ءبىزدى كىم كيىندىرەدى؟

3118
Adyrna.kz Telegram

2019 جىلداعى رەسمي ستاتيتيكا جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنا  بولىنگەن قارجى 500 ملرد تەڭگەشە جەتكەنىن ايتادى.  مەملەكەتتىڭ بۇل سالانى العا جىلجىتادى دەپ بولگەن قارجىسى تۋرالى مالىمەتتەر  جىل سايىن جاڭارتىلىپ، ءوسىپ تۇرادى. بىراق ناتيجەسىنە كەلگەندە باس شايقاپ قالامىز. «ناتيجەسىن قاشان كورەمىز؟» " دەگەن زاڭدى ساۋالدىڭ جاۋابى ۇكىمەتتىڭ دالىزدەرىنەن اسا الماي جاتىر.

تاعى دا رەسمي مالىمەت: 2017 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا استانا قالاسىندا جەڭىل ونەركاسىپتى دامىتۋ تاقىرىبىنا ارنالعان حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا ەلىمىزدە 1534 جەڭىل ونەركاسىپ ورنى تىركەلگەنى بەلگىلى بولدى. ال ونىڭ 20-سى – ءىرى، 35-ءى – ورتاشا جانە 1479-ى – كىشىگىرىم ونەركاسىپ.

قازىر ولاردىڭ  58 پايىزى عانا جۇمىس ىستەيدى. قازاقستاندىق نارىقتاعى وتاندىق ءوندىرىس وشاقتارىنىڭ ۇلەس سالماعى بار-جوعى 0,6 پايىز. وعان قوسا بيىلعى جىلى 20-دان استام كاسىپورىن ءوز جۇمىسىن توقتاتىپتى.

ال قىرعىزدار قىر اسىپ  كەتىپتى 

بۇل ەلدە جەڭىل ونەركاسىپ قارقىندى دامۋ ۇستىندە. مۇندا جىلىنا 190 ميلليون دوللاردىڭ ءونىمى ءوندىرىلىپ، ونىڭ باسىم بولىگى قازاق­­ستان مەن رەسەيگە تاسىمالدانادى ەكەن. ساراپشىلاردىڭ ەسەبىنە سۇيەنسەك، ەلدەگى جەڭىل ونەركاسىپ سەكتورىنىڭ 40 پايىزى رەسەيلىكتەردىڭ، 30 پايىزى قازاق­ستاندىقتاردىڭ يەلىگىندە. قىرعىز رەەكسپورتى تۋرالى ماسەلە –ەكونوميستەر مەن ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكالىق بلوگى بىرلەسىپ وتىرىپ تالقىلاۋى ءتيىس جەكە تاقىرىپ.

جەڭىل ونەركاسىپ قاۋىمداستىعىنىڭ ءتورايىمى ليۋبوۆ حۋدوۆا بۇل سالادا بىزدەن كوز ىلگەرى وزىپ كەتكەن  بەلورۋسسيا مەن قىرعىزستاننىڭ تاجىريبەسىن زەرتتەگەنىن ايتتى.  ول ەلدەردە  ەركىن ەكونوميكالىق ايماقتار اشىلعان.  «ەگەر، قازاقستاندا وسىنداي ەركىن ەكونوميكالىق ايماقتار اشىلسا، بانكتەر ءبىز الدىنا بارماي-اق ينۆەستيتسيا سالۋعا، ءوندىرىستى دامىتۋعا مۇددەلى بولار ەدى، – دەيدى ليۋبوۆ حۋدوۆا بىزبەن اڭگىمەسىندە.

