داۋرەن تىلەۋحان. جۇمباق

6733
Adyrna.kz Telegram

داۋرەن تىلەۋحان- 2000 جىلدىڭ 28 قازانىندا اقتوبە وبلىسى، ايتەكە بي اۋدانىنا قاراستى كورپە اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. حالىقارالىق  «التىن قالام» ادەبي بايقاۋىنىڭ «جىلدىڭ ۇزدىك پوەزياسى»  اتالىمىنىڭ جەڭىمپازى. “ولەڭ—سوزدىڭ پاتشاسى...” رەسپۋبليكالىق ونلاين ءمۇشايرانىڭ 1-ورىن يەگەرى.  «ساعىنىش سىبىرى» كىتابىنىڭ اۆتورى.  ق.ا.ياساۋي ات. حقتۋ-ءنىڭ  ستۋدەنتى.

 

                          

                       تاعدىر

           مەن بولسام كەتتىم اقىن بوپ،

ازىراق باقىتسىزداۋ بوپ...

تولەگەن ايبەرگەنوۆ

 

ۇعام سوسىن...اقىن بولۋ دەگەنىڭ

بال تاتىعان باقىتسىزدىق ەكەن عوي...

ءادىل بوتپانوۆ

 

 

مەكەرلىكتە مىڭ سان امال جاتسا دا،

مەن ولەڭدى قيعانىم جوق باسقاعا...

كوكىرەككە كوكتەن تۇسكەن اپپاق نۇر—

جالىنامىن، جارتى جولدا تاستاما!

 

شارشاعاندا ميىم قاتقان مىڭ ويدان،

ءمان تابا الماي مىنا ومىردەن مۇڭايعام...

قانداي باقتى تىلە دەيسىڭ، سەن ەندى،

ءتۇن مەن مۇڭعا تەلىپ قويعان قۇدايدان؟!

 

تاڭعاجايىپ ەرتەگىدەي ەركە كۇن

اياقتالدى...

تاپپاي جۇرەك دەرتى ەمىن.

بارلىعىنىڭ بايانسىزىن بىلدىرگەن—

تاعدىرىمنىڭ ەڭ ەجەلگى سەرتى—ولىم!

 

نۇرمەن قۋىپ قاراڭعىنى كونەرگەن،

«مەن ولمەيمىن!» دەسەم،

ماعان سەنەر مە ەڭ؟!

امالشىدان اۋلاق ءجۇرىپ سول ءۇشىن—

ادالدىققا ارقا سۇيەپ كەلەم مەن!

 

عاسىرلارعا ەستىلسىن دەپ ىزگى ءۇنىم،

جىلتىر سوزدەن ءۇمىتىمدى ءۇزدى مۇڭ...

بايانسىزدا باسقا قونعان جالعىز باق—

قوش كەلىپسىڭ بالداي باقىتسىزدىعىم!

 

*  *   *

 

(جۇرەگىمدى جاۋلاعان ءبىر قىز بار-تىن)

جاتاقحانا…

جارىقشام…

مۇڭلى ىزعار…

ءتۇن…

بايىزى جوق بوزامىق بۇلتتارىمنىڭ،

جابىعىنان سىعالاپ جۇلدىزدار تۇر.

 

جۇلدىزدار تۇر،

دەيتىندەي: “قايدا گۇلىڭ؟..”

شىراق ەتىپ جارتىكەش اي جارىعىن —

سارساڭ ويعا سالىنىپ قالدىم ەندى،

مۇڭىن مۇڭداپ قايداعى-جايداعىنىڭ…

 

مايدا سامال سىرىمدى الىپ قاشىپ،

تالدىرماش بويجەتكەنگە بولىپ عاشىق—

كوڭىلدەر كوكتەم ءانىن  قاتار شىرقاپ،

كوشەدە تۇردىق تالاي قول ۇستاسىپ…

 

ءجۇرۋشى ەك جامانداعان ەلدى ەسكەرمەي،

بولار ما بارلىق ۋاقىت سول كەشتەردەي؟

كورىگى — كوڭىلىممەن ۇيلەسكەندەي،

سەزىمى — سەنىمىممەن  سەلبەسكەندەي؟

 

جۇرەگىن جارىپ شىعىپ بار نالاسى—

جىلار، سوسىن جىميار،

تاڭ قالاسىڭ…

قوشتاسۋ — قيماستىقتىڭ ەڭ اۋىرى،

كەزدەسۋ — ساعىنىشتىڭ جان-داۋاسى…

 

 

 

 

 

ءلاززات تاۋىپ سول جايلى ءار ۋايىمنان،

تاتا بەرگىڭ كەلەدى-اي بالداي ۋدان.

