«قىتايمەن ترانزيتتىك تاسىمال توقتاسا شۇلىققا دا ءزارۋ بولامىز»-ساراپشى

6129
Adyrna.kz Telegram

قازىر قىتايدا كوروناۆيرۋستىڭ ءورشىپ تۇرعانى سونشالىق كەشەلى بەرى ءبىر تاۋلىكتە 409 ادام ۆيرۋس جۇقتىردى. اتالمىش ۆيرۋستان قايتىس بولعانداردىڭ سانى 2500-نان اسىپ كەتتى. يتاليا، يران، وڭتۇستىك كورەيا، جاپونيا ەلدەرىنەن ۆيرۋس جۇقتىرعاندار تابىلىپ ءتىپتى اراسىندا قايتىس بولعاندار تابىلۋدا. اتالمىش ەلدەر شەكارالارىن جاۋىپ، ترانزيتتىك تاسىمالىن شەكتەپ، بىلايشا ايتقاندا بارلىق شارالاردى قاراستىرىپ جاتىر. الز ءبىز شە؟! ءبىز نارىعىمىزدى جايلاعان قىتاي تاۋارلارىنان ءالى باس تارتا الماي وتىرمىز. ءبىر سوزبەن ايتقاندا ءبىزدىڭ اتقارۋشى بيلىكتىڭ شەكارانى جاۋىپ، ترانزيتتىك تاسىمالدى دوعارىپ، «بۇلىنگەننەن بۇلدىرگى المايمىز» دەۋگە ازىرگە شاماسى جوق. وعان قاتىستى اتقارۋشى بيلىكتىڭ ايتار سەبەپتەرى كوپ.

ماسەلەن، بۇل رەتتە ەلىمىزىدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ بىلاي دەگەن بولاتىن:

«دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ازىرلەگەن «حالىقارالىق مەديتسينالىق-سانيتارلىق ەرەجەلەر» اتتى قۇجات بار. قازاقستان بۇل قۇجاتتى 2005 جىلى قابىلداعان جانە سايكەسىنشە وسى قاعيدالاعا سۇيەنەدى. ياعني، جاھاندىق قاۋىپ-قاتەر تۋعاندا دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى شەكارانى جابۋ تۋرالى ۇسىنىم بەرەدى. ءبىز ازىرگە جاعدايدى باقىلاپ وتىرمىز. ددسۇ مۇنداي ۇسىنىم بەرگەن جوق».

بىراق ددسۇ قىتايدان وسى ۆيرۋستىڭ تارالا باستاعان ءۇشىنشى اپتاسىندا توتەنشە جاعداي جاريالاپ، جاعدايدىڭ قالاي بولاتىنىن بولجاي المايتىندارىن، سوندىقتان ءاربىر ەل وزىنشە قام جاساۋدى، ساقتىق شارالارىن قاتاڭداتۋدى ەسكەرتكەن بولاتىن.

راس، قىتايداعى ەپيدەمياعا قاتىستى  قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى شاحرات نۇرىشەۆ ەكى ەل اراسىندا ديپلوماتيالىق تۇرعىدا شەكتەۋلەر ەنگىزىلگەنىن جەتكىزدى. قىتايداعى قازاقستان ەلشىلىگى، باس كونسۋلدىعى قحر ازاماتتارىنا ۆيزا راسىمدەۋ تالاپتارىن، اسىرەسە دەنساۋلىق جاعدايى تۋرالى انىقتاما تالابىن كۇشەيتتى. ۇكىمەت قىتايلىقتار ءۇشىن 72 ساعاتتىق ۆيزاسىز رەجىمدى ۋاقىتشا توقتاتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. ودان بولەك، قازىرگى ۋاقىتتا قحر ازاماتتارى ءۇشىن اۋەجايدا ەلەكتروندى ۆيزا راسىمدەۋ توقتاتىلدى.