ساراپشىلار جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنان توقسان سايىن  مۋلتيميلليونەر شىعارۋعا مۇمكىندىك بار ەكەنىن ايتادى. بىراق بۇل ارمان قازىر  بولاشاقتىڭ ەنشىسىندە.   مۇنايدىڭ كەرمەك ءدامىن ۇمىتا الماي جۇرگەن ءبىزدىڭ بيلىك ازىرگە بۇل سالاعا شىنداپ مويىن بۇرۋعا ىقىلاس تانىتىپ جۇرگەن جوق. 2018 جىلدىڭ ءبىرىنشى جار­تى جىلدىعىنىڭ قورىتىندىسى بوي­ىن­شا، ەلىمىزگە جالپى كولەمى 144,3 ميللي­ون دوللاردى قۇراي­تىن يمپورتتىق كي­ىم-كەشەك اكەلىنىپتى. ولاردىڭ 80 پاي­ىزى قىتاي، تۇركيا، بانگلادەش، يتا­ليا جانە وزبەكستان ەلدەرىنەن جەت­كىزىل­گەن تاۋارلار. ماسەلەن، وسى مەرزىمدە قىتايدان اكەلىنگەن كيىم-كەشەك وتكەن جىل­دىڭ سايكەس مەر­زىمى­مەن سا­لىس­تىرعاندا 9 پايىزعا ءوسىپ، بانگلادەشتەن جەتكىزىلگەن تاۋارلار 45 پايىزعا ءوسىپ، 22 ميلليون دوللارعا جە­تىپتى. ءبىر عانا الماتى قالاسىنا جەت­كىزىلەتىن يمپورتتىق كيىم-كەشەكتەر جەر­گىلىكتى كاسىپورىندار شىعاراتىن ءونىم­­دەردەن 18 ەسە اسىپ ءتۇستى. حالىق تۇ­تى­ناتىن قولعاپتاردىڭ 93 پايىزى، شۇ­لىق ونىمدەرىنىڭ 73 پايىزى قىتايدان جەت­كىزىلىپ تۇر. حالىقارالىق تاجىريبەدە ەكونوميكالىق ەكسپانسياعا توتەپ بەرۋ ءۇشىن جەڭىل ونەركاسىپتىڭ ۇلەسى 30 پايىزدان كەم بولماۋى ءتيىس. ال بىزدە 10 پايىزدىق قازىرگى كورسەتكىشتە تاپسىرىسپەن، تەندەر ارقىلى دايىندايتىن مەكتەپ، اسكەري فورماداعى كيىم ۇلگىلەرىنىڭ ۇلەسى باسىم.

يمپورتقا "باۋىر باسىپ قالىپپىز"

سالانى تۇنشىقتىرىپ جاتقان كونتراباندالىق تاۋار تاسىمالى ماسەلەسىن بىرنەشە جىلدان بەرى شەشە الماي كەلەمىز. قىتاي، تۇركيا جانە قاسىمىزداعى قىرعىزستاننان كولەڭكەلى جانە زاڭدى جولمەن كەلەتىن دايىن كيىم-كەشەك پەن تەكستيل وتاندىق ءوندىرىستى قىسپاققا الىپ وتىر. جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنىڭ بەتالىسى "وتاندىق ءونىمدى تاڭداڭىز" دەپ جار سالۋعا ءالى دە جەتكىزبەي تۇر.

«قىرعىزستان حالقىنىڭ 30 پايىزى ءدال وسى جەڭىل ونەركاسىپپەن اينالىسىپ، سوڭعى ون جىلدا كوپ نارسەنى ۇيرەندى. بۇل رەتتە ولار گەرماندىق بەلگىلى كومپانيالارمەن ىسكەر بايلانىس ورناتىپ، سولاردىڭ تەحنولوگياسىن مىقتاپ مەڭگەردى. ءسويتىپ تومەن ساپا، ارزان باعا پرينتسيپىمەن جۇمىس ىستەيدى. ەندى بۇل تىزىمگە وزبەكستان قوسىلدى، – دەيدى ليۋبوۆ حۋدوۆا.

ماقتا-ماتا ونىمدەرىنەن بۇيىمدار دايىندايتىن 728 كاسىپورىن "وزبەكستاندا جاسالعان" ماركىسىمەن ونىمدەرىن الەمنىڭ 50 ەلىنە ەكسپورتتاي باستاعانىن وزبەك باسىلىمدارىنىڭ ءبارى جارىسا جازىپ جاتىر. دەمەك وزبەك نارىعى ويانا باستادى.

قازاقستان جەڭىل ونەركاسىپ قاۋىمداستىعىنىڭ باسشىسى ليۋبوۆ حۋدوۆا وسىدان 27 جىل بۇرىن ماقتا وسىرسە دە، دايىن بۇيىم شىعاراتىن بىردە-ءبىر كاسىپورنى بولماعان وزبەكستاننىڭ بۇل قادامىن رەفورماتورلىق شەشىمگە بالايدى.

وزبەكستان جەڭىل يندۋسترياسىنداعى وزگەرىستەردىڭ مۋلتيپليكاتيۆتىك اسەرى قانداي بولماق؟

بۇل سۇراققا ماماندار جاۋاپ بەرۋگە اسىعار ەمەس.  پوپۋليزم مەن ۇرانشىلدىقتان ادا وزبەك ەكونوميكاسى بىزگە ءالى ءىشىن بەرمەيدى.  دەرەكتەردى سويلەتسەك، تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا وزبەكتەر تەك 7 پايىز عانا ماقتا تالشىعىن قايتا وڭدەيتىن. قازىر بۇل كورەتكىش 55 پايىزدان اسىپ كەتىپتى. وزبەكستاندا ىشكى نارىققا شيكىزات وتكىزگەن ازاماتتارعا 15 پايىزعا دەيىن سالىقتىق جەڭىلدىك قاراستىرىلعان.

