Aigül QOSANOVA, dästürlı änşı:
– Aigül, erteŋ köpten kütken keşıŋız de öteiın dep otyr. Tuǧan jerdegı konsertke erekşe daiyndyqpen kelgen bolarsyz?
- Ärine. Elge eseptık konsertımdı beru – köpten oiymda jürgen edı. «Kez-kelgen närse – sätımen» dep jatady ǧoi qazaq. Sätı osy künge tüsıp tūrǧan boluy kerek, onyŋ üstıne 14-nauryzǧa ädeiı qoiyp otyrmyz. Bızde Batysta 14-nauryz amal merekesın erekşe toilaidy, bır-bırımen körısıp jatady. Menıŋ auyldan ketkenıme 20 jyl bolypty. Sondyqtan, osy keştı amalǧa arnaiy qoidyq.Jalpy, 2007 jyly Almatyda «Ainamköz» degen atpen keşım ötken. Erteŋgı konserttı sol bastaudyŋ jalǧasy desek bolady. Almatyny – ülken öner ordasy deimız ǧoi. Sonda konsert bergennen keiın köp änşıler ıle-şala Astanada, oblystarda jalǧastyryp jatady. Bıraq, men otbasylyq jaǧdaiyma, jūmys babyna, Ükımettık gastrolder bar, Qazaqstannyŋ mädeni künderı degen siiaqty sebepterge bailanysty ondai «sapar» jasai almadym. Alaida, araǧa bır jyl salyp, sol üzılıstı tuǧan jerımde jalǧaǧaly otyrmyn. Konsert ötkızu – qarapaiym halyq üşın bır-ekı saǧattyq oŋai ıs siiaqty körınuı mümkın. «Toidyŋ bolǧanynan boladysy qyzyq» degen konserttıŋ ülken jūmysy jäne bar. Ony bır adam ǧana bıtıre almaidy. Onyŋ üstıne prodiuserım bolmaǧandyqtan, barlyq närsenı özım ısteimın. Afişa şyǧaru siiaqty ūsaq-tüiektıŋ özı köp uaqyt alady. Qalai bolsa, solai bere saluǧa bolmaidy. Kez-kelgen ıske ülken jauapkerşılıkpen qaraityn bolǧandyqtan da, konserttı ıle-şala ötkıze almadym.
– «Auyldan ketkenıme 20 jyl boldy», – deisız, odan berı köp närse özgerdı ǧoi… Tanymal änşı retınde elge jeke konsert beruıŋız alǧaş ret pe?
– İä.
– Onda, şynymen de «Amal» merekesıne laiyq keş eken.
– İä, sondyqtan, araǧa 20 jyl salyp kelıp jatqasyn keştıŋ uaqytyn qatardaǧy künge qoiǧym kelmedı.
– Konserttık repertuaryŋyz qalai? Estradalyq änderdı köbırek oryndaityn şyǧarsyz?
– Men – dästürlı änşımın. Dästürlı änşı bolyp tanyldym. «Jurnalisterdıŋ köpşılıgı – estrada änderın aityp jürsız. Dästürlı ändı tastap kettıŋız be?» dep sūraidy. Men – mūny orynsyz sūraq dep oilaimyn. Men dombyramdy tastaǧan joqpyn, tastamaq oiymda da joq. Ol – menıŋ jan serıgım. Estrada änşısı bolyp etene kırıp ketken joqpyn. Kei konsertterde estradalyq än aitqanda älı de qobaljimyn. Öitkenı qolymdaǧy mikrofonmen jalǧyz qalǧandai bolamyn. Dombyraǧa äbden üirenıp qalǧanmyn, qasymda serıgım joq siiaqty özım jalǧyzsyrap tūramyn. Kez-kelgen närse uaqytpen keledı ǧoi. Sondyqtan estrada janryna uaqytpen kelgen kezde jaqsy bolyp şyǧatyn şyǧar, bıraq dombyramen özımdı senımdı, erkın sezınemın. Dombyramen şyqqan kezde köp närseden qoryqpaimyn.
– Estradalyq janrdy dombyramen qatar alyp jüru qiyn ba?
