىندە دومبىرامەن ايتىلاتىن اندەر. مەن دومبىرامەن، ەسترادامەن عانا ەمەس، فولكلورلىق انسامبلمەن بىرنەشە ءان جازعانمىن. سول باعىتتاعى اندەر ەكىنشى بولىمدە. ءانشى تەك قانا ءداستۇرلى ءاندى ايتىپ قانا جۇرە بەرمەۋى كەرەك. ءوزىن جان-جاقتى سىناپ كورۋى كەرەك. سوسىن حالىققا ۇسىنسىن. ءانشىنى بار قىلاتىن دا، جوق قىلاتىن دا حالىق. سىنشى دا حالىق. حالىقتىڭ سىنىنان وتسەڭ، حالىقتان جاقسى باعا الساڭ عانا، سول جانردا ارى قاراي ايتۋعا مۇمكىنشىلىگىڭ بار سياقتى كورىنەدى ماعان.
– ءداستۇرلى ءاندى تاڭداۋدا جول سىلتەپ، كەڭەس بەرەتىن ادام بار ما؟
– بۇرىننان بالا كۇنىمنەن اعا بولىپ، اقىل-كەڭەسىن بەرىپ وتىراتىن سۆەتقالي نۇرجانمەن اقىلداسامىن. وسى كونتسەرتكە قاتىستى ول كىسىنىڭ بىرنەشە ۇسىنىسىن قابىل ەتتىم. اسىرەسە، جەتى قايقىنىڭ اندەرى جوعالىپ كەتپەسىن دەپ بىرنەشە ءاندى تاڭداۋىما كەڭەس بەردى.
وتە جاقسى تاڭداۋ بولدى. جاستار ءداستۇرلى ءاندى تىڭدامايدى دەي بەرگەننەن، تىڭداماۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءبىز ولاردىڭ جادىندا قالۋى ءۇشىن ماڭعىستاۋدا جەتى قايقى دەگەن ءدۇلدۇل انشىلەردىڭ وتكەنىن تاعى سول سياقتى اسىل مۇرالاردى ناسيحاتتاي بەرۋىمىز كەرەك.
– كەشتە الماتىداعى باعدارلامادان بولەك، جاڭا ءان بار ما؟
– ءداستۇرلى اندەردىڭ ىشىندە از. شىعارىلماعان جەتى قايقىنىڭ اندەرى بار.
– ال، ەسترادالىق جانردا جاڭا ءان بار ما؟
– ەكى-ءۇش ءان بار. ونىڭ بىرەۋى – انار شامشادينوۆانىڭ سوزىنە جازىلعان «اقىندى اڭساۋ» دەگەن مۇقاعاليعا ارنالعان جاس كومپوزيتور گۇلنار بەريموۆانىڭ ءانى. ەكىنشى ءان – قارلىبەك جانماعامبەتوۆتىڭ ءانى «اياۋلىم، اسىل اقتاۋىم».
– ءداستۇرلى انگە كليپ ءتۇسىرۋ ويىڭىزدا بار ما؟
– «اينامكوزگە» كليپ تۇسىرمەك بولعام. بىراق ءاننىڭ ارانجيروۆكاسى ءالسىز. باسقا ارانجيروۆكا جاساۋ كوپ ۋاقىتتى قاجەت ەتەدى. ونى ءبىر كۇندە جاساي سالۋعا بولادى. بىراق مەنىڭ ويىمدا باسقا، سول بويىنشا ءبىر ارانجيروۆششيككە بەردىم. ول كىسى ءبىراز ۋاقىت سوزىپ الدى دا، قالىپ قويدى. “تەمىردى ىستىق كەزىندە سوق” دەمەكشى، ءار نارسە ءوزىنىڭ ءپىسىپ، تاعاتى جەتىپ تۇرعان كەزدە ىستەمەسەڭ، سول كۇيى قالىپ قويادى ەكەن. قازىر بۇل جوسپار اياقسىز تۇر. بىراق نەگىزى ويىمدا بار. كونتسەرتتەرىمدى بەرگەن سوڭ مۇمكىن كىرىسەرمىن.
– ايگۇل، جەكە باسىڭىزعا قاتىستى سۇراق قويسام. ۇيرەنشىكتى سۇراقتاردان اۋلاق بولعىم كەلىپ وتىر. «نە ۇنايدى، نە ىشەسىز، نە كيەسىز؟» دەگەننەن گورى وقىرماننىڭ ءسىزدىڭ وبرازىڭىزدى جاقىنىراق تانۋىنا جول اشاتىنداي قىلىپ قويسام،.. ماسەلەن، ءسىزدى قاتتى شارشاتاتىن نە؟
– ءتۇسىندىم. قاتتى شارشاتاتىن – كۇيبىڭ تىرشىلىك. ايەل ادامنىڭ ۇيدەگى شارۋاسى بىتپەيدى عوي. ىستەگەنىڭ كورىنبەيدى. كۇندە-كۇندە ءبىر نارسە اينالىپ كەلە بەرەدى. ول ەندى ءبىزدىڭ مىندەت. جاساۋىمىز كەرەك قوي. ونىڭ ۇستىنە بالالارىم – ءالى جاس. كىشكەنتاي. جانە كونتسەرتكە دايىندالعانىما ءۇش ايدىڭ ار جاق بەر جاعى بولدى. ءان جازۋ، جاڭادان ديسك شىعاردىق دەگەندەي. سونىڭ بارلىعى – كوزگە كورىنبەيتىن جۇمىس. دايىن تۇرعان كەزىندە جاقسى. دايىنداۋ بارىسى وتە قيىن. ونى بىلگەن ادام عانا تۇسىنەدى.
– انشىلىكتى – ومىرلىك جولىڭىز رەتىندە تاڭدادىڭىز عوي.
– ءيا. وعان ەشقانداي وكىنىش جوق.
– ۇلكەن ماقساتىڭىز بار ما، جەتكىڭىز كەلەتىن؟
– ءوزىمدى ونەر ادامى دەپ ەسەپتەپ، ونەر جولىندا جۇرگەننەن كەيىن حالىقتىڭ جادىندا جاقسى اندەرىممەن، ونەگەلى ىستەرىممەن، ونەرىممەن ماڭگى قالسام دەيمىن.
– وسى ەڭبەگىڭىزبەن دە حالىقتىڭ اۋزىنداسىز. «قازاق راديوسىنىڭ» «التىن قورىندا» اتىڭىز دا، داۋسىڭىز دا قالادى. ماقساتىڭىزعا قولىڭىز جەتىپ قويعان سياقتى ەمەس پە؟
– ارمانسىز ادام بولمايدى. ماقسات دەگەن وتە كوپ. جەكە ومىرىمدە، ايەل ادام رەتىندە مەن بالالارىم امان بولسا ەكەن، بالالارىمنىڭ ازامات بولعانىن كورسەم، ەل ءۇشىن، قازاق ءۇشىن ءبىر كىرپىش بولىپ قالانعانىن كورسەم دەيمىن. سولاردىڭ بالاسىن باعىپ، اجە اتانسام دەگەن ارمانىم بار.
– قۇداي سول ارمانىڭىزعا جەتكىزسىن!
- راحمەت!
سۇقباتتاسقان
الماس ۇقان