ليۋبوۆ حۋدوۆا اڭگىمە اراسىندا ۇلىبريتانيا، گەرمانيا، شۆەيتساريا، سينگاپۋر، وڭتۇستىك كورەيا، ءۇندىستان مەن تۇركيا سيقتى ەلدەر وزبەكتەردىڭ جەڭىل ونەركاسىپ سالاسىنا ينۆەستيتسيا سالىپ ۇلگىرگەنىن ايتتى. وزبەكستاندا جەڭىل ونەركاسىپتىڭ ءىجو-دەگى ۇلەسى 2,7 پايىزعا، تاۋار كولەمى 15 پايىزعا ارتىپتى. 2019 جىلى قۇنى 918 ملن اقش دوللارىنا باعالانعان 77 ءىرى جوبا جۇزەگە جۇزەگە اسادى دەپ وتىر. ناتيجەسىندە توقىما ونىمدەرىنىڭ ۇلەسى 3 ەسە، توقىما تريكوتتاج ونىمدەرى 1,5 ەسە ءوسۋى مۇمكىن.  «وزبەك نارىعى ويانسا، قىتاي، قىرعىز جەڭىل ونەركاسىبىن ءبىزدىڭ نارىقتان ىعىستىرىپ شىعارۋى مۇمكىن. سەبەبى كورشى ەلدەن كەلىپ جاتقان تاۋاردىڭ ساپاسى قىتاي جانە قىرعىز تاۋارلارىنا قاراعاندا جاقسى. وزبەك باسىلىمدارى 2020 جىلعا قاراي ەلدەگى دايىن ونىمدەردىڭ ۇلەسى 70 پايىزعا دەيىن ءوسۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتىپ جاتىر، – دەيدى ليۋبوۆ حۋدوۆا.

2018 جىلى  وزبەكستاندىق  Mir24.tv تەلەارناسى وزبەكستاننىڭ اياق كيىم جانە تەرىدەن جاسالعان بۇيىمدارىن، كيىم تۇرلەرىن تۇركيا، يتاليا، ۇلىبريتانياعا ەكسپورتقا شىعارۋ جانە ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى تەرىنى تەرەڭدەتىپ قايتا وڭدەيتىن ورتالىق-حابقا اينالدىرۋ نيەتى بارىن، وزبەكستاننىڭ رەسەيمەن اراداعى ەكسپورتى 2016-2018 جىلدارى 20 ەسەگە دەيىن ءوسىپ، 3 ملرد اقش دوللارىنا دەيىن جەتكەن.

وزبەك ەكسپورتىنىڭ 80 پايىزى – ماقتا-ماتا جانە تەرىدەن تىگىلگەن اياق كيىم.

قازاقستاندىق ديزاينەر  الينا حان   حان ءبىزدىڭ جەڭىل ونەركاسىپ تەندەرگە قاراي بەيىمدەلە باستاعانىنا الاڭدايتىنىن ايتادى. « كوپشىلىككە ارنالعان كيىمدەردى تىگۋ ءۇشىن تەحنولوگيا كەرەك. مامانداردى وقىتۋ كەرەك. ءبىراز اقشا شىعارسا، ونىڭ قايتارىمى قاپشىقتاپ كيىم تاسىعاننان الدەقايدا كوپ، – دەيدى الينا حان.

«ءبىزدىڭ تىگىن تسەحتارىندا دايىندالعان كيىمدەرىمىز تۇتىنۋشىنىڭ تالعامىنا ساي كەلە مە؟»   دەگەن سۇراققا "ARCADA" كومپانياسىنىڭ كوممەرتسيالىق ديرەكتورى ەلزا روزەنتال وزدەرىنىڭ قازاقستاندىق كيىم تىگەتىن كاسىپورىندارمەن كەلىسىمشارت جاساۋعا ۇمتىلعانىن ايتتى. بىراق ءبىزدىڭ وتاندىق كيىم يندۋسترياسى ساۋدا ۇيلەرىندەگى "ۆ", "س-ۆ" كاتەگوريالارى اۋديتورياسىنىڭ تالابىنا سايكەس كەلمەيدى ەكەن.