– Būl – zamannyŋ talaby. Şyndyǧyn aitu kerek, dästürlı ännıŋ tyŋdarmany azaiyp barady. Orta buyn men aǧa buyn jaqsy tyŋdauy mümkın. Jas buynnyŋ köpşılıgı dästürlı ändı tyŋdamaidy. Ärine, köpke topyraq şaşuǧa bolmaidy. Al, jalpy men estradaǧa köştım dep aita almaimyn. Bıraq özımdı synap kördım. Estradamen aitqan eŋ alǧaşqy änım – Saiat Medeuovpen oryndaǧan Nūrǧisa Tılendievtıŋ «Kele jatyr qūs qaityp» änı edı. «Än men änşınıŋ» «Jūldyzdy jūp» keşınde şyqtyq. Osydan keiın jaqsy pıkırlerdı estıdım. Qolymnan keletın şyǧar dep ärı qarai köre berdım. Osy uaqytqa deiın halyq ışınen, jurnalister tarapynan “sız” tek dombyrany qoiyp ketpeŋızşı degen ötınış bolmasa, «estradamen aitpaŋyzşy» degendı estıgen joqpyn.
– Erteŋgı keş neşe bölımnen tūrady?
– Konsert, jalpy, üş bölımnen qūraldy. Alǧaşqy bölımı, ärine, dästürlı än. Onyŋ ışınde jetı qaiqynyŋ änderı, Maŋǧystaudyŋ änderı, halyq änderı bar. Onyŋ üstıne Batys Qazaqstan änşılık mektebınıŋ jügın arqalap jürgenderdıŋ bırı bolǧandyqtan, Mūhittyŋ änderın aitpai ketuıme bolmaidy. HH ǧasyrda sol Mūhit babamyzdyŋ, jalpy Batys Qazaqstannyŋ änşılık mektebın bızge jaqsy tanytqan aqiyq änşı Ǧarifolla Qūrmanǧalievtıŋ änderın de repertuaryma qospauǧa bolmaidy. Ol mümkın emes. Ol kısınıŋ biyl 100 jyldyq mereitoiy da toilanbaq. «2009 jyl – Ǧarifolla Qūrmanǧaliev jyly» dep atalmaqşy. Ūlttyq konservatoriiada şamamyzdyŋ kelgenınşe, konsertterdı bastap ta kettık. Astanada, Almatyda, Ǧarekeŋnıŋ tuǧan jerı Oralda, Qaratöbede, Maŋǧystauda, Atyrauda, Aqtöbede ötedı degen josparlar bar.
Konserttıŋ bırınşı bölımınde dombyramen aitylatyn änder. Men dombyramen, estradamen ǧana emes, folklorlyq ansamblmen bırneşe än jazǧanmyn. Sol baǧyttaǧy änder ekınşı bölımde. Änşı tek qana dästürlı ändı aityp qana jüre bermeuı kerek. Özın jan-jaqty synap köruı kerek. Sosyn halyqqa ūsynsyn. Änşını bar qylatyn da, joq qylatyn da halyq. Synşy da halyq. Halyqtyŋ synynan ötseŋ, halyqtan jaqsy baǧa alsaŋ ǧana, sol janrda ary qarai aituǧa mümkınşılıgıŋ bar siiaqty körınedı maǧan.
– Dästürlı ändı taŋdauda jol sıltep, keŋes beretın adam bar ma?
– Būrynnan bala künımnen aǧa bolyp, aqyl-keŋesın berıp otyratyn Svetqali Nūrjanmen aqyldasamyn. Osy konsertke qatysty ol kısınıŋ bırneşe ūsynysyn qabyl ettım. Äsırese, jetı qaiqynyŋ änderı joǧalyp ketpesın dep bırneşe ändı taŋdauyma keŋes berdı.
Öte jaqsy taŋdau boldy. Jastar dästürlı ändı tyŋdamaidy dei bergennen, tyŋdamauy mümkın. Sondyqtan bız olardyŋ jadynda qaluy üşın Maŋǧystauda jetı qaiqy degen düldül änşılerdıŋ ötkenın taǧy sol siiaqty asyl mūralardy nasihattai beruımız kerek.
