قازاقستان مارەگە جەتتى.
قازاقتىڭ جانى كوزىنە كەلدى.
قورلانعانىن، الدانعانىن سەزىنە كەلدى. وزگەلەر: قاراپايىم حالىق تۇگىل، زاڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاعاسىنا جابىسىپ، اشىق تۇردە مەملەكەتكە كۇش كورسەتۋگە دەيىن دارەجە- ايباتتىڭ جۇدىرىعىن جۇمسادى. جۇرگىنشىگە جول بەرمەۋشىلىكتىڭ كورىنىسى- كورىنبەي جاتقان قوعامداعى بارلىق داندايسۋدىڭ بەتى عانا ەكەندىگىن ايعاقتاپ تۇر. قانسىراپ تۇرعان قازاقتىڭ باۋىر ەتىن ادىلەتسىزدىكتىڭ وتىنا قۋىرا بەرگەنشە، وزگەنىڭ قولىنداعى قانجاردى نەگە المايسىڭدار. تاريحي وتاندارى بار، ۇلتتىق مۇددەلەرى قورعاۋلى "... حالىقتىق اسسامبلەيا": قازاقستاننىڭ وركەندەۋىنە قىزمەت جاساپ، العاشقى كۇننەن باستاپ قازاق ءتىلى ارقىلى، مەملەكەتتى قۇراۋشى قازاق حالقىنىڭ اينالاسىنا ۇلت وكىلدەرىن توپتاستىرىپ، تۇتاس، ءبىر باعىتتاعى قادامنىڭ شىنايى ۇلگىسىن كورسەتۋى ءتيىس ەدى. ولار بولسا وزدەرىن وزدەرى قىزىقتاپ، وزگە ۇلت وكىلدەرى ەكەنىن بۇلداۋمەن اينالىسىپ ءجۇر. ناۋقاندىق داڭعازانىڭ ورتالىعىنا اينالدى. بيلىككە جاقىنداۋدىڭ امالىنا اينالدىردى. تاراسىن، نە بولماسا، مەملەكەتتى قۇراۋشى ءتول حالىقتىڭ، قازاقتىڭ ءتىلى ارقىلى، اينالاسىنا توپتاسىپ اقيقاتتى مويىنداسىن. وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ ىشىندە بىرەۋلەر: " قازاقستان رەسەيگە قوسىلسىن" دەپ ساندىراقتاپ جاتىر. وسىنىڭ بارلىعى: ۇلتتىق بيلىك ءوز قازاعىن قۋالاپ جۇرگەندە، وزگەلەردىڭ كەكىرىگى ازىپ مەملەكەتتىڭ جاعاسىنا جابىسىپ، كىممەن جارناقتاسىپ، قالاي ءومىر سۇرۋىمىزگە تورەلىك ايتاتىنداي دەڭگەيگە جەتكەندىگىن كورسەتىپ تۇر. وزگەنىڭ كوڭىلىنە قاراپ قازاقتى ءوز جەرى مەن بولاشاعىنا قاتىستى قوجايىندىق رۋحپەن، جاۋاپكەرشىلىكتەن ايىرۋ، كورە تۇرىپ كۇيدىرۋ، ارلانۋ، نامىستانۋ سەزىمىن ءولتىرۋ- تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بولاشاعىنا قىزمەت جاسايتىن امال ما، الدە، بيلىكتىڭ ءبىر كۇندىك جان ساقتاۋى ما؟! وزگەنىڭ كوڭىلىنەن شىعامىن دەپ، ءوز ماڭدايىڭدى قوس قولداپ جارا بەرۋ جاسامپازدىققا اپارمايدى.
