Qazır Qytaida koronavirustyŋ örşıp tūrǧany sonşalyq keşelı berı bır täulıkte 409 adam virus jūqtyrdy. Atalmyş virustan qaitys bolǧandardyŋ sany 2500-nan asyp kettı. İtaliia, İran, Oŋtüstık Koreia, Japoniia elderınen virus jūqtyrǧandar tabylyp tıptı arasynda qaitys bolǧandar tabyluda. Atalmyş elder şekaralaryn jauyp, tranzittık tasymalyn şektep, bylaişa aitqanda barlyq şaralardy qarastyryp jatyr. Alz bız şe?! Bız naryǧymyzdy jailaǧan Qytai tauarlarynan älı bas tarta almai otyrmyz. Bır sözben aitqanda bızdıŋ atqaruşy bilıktıŋ şekarany jauyp, tranzittık tasymaldy doǧaryp, «bülıngennen büldırgı almaimyz» deuge äzırge şamasy joq. Oǧan qatysty atqaruşy bilıktıŋ aitar sebepterı köp.
Mäselen, būl rette elımızıdıŋ Densaulyq saqtau ministrı Eljan Bırtanov bylai degen bolatyn:
«Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymy äzırlegen «Halyqaralyq medisinalyq-sanitarlyq erejeler» atty qūjat bar. Qazaqstan būl qūjatty 2005 jyly qabyldaǧan jäne säikesınşe osy qaǧidalaǧa süienedı. Iаǧni, jahandyq qauıp-qater tuǧanda Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymy şekarany jabu turaly ūsynym beredı. Bız äzırge jaǧdaidy baqylap otyrmyz. DDSŪ mūndai ūsynym bergen joq».
Bıraq DDSŪ Qytaidan osy virustyŋ tarala bastaǧan üşınşı aptasynda tötenşe jaǧdai jariialap, jaǧdaidyŋ qalai bolatynyn boljai almaityndaryn, sondyqtan ärbır el özınşe qam jasaudy, saqtyq şaralaryn qataŋdatudy eskertken bolatyn.
Ras, Qytaidaǧy epidemiiaǧa qatysty QR Syrtqy ıster ministrınıŋ bırınşı orynbasary Şahrat Nūryşev ekı el arasynda diplomatiialyq tūrǧyda şekteuler engızılgenın jetkızdı. Qytaidaǧy Qazaqstan elşılıgı, bas konsuldyǧy QHR azamattaryna viza räsımdeu talaptaryn, äsırese densaulyq jaǧdaiy turaly anyqtama talabyn küşeittı. Ükımet qytailyqtar üşın 72 saǧattyq vizasyz rejımdı uaqytşa toqtatu turaly şeşım qabyldady. Odan bölek, qazırgı uaqytta QHR azamattary üşın äuejaida elektrondy viza räsımdeu toqtatyldy.
«Şekarany japqan jaǧdaida öz otandastarymyzdyŋ Qytai aumaǧynan şyǧuyn ūiymdastyra almaimyz. Bızdegı mälımetterge säikes, qazır Qytai aumaǧynda 1300 qazaqstandyq bar. Onyŋ 635-ı Hainan provinsiiasynda jür, 204 - elşılık pen konsuldyqtyŋ, kompaniialardyŋ qyzmetkerlerı, olardyŋ otbasy jäne 445 qazaqstandyq jalpy Qytai aumaǧynda jür. Şyn mänınde, Qytaidaǧy qazaqstandyqtar sany būdan da köp edı. Öitkenı, köptegen studentter Qytaida bılım alatyn. Bıraq, aurudyŋ şyǧu uaqyty qystyq kanikuldarmen tūspa-tūs keldı. Sondyqtan, bızdıŋ studentterdıŋ köpşılıgı Qazaqstanda nemese Qytai aumaǧynan tys jerlerde jür», - dedı Şahrat Nūryşev.
Osy şara aiasynda Uhanda oqityn studentter elge äkelındı. Qytaidan elge qaitqysy keletın azamattardy da arnaiy ūşaq jıberıp elge alǧyzyp aldyq.
Bıraq Qytai men Qazaqstan arasyndaǧy tranzittık tasymal älı toqtaǧan joq. Būl rette Eŋbek jäne halyqty äleumettık qorǧau ministrı Bırjan Nūrymbetov osy jaǧdaidy paidalanyp tauarynyŋ baǧalaryn orynsyz köterıp jıberge nsaudagerlerge «Qytaimen tranzittık tasymaldauǧa qatysty şekara jabylǧan joq. Sondyqtan saudagerlerge baǧany orynsyz kötermeudı eskertemız» degen bolatyn.
Al naq osy jaǧdaiǧa qatysty bızge pıkır bıldırgen ekonomika ǧylymynyŋ doktory, professor Jūmadılda Baiahmetov:
«Qytaimen tranzittık tasymaldy toqtatyp, şekarany tas qylyp jauyp tastaityn bolsaq, Qazaqstan şūlyqsyz qalady. Şyndyǧy sol şūlyqqa zäru bolamyz. Qazır qara bazarǧa barsaŋyz kiım-keşektıŋ baǧasy 15-20 paiyzǧa qymbattady. Azyq-tülıktıŋ baǧasy künde ösıp jatyr. Mūny moiyndau kerek. Bız otandyq önım şyǧaruda kenjelep qalǧan elmız. Şegege deiın Qytaidan alamyz. Al kersınşe, özımızıdŋ otandyq önım şyǧaru äleuetımız joǧary bolǧanda qazır mūndait tötenşe jaǧdai bolǧanda eşkımge jaltaqtap otyrmas edık. Temır-tersektı öŋdeitın, öndıretın metaldar özımızde bar. Bıraq ol metaldardy eŋ soŋǧy daiyn önımge deiın öŋdei almaimyz. Mūnaidyŋ mol qory bar, Bıraq janarmai elde qymbat. Sebebı ony da eŋ soŋǧy önımge deiın öndıretın baza joq. Terı-tersek bar, Kiım-keşektı Qytaidan tasimyz. Sebebı terı-tersektı ūqsatatyn baza joq. Klaster, otandyq önım damymaǧandyqtan jaǧdaiymyz osylai bolyp otyr»,-dedı.
Qarlyǧaş Zaryqqanqyzy,
"Adyrna" ūlttyq portaly