– Keşte Almatydaǧy baǧdarlamadan bölek, jaŋa än bar ma?
– Dästürlı änderdıŋ ışınde az. Şyǧarylmaǧan jetı qaiqynyŋ änderı bar.
– Al, estradalyq janrda jaŋa än bar ma?
– Ekı-üş än bar. Onyŋ bıreuı – Anar Şamşadinovanyŋ sözıne jazylǧan «Aqyndy aŋsau» degen Mūqaǧaliǧa arnalǧan jas kompozitor Gülnar Berimovanyŋ änı. Ekınşı än – Qarlybek Janmaǧambetovtıŋ änı «Aiaulym, asyl Aqtauym».
– Dästürlı änge klip tüsıru oiyŋyzda bar ma?
– «Ainamközge» klip tüsırmek bolǧam. Bıraq ännıŋ aranjirovkasy älsız. Basqa aranjirovka jasau köp uaqytty qajet etedı. Ony bır künde jasai saluǧa bolady. Bıraq menıŋ oiymda basqa, sol boiynşa bır aranjirovşikke berdım. Ol kısı bıraz uaqyt sozyp aldy da, qalyp qoidy. “Temırdı ystyq kezınde soq” demekşı, är närse özınıŋ pısıp, taǧaty jetıp tūrǧan kezde ıstemeseŋ, sol küiı qalyp qoiady eken. Qazır būl jospar aiaqsyz tūr. Bıraq negızı oiymda bar. Konsertterımdı bergen soŋ mümkın kırısermın.
– Aigül, jeke basyŋyzǧa qatysty sūraq qoisam. Üirenşıktı sūraqtardan aulaq bolǧym kelıp otyr. «Ne ūnaidy, ne ışesız, ne kiesız?» degennen görı oqyrmannyŋ sızdıŋ obrazyŋyzdy jaqynyraq tanuyna jol aşatyndai qylyp qoisam,.. Mäselen, sızdı qatty şarşatatyn ne?
– Tüsındım. Qatty şarşatatyn – küibıŋ tırşılık. Äiel adamnyŋ üidegı şaruasy bıtpeidı ǧoi. Istegenıŋ körınbeidı. Künde-künde bır närse ainalyp kele beredı. Ol endı bızdıŋ mındet. Jasauymyz kerek qoi. Onyŋ üstıne balalarym – älı jas. Kışkentai. Jäne konsertke daiyndalǧanyma üş aidyŋ ar jaq ber jaǧy boldy. Än jazu, jaŋadan disk şyǧardyq degendei. Sonyŋ barlyǧy – közge körınbeitın jūmys. Daiyn tūrǧan kezınde jaqsy. Daiyndau barysy öte qiyn. Ony bılgen adam ǧana tüsınedı.
– Änşılıktı – ömırlık jolyŋyz retınde taŋdadyŋyz ǧoi.
– İä. Oǧan eşqandai ökınış joq.
– Ülken maqsatyŋyz bar ma, jetkıŋız keletın?
– Özımdı öner adamy dep eseptep, öner jolynda jürgennen keiın halyqtyŋ jadynda jaqsy änderımmen, önegelı ısterımmen, önerımmen mäŋgı qalsam deimın.
– Osy eŋbegıŋızben de halyqtyŋ auzyndasyz. «Qazaq radiosynyŋ» «Altyn qorynda» atyŋyz da, dausyŋyz da qalady. Maqsatyŋyzǧa qolyŋyz jetıp qoiǧan siiaqty emes pe?
– Armansyz adam bolmaidy. Maqsat degen öte köp. Jeke ömırımde, äiel adam retınde men balalarym aman bolsa eken, balalarymnyŋ azamat bolǧanyn körsem, el üşın, qazaq üşın bır kırpış bolyp qalanǧanyn körsem deimın. Solardyŋ balasyn baǧyp, äje atansam degen armanym bar.
– Qūdai sol armanyŋyzǧa jetkızsın!
- Rahmet!
Sūqbattasqan
Almas ŪQAN