جاداۋ كوڭىل جادىراپ قالسىن ەندى:

“سۇيەيىنشى جارىعىم ماڭدايىڭنان!..”

 

العاشقى قار. اقىرعى كەزدەسۋ

 

ءيا، سولاي…

«ەڭ باقىتتى جانمىن»—دەپ ەڭ.

اقىرى، جان جۋىلماي جاڭبىرمەنەن—

ءبارىبىر ارىلمادىڭ ساعىنىشتان،

ءبارىبىر باعىنبايدى تاعدىر دەگەن…

ىشىنەن مىڭ سۇلۋدىڭ ۇناپ ەڭ سەن!..

بۇل كۇن دە بۇلدىر تارتىپ تىنادى ەرتەڭ.

تانىماي وتسەڭ قازىر جارار ەدى-اۋ،

الدىڭنان ابايسىزدا شىعا كەلسەم.

جانىمدى جىلىتپايدى سولماس ءۇمىت،

جالعىز-اق جۇرەگىم بار—

ول دا سۋىق…

ەشكىمگە ايتپاي كەتسەم، قانداي جاقسى ەد،

ەشقايدا اپارمايتىن جولعا شىعىپ!..

داۋا تىلەپ جازىلماس جان جاراما،

مەن، بالكىم، ۇمىتارمىن سوندا عانا…

ەسەر جەل ەلەسىمدى ەسكە سالسا

سەن سوندا جولعا قارا،

قارعا قارا!

ساتتەردى الىپ-ۇشقان—الماستىرار،

“اتتەڭدى” ساعىنىشقا جالعاستىرار،

اقىرعى كەزدەسۋدىڭ كۋاگەرى

تۇركىستانعا قار جاۋدى—

العاشقى قار!..

وزەكتى ورتەگەندە ومىر–ۇستەم،

كوڭىلىم قالعان كەزدە كوپ جۇرىستەن:

«ەسىل دۇنيە ەشقاشان كىرلەتپەگەن

اق قارداي بولا السام عوي»—

دەيمىن ىشتەن…

امال نە، كونبەگەنمەن تاعدىر استە،

تۇسەدى اۋىق-اۋىق جاڭبىر ەسكە.

…نە دەيىن، سەن دە امان بول، قايران ارۋ،

قوشتاسقان قاراشادا، قارلى كەشتە!..

 

 

*  *  *

 

...ەركە كۇننىڭ ەلەسىندەي ەستەگى–

كوركەم بەينەڭ كوز الدىمنان وشپەدى...

جۇرەگىمدى جالعىزدىقتا جوعالتتىم

اياۋلىم-اي، كەش مەنى!

كىرپىگىڭنەن كىربىڭ كورىپ كۇرسىندىم،

جانارىڭدا جاتقانى عوي ءبىر سىردىڭ.

ەكەۋمىزگە ەندىگى ومىر—وكىنىش

ەكەندىگىن ءبىلسىن كىم؟!

سەنى ىزدەسەم—مەكەنىڭدە مۇڭ جۇرەر،

مەنى ىزدەسەڭ—تۇنجىراعان ءتۇندى كور!..

ەكەۋمىزگە ەندىگى ومىر—ولمەلى

ەكەندىگىن كىم بىلەر؟!

 

 

اۋىلدى اڭساۋ–2

 

قاڭعىرىپ قايبىر ماڭدا تاعدىر ايداپ،

ماڭگىرىپ مالىنعاندا مەن ءبىر ويعا —

الىستاپ اتا جۇرتتان  قالعاندايمىن،

كوشىمدى بۇرادى ەكەم ەندى قايدا؟!

 

توباسى تۇسپەيتۇعىن تاڭدايداعى،

ءاجىمى — تاعدىرتەكتەس ماڭدايداعى

قايران انا، كۇرسىنتىپ قاي-قايداعى،

ۇلىڭدى اڭسادىڭ با شالعايداعى؟..

 

باقىتىن بازىنالاس مۇڭنان سۇرار،

قالامعا قۇدايىم عوي — قىلعان سىڭار.

...كەنجەتايىن ەسكە الىپ اكەم دە ەندى،

تەمەكىسىن تۇتاتىپ تۇرعان شىعار.

 

 

كۇلىمدەپ كۇنشىعىستان كورىنسە كۇن،

تىم قىسقا ەكەنىڭدى  ء"ومىر" سەنىڭ —

ەسكە الىپ، قايتا-قايتا دۇعامدى وقىپ،

اجەم جاتقان مولاعا سوعۋشى ەدىم.