قازاقتىڭ ابىرويىن قىرعىز جاپتى

قازاق قىزى سامال ەسلياموۆا كانن فەستيۆالىندە "كورەرمەن كوز ايىمى" جۇلدەسىمەن ماراپاتتالىپ جاتقان كەزدە ونىڭ يىعىنا جامىلعان ويۋلى-زەرلى كۇرتەشەسىنە نازار اۋدارماعان قازاق قالماعان ەدى. "ۇلتتىق ديزاينەرلەرىمىزدىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان شىققان كيىم عوي" دەگەن سەنىمدى ويدى ءبىز دە ساناعا ءتۇيىپ قويعانبىز. الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ قازاقستاندىق سەگمەنتىندە سول ءساتتى اقجولتاي حابارعا تەڭەپ، بۇكىل ەلگە تاراتىپ جىبەرگەن. قاتەلەسىپپىز. ەرتە قۋانىپپىز.سامالجاننىڭ ۇستىنە جامىلىپ شىققان قازاقى كۇرتەشە ءبىزدىڭ ەمەس، قىرعىز ديزاينەرى فارزانا شارشەمباەۆانىڭ قولىنان شىققانىن ەندى ءبىلىپ وتىرمىز. قىرعىز باسىلىمدارى فارزانانى تەك قىرعىزستاندا ەمەس، الەمگە تانىلعان ديزاينەر ەكەنىن ايتادى. اقش-تىڭ اتاقتى مودەلەرى دوننا كاران دا فارزانا تىككەن كۇرتەشەمەن كورىندى. تەك دوننا عانا ەمەس، الەمدىك ءسان ۇلگىسىنىڭ يكوندارى مەن ساياساتكەرلەرى قىرعىز ديزاينەرىنە ارنايى تاپسىرىسپەن كيىم تىكتىرەدى ەكەن.

ول جەرگىلىكتى جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحباتىندا  قازاق ءارتىسى سامال ەسلياموۆانىڭ كانن فەستيۆالىندەگى كۇرتەشەسى ارنايى تاپسىرىسپەن دايىندالعانىن ايتىپتى.

ديماشتى قازاق برەندىنە اينالدىرۋعا مۇمكىندىك بار

 ديماشتىڭ جاپونياعا ساپارى كەزىندە ۇستىندەگى قازاقتىڭ ويۋىمەن ادىپتەلگەن كۇرتەشەسىنە اۋدارماعان جان قالمادى. ساياساتتانۋشى ەرلان سايروۆ كەيىنىرەك الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا   قازاقتىڭ مادەني برەندىن حالىقارالىق دارەجەدە ىنتالاندىرۋ وسىنداي ناقتى قادامداردان باستالارى ھاق. ەندى، ديماشتان كەيىن قازاقتىڭ ويۋ-ورنەگىمەن كيىم تىگۋدى شەت ەلدىڭ كوپتەگەن ءىرى مودا ورتالىقتارى داستۇرگە اينالدىرۋى ىقتيمال. مادەني برەند دەگەنىمىز وسى. بۇل تەندەنتسيانى ءبىزدىڭ، وتاندىق جەڭىل ونەركاسىبى وزىنە وڭتايلى پايدالانسا، وتە جاقسى بولماق. ايتپەسە، قىتايلىقتار قازاقتىڭ ويۋ-ورنەگىمەن كيىم تىگۋدىڭ مايتالمانى بولىپ الىپ، ويۋ-ورنەكتى مەنشىكتەپ الۋى دا مۇمكىن. ءبىزدىڭ ۇلتتىق برەند قۇرىلىمدارىنا قازاقتىڭ ويۋ-ورنەگىن حالىقارالىق دارەجەدە مەنشىكتەۋ ماسەلەسىن شۇعىل قاراستىرۋى قاجەت. بۇل بۇگىندە "قىپقىزىل" قارجىنىڭ كوز» دەپ جازعان.

الەم ديماش دەپ، قازاق  دالاسى  ۇلى اباي دەپ تەربەلىپ تۇرعاندا، اباي مەن ديماش برەندىمەن ىشكى نارىققا دا سىرتقى نارىققا دا تانىلاتىن كەز كەلگەن شىعار.

ازىرگە جەڭىل ونەركاسىپتە، تۇرەن تۇسپەگەن تاقىرىپتار دا، يىرىمدەر جە جەتەرلىك. تەك ىقىلاس بولسا بولعانى...

 

راۋان ءىلياسوۆ، 

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى 

پىكىرلەر