قۇمىرسقانىڭ بەلىن ۇزۋگە بولادى،
ءۇمىتىن ءۇزۋ مۇمكىن ەمەس. ول دا تىستەپ، كۇرەسىپ ولەدى. قۇمىرسقا قۇرلى جوقپىز با؟.. ءۇمىتىمىزدى ۇزبەڭىزدەر، وعان ۇلتتىڭ جۇدىرىقتاي جۇرەگى كونبەيدى.ءوز جەرىمىزدە وزگەنىڭ قاقپايىن كورمەي، ۇل- قىز ءوسىرىپ، باقىتتى عۇمىر كەشكىمىز كەلەدى. تەڭدىككە كونبەيتىندەردى، ەلدىككە قالاي كوندىرەسىڭ. ونىڭ جالعىز-اق جولى: قوعامداعى ۇلتارالىق قاتىناستىڭ ءبىر جاقتى دەرتىن اشىق، ايقىن كورسەتۋ. تاباننىڭ استىندا تاپتالۋدى ەمەس،تەڭ وتىرىپ شاتتانۋدى ۇيرەتىڭىزدەر. جالتاقتاماي شىندىقتى بەتكە ايتۋدى ۇيرەنىڭىزدەر. ارقالارىڭدا قالىڭ ەل تۇر، بيلىكتەگى مىرزالار! ءبارىن ءبىز بىلەمىز دەگەن پيعىلدان قايتىڭىزدار. دەپۋتاتتار سويلەسىن. حالىقتان جاسىرىپ جيىن جاساپ، ىشتەرىڭە تۇيىنشەك بايلاماڭىزدار. حالىقتان جاسىرىپ ارەكەت ىستەيتىن بولساڭىزدار، وندا نەگە حالىقتىڭ اتىنان ءسوز سويلەپ مىنبەرلەردە جۇرسىڭىزدەر؟!.. ايتىڭىزدار، قانداي ساباق الدىڭىزدار،قانداي شەشىمگە كەلدىڭىزدەر.
ءوز ۇيلەرىڭە بىرەۋلەر كىرىپ الىپ، قاتىن- بالالارىڭا، دۇنيە- مۇلىكتەرىڭە، ار- نامىستارىڭا قول سالىپ جاعالارىڭا جابىسسا وسىلاي وتىرمايسىڭدار عوي. نەگە ۇلتتىق مۇددەگە كەلگەندە كەگەجەكتەپ كەيىن شەگىنىپ، كەلىنشەك كەيىپكە كوشىپ ەتەكتەرىڭدى ءتۇرىپ،جۇزدەرىڭدى جاسىرىپ،ەرىندەرىڭدى تىستەپ ءۇنسىز جاتىپ قالاسىڭدار. ساعان سەنگەن ەلىڭدى سارساڭعا سالۋ- ساياساتكەرلىك ەمەس. زاڭ ءادىل بولعاننىڭ وزىندە، ونى ىسكە اسىراتىن بيلىك ءادىل بولماسا قاجەتى نە؟.. سەندەر حالىقتان ۇستەم جانە اقىلدى ەمەسسىڭدەر، سول ءۇشىن حالىقتى تىڭداۋ مىندەتتەرىڭىز! جاۋاپ بەرىڭىزدەر!؟.. نەگە دۇنگەندەر مەملەكەتتىڭ (زاڭ وكىلدەرىنىڭ) جاعاسىنا جابىستى؟!.. نەگە قارا جولدا قازاق شەگىنۋى كەرەك. وسىنشالىق دەڭگەيدەگى استامشىلىق ءبىر ساتتىك كورىنىستىڭ، ءبىر- ەكى ەسىرىكتىڭ بويىنداعى مەنمەندىكتىڭ سالدارىما؟ شىنىمەن مۇنشالىقتى اسقىنعان دەرتتى كورگىلەرىڭ كەلمەي وتىرما؟..
ءبىر كۇنى اق وردانىڭ دا جاعاسىنا جابىسىپ، جولىن تارتىپ الماسىنا كىم كەپىل؟!..تۇسىنىكتى، اينالادا الپاۋىت ەلدەر وتىر. دەگەنمەن باتىل قادام جاساپ، دەر كەزىندە شەشىم قابىلداپ الۋ كەرەك. كەيدە وقىس، شاپشاڭ شارىقتاۋلار كەرەك.وسى قازىر ءدال مەزگىلى.
جانە وسى باعىتقا ۇندەپ "... حالىقتىق اسسامبلەيا" ۇران سالسىن، قازاق حالقىنىڭ اينالاسىنا توپتاسۋ كەرەك ەكەندىگىن ەسەلەپ ايتىپ، كۇندىز- ءتۇنى سول قاعيدانى باسشىلىققا السىن. سولاي مەملەكەتشىلدىكتىڭ، باۋىرلاستىقتىڭ ۇلگىسىن تانىتسىن. ونى جاسامايدى ەكەن، تۇپكى نيەتتەرى قانداي ەكەندىگىنەن حابار بەرەدى. شىندىق پا، شىندىق!
قورقا بەرۋدىڭ بارلىعى-ساقتىق ەمەس. ءبىز قويانداردىڭ ەمەس، كوكبورىلەردىڭ ۇرپاعىمىز. اقيقاتتىڭ تاعدىرى تارازىعا ءتۇسىپ تۇرعان تۇستى ۇلتىمىزدىڭ پايداسىنا شەشىپ، قازاق حالقىنىڭ اينالاسىنا توپتاستىراتىن تۇبەگەيلى شەشىمدەردى شىعارىپ الۋىمىز كەرەك. قازاق ءتىلى- ۇلت وكىلدەرىنىڭ رۋحىن جاقىنداستىرىپ، بىرلىك پەن باۋىرلاستىققا جول اشسىن. قازاق ءتىلىن دەربەس، ۇيىمداستىرۋشى، ۇيىتقى بولاتىن دارەجەگە كوتەرىڭىزدەر، شىدەرىن شەشىڭىزدەر، شەكسىز قۋات پەن كۇش بەرىڭىزدەر. ءبىر ءتىل، ءبىر باعىت، ءبىر ەل، ءبىر بولاشاق!.. كەزەڭى كەلدى. وتىز جىل جىلتىر سوزبەن جىمىڭداسقانداعى، بي بيلەپ قۇشاقتاسقانداعى ناتيجەنى كورىپ وتىرسىزدار. تىنىشتىق بارىمىزگە كەرەك، بىراق ول تەك جۋاس تۇيەنىڭ جۇنىنەن، نەمەسە قازاق حالقىنىڭ ەسەبىنەن جاسالىپ، ۇزدىكسىز قايتالانا بەرمەۋى كەرەك. وزگەرىستەر كەرەك، ءوز حالقىنىڭدا ماڭدايىنان سىيپايتىن الاقاندار كەرەك. قاراپايىم ادامدارمىز، ءوز تۇسىنىگىمىزدىڭ شەڭبەرىندە جان سىرىمىزدى ايتىپ وتىرمىز. ەلدىڭ ەسەسى كەتە بەرسە ەزدىككە ۇيرەنەدى، كەرەك كەزىندە وياۋ قازاق تاپپاي قالاسىڭدار.تۋعان ەلدىڭ، تۋلاعان نامىستىڭ قۇنىن ءبىلىپ، قۇدايعا شۇكىر ەتىڭىزدەر. بيلىكتىڭ قورعانى- قازاق، مىسالى، كۇنى كەشە قوردايدا ەكى پوليتسيانىڭ جىرتىلعان جاعاسى ءۇشىن قانداي ارلاندى. قارىنداستىڭ داۋىسى قاراڭعىدا بەلگىلى دەگەن ءسوزدى دە قازاق اتام ايتىپ كەتكەن. قاراعاي باسىن شورتان شالسا، قاستارىڭدا قازاق قانا قالىپ، قانىن دا، جانىن دا اتامەكەن- ەل ءۇشىن، جەر ءۇشىن بەرەتىن بولادى. كوكبورىنىڭ ءتىسىن قاعىپ الا بەرسەڭدەر، كوپ تۇلكىنىڭ قۇيرىعىنا بۋىنىپ ولەسىڭدەر. ەسەپسىز ەشتەڭە جوق، نەنى قور تۇتساڭدار، سونى زار تۇتاسىڭدار. قازاق حالقى ۇستەمدىك تالاپ ەتىپ وتىرعان جوق، ءوز جەرىندە وركەندەپ، قالاۋىمەن قام جاساۋىنا، بولمىسى مەن ۇلتتىق كەلبەتىن ساقتاپ دامۋىنا كەدەرگى بەرمەۋدى تالاپ ەتىپ وتىر.
قازاقتا: “سۋ ىشكەن قۇدىعىڭا تۇكىرمە” دەگەن وسيەت بار. قايدا جۇرسەكتە ءبىز قازاق حالقى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ەلدىڭ، ءتول حالىقتىڭ ءوز توپىراعىندا وركەندەۋىنە، ۇلتتىق مۇراتتارىنا امال جاساۋىنا كەدەرگى بەرمەۋدى ماقسات تۇتامىز، مۇنى ادامدىق پارىزىمىز دەپ سانايمىز. قازاق حالقىنا سىڭگەن قاسيەت، تاربيە سولاي. قاي ەلدە جۇرسەدە شەكتەن شىعىپ، شەن تالاستىرمايدى. جوعارعى سانا، ۇلتتىق مادەنيەت دەگەنىمىز دە وسى بولار. ەشبىر ۇلتتىڭ ەسىگىن قاعىپ كىرىپ، بوساعاسىن قوپارىپ شىعىپ كەتكەن جەرىمىز جوق. سول دۇرىس، ول ۇلتتىڭ، مەملەكەتتىڭ ساعان ءومىر سۇرۋگە، ءوسىپ- ونۋگە مۇمكىندىك جاساعاننان باسقا قانداي كىناسى بار. نەگە ءوز ەلىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن، سەنىڭ قاس- قاباعىڭا قاراۋعا ءتيىس. قولىڭنان كەلسە كومەكتەس، قۇرمەتتە، ەڭ بولماسا كولدەنەڭ جاتىپ الىپ اياعىنا تۇساۋ، قولىنا كىسەن، ساناسىنا سالماق بولما. شەكتەن شىعىپ، شەكارادان اتتاما. اشۋىن تۋعىزىپ، شاپتان ءتۇرتىپ ويناما.
قازاقستانداعى ۇلت وكىلدەرىنەندە وسىنداي قۇرمەتپەن، مادەنيەتتى قارىم- قاتىناس كۇتەمىز.
تورىمىزگە شىعاردىق، بىراق توبەمىزدە ورىن جوق. ءبىزدىڭ توبەمىزدە ماڭگىلىك تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بولاشاعى مەن ۇلتتىق ار- نامىسىمىزعا، اللانىڭ ادامزاتقا ورتاق راقىمى مەن مارتەبەلى مەرەيىنە جانە حاقتىڭ نۇرىمەن، حالقىمىزدىڭ بابادان قالعان امانات- ارمانىنا، كۇننىڭ شۋاعىنا عانا ورىن بار. ءبىز ءوزىن وزگەنىڭ ورنىنا قويا بىلەتىن مادەنيەتتى ۇلتتاردىڭ بارلىعىمەن دوسپىز، باۋىرمىز!
نانعا تويىپ، ناداندىقتىڭ اساۋىنا ءمىنىپ تايراڭداۋشىلارعا جول جوق. ەشبىر ۇلتتىڭ نامىسىنا ءتيىپ، كۇيە جاعۋدان اۋلاقپىز. اركىم بۇدان بىلاي ءوز نيەتى مەن ارەكەتتەرىنە باقىلاۋ جاساپ، قازاق حالقى ءوز جەرىندە ەشكىمگە قارىز ەمەس ەكەنىن ويلاپ ءجۇرسىن.ءوز كەۋدەلەرىنىڭ قالاۋى ءۇشىن، تۇتاس ۇلتتىڭ تاعدىرىمەن ويناۋدىڭ شەگى بولاتىنىن سەزىپ ءجۇرسىن.تەڭدىك- اركىم ءوز ورنىن ءبىلىپ جۇرگەندە عانا سالتانات قۇرادى.قازاق حالقى وركەنيەتكە ىلەسۋ ءۇشىن، ءوز جەرىندە وزگەلەردەن تەڭدىك سۇراپ ءجۇر. شىدام- شىندىقتان كوپ ءومىر سۇرمەيدى. قازاقتىڭ جانسەبىل شىندىعى قىلكوپىردىڭ ۇستىندە تۇر.
سابىر اداي
12.02.2020ج