«شەكارانى جاپقان جاعدايدا ءوز وتانداستارىمىزدىڭ قىتاي اۋماعىنان شىعۋىن ۇيىمداستىرا المايمىز. بىزدەگى مالىمەتتەرگە سايكەس، قازىر قىتاي اۋماعىندا 1300 قازاقستاندىق بار. ونىڭ 635-ءى حاينان پروۆينتسياسىندا ءجۇر، 204 - ەلشىلىك پەن كونسۋلدىقتىڭ، كومپانيالاردىڭ قىزمەتكەرلەرى، ولاردىڭ وتباسى جانە 445 قازاقستاندىق جالپى قىتاي اۋماعىندا ءجۇر. شىن مانىندە، قىتايداعى قازاقستاندىقتار سانى بۇدان دا كوپ ەدى. ويتكەنى، كوپتەگەن ستۋدەنتتەر قىتايدا ءبىلىم الاتىن. بىراق، اۋرۋدىڭ شىعۋ ۋاقىتى قىستىق كانيكۋلدارمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. سوندىقتان، ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەردىڭ كوپشىلىگى قازاقستاندا نەمەسە قىتاي اۋماعىنان تىس جەرلەردە ءجۇر»، - دەدى شاحرات نۇرىشەۆ.

وسى شارا اياسىندا ۋحاندا وقيتىن ستۋدەنتتەر ەلگە اكەلىندى. قىتايدان ەلگە قايتقىسى كەلەتىن ازاماتتاردى دا ارنايى ۇشاق جىبەرىپ ەلگە العىزىپ الدىق.

بىراق قىتاي مەن قازاقستان اراسىنداعى ترانزيتتىك تاسىمال ءالى توقتاعان جوق. بۇل رەتتە ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ وسى جاعدايدى پايدالانىپ تاۋارىنىڭ باعالارىن ورىنسىز كوتەرىپ جىبەرگە نساۋداگەرلەرگە «قىتايمەن ترانزيتتىك تاسىمالداۋعا قاتىستى شەكارا جابىلعان جوق. سوندىقتان ساۋداگەرلەرگە باعانى ورىنسىز كوتەرمەۋدى ەسكەرتەمىز» دەگەن بولاتىن.

ال ناق وسى جاعدايعا قاتىستى بىزگە پىكىر بىلدىرگەن ەكونوميكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ءجۇمادىلدا باياحمەتوۆ:

«قىتايمەن ترانزيتتىك تاسىمالدى توقتاتىپ، شەكارانى تاس قىلىپ جاۋىپ تاستايتىن بولساق، قازاقستان شۇلىقسىز قالادى. شىندىعى سول شۇلىققا ءزارۋ بولامىز. قازىر قارا بازارعا بارساڭىز كيىم-كەشەكتىڭ باعاسى 15-20 پايىزعا قىمباتتادى. ازىق-تۇلىكتىڭ باعاسى كۇندە ءوسىپ جاتىر. مۇنى مويىنداۋ كەرەك. ءبىز وتاندىق ءونىم شىعارۋدا كەنجەلەپ قالعان ەلمىز. شەگەگە دەيىن قىتايدان الامىز. ال كەرسىنشە، ءوزىمىزىدڭ وتاندىق ءونىم شىعارۋ الەۋەتىمىز جوعارى بولعاندا قازىر مۇندايت توتەنشە جاعداي بولعاندا ەشكىمگە جالتاقتاپ وتىرماس ەدىك. تەمىر-تەرسەكتى وڭدەيتىن، وندىرەتىن مەتالدار وزىمىزدە بار. بىراق ول مەتالداردى ەڭ سوڭعى دايىن ونىمگە دەيىن وڭدەي المايمىز. مۇنايدىڭ مول قورى بار، بىراق جانارماي ەلدە قىمبات. سەبەبى ونى دا ەڭ سوڭعى ونىمگە دەيىن وندىرەتىن بازا جوق. تەرى-تەرسەك بار، كيىم-كەشەكتى قىتايدان تاسيمىز. سەبەبى تەرى-تەرسەكتى ۇقساتاتىن بازا جوق. كلاستەر، وتاندىق ءونىم دامىماعاندىقتان جاعدايىمىز وسىلاي بولىپ وتىر»،-دەدى.

قارلىعاش زارىققانقىزى، 

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

پىكىرلەر