 

بالالىعى جان بىلمەس جىراقتا قاپ،

قونادى قايدا بارىپ قۇراق-قانات؟!

سۋالعان جانارىنداي قارت ادامنىڭ،

قىزىل كۇن كوكجيەككە قۇلاپ باراد...

 

جالعاندا نە بار دەيسىڭ ويدان اۋىر؟..

ارمان ەمەس — جايدى ۇستاپ، ايعا بارۋ.

جۇماقتاي جۇرەكتەگى جايلى مەكەن —

مەن سەنى ساعىندىم عوي قايران اۋىل!!!

 

*   *  *

 

ءبارىن سونىڭ تۇسكە بالاپ، بالكىم مەن—

جولدا ءجۇرمىن ارتى—ازاپ تا،

الدى—مۇڭ.

ەندى مىنە، ءبىز ورتەنگەن ءار تۇننەن–

تەرىپ كەلەم قۋانىشتىڭ قالدىعىن.

شوققا اينالدى شالاجانسار وت-ءۇمىت،

كوكىرەگىمدە كولدەي مۇڭ.

سەن تۇرمىسقا شىقتى دەيدى ەل—

ءو - ءتى - رىك!

ەشبىرىنە سەنبەيمىن!..

ميعا كىرمەي كوڭىلدى وي،

تىڭدادىم با-ەي وزگەلەردىڭ وسەگىن.

...سونداي سۇلۋ بوپ جۇرەتىن ەدىڭ عوي،

سونداي سۋىق بوپ كەتكەنىڭ نە سەنىڭ؟..

ەي، جۇرەگىم، ءۇمىتىڭدى ۇزبەشى،

ء(بىلىپ تۇرىپ بۇلدىرەدى كەيدە ادام.)

قاتەلىكتىڭ قايعىسى ەمەس، ءبىزدى وسى—

دۇرىستىقتىڭ ازابى عوي قيناعان.

ازابىم با—كوڭىلىمنەن كەتپەۋىڭ؟

تابىلماي ءجۇر جان ەمى.

وكىنىش سول—ورتكە ورانعان وتكەنىم،

سەنى ەسىمە سالدى بۇگىن - ادەيى!..

رەلس-ءومىر: ارتى—الىس تا،

الدى—ۇزاق

بالكىم، مەن دە باقىتىما از قالدىم(؟)

قيماس ءساتتىڭ ەلەسى ءجۇر (جالعىز-اق!)—

پەررونىندا ۆوكزالدىڭ...

 

 

 جۇمباق

 

ءبارى جۇمباق—

سەنبەسىم، سەنە الارىم...

(وسى كۇزدە، بىلمەيمىن، نە بولارىن؟..)

تۇنەگىندە قالدىرعان ماحابباتتىڭ—

جۇرەگىڭە،

جانىم-اۋ، كەلە مە ءالىڭ؟!

ساعىنىشىم سانامدى سەرگىتكەن كۇن—

ءتاتتى بولسا دەۋشى ەدىم مەن كۇتكەن مۇڭ.

جارالى جاننىڭ مىناۋ جازاسى ازداي،

قاسىرەتتى قاسىڭا ەرتىپ كەلدىڭ.

دەرتتى جۇرەك دوعارماي دۇرسىلدەۋىن،

قايعىمدى ءىشتىم،

قالعانشا قۇر سۇلدەرىم!

ۇركەك ۇنسىزدىگىڭە ۇزدىگەتىن—

سەن سەزسەڭ عوي—ساتتەردىڭ كۇرسىنگەنىن...

اڭساۋ دەگەن سەزىمدى شىعارعان كىم؟!

(ۇيقىمدى ۇرلاي بەرەدى ۇزارعان ءتۇن...)

پەرىشتەدەن كەم كورمەي سۇيسەم،

ول دا—

تۇمسا تازالىعىڭنان شىعار، بالكىم؟..

قايتا-قايتا قايتالاپ مۇڭدى ولەڭدى،

تۇنجىراۋمەن قانشاما تۇندەر ءولدى.

ساعان جەتىپ،

قالعاندا سوڭعى قادام—

قۇلاي بەرەم،

قۇداي-اۋ، بۇل نە بولدى؟..

سوندا كوڭىل جاي تابار—

سابىرىم كەپ،

(تىلەۋىمدى بەرسە ەكەن ءتاڭىرىم تەك...)

بالكىم، باقىت نە ەكەنىن بىلەرمىن مەن—

ماڭدايىڭنان سۇيگەندە:

«جارىعىم» دەپ!..

 

 

   سىبىر

 

“قۇرىپ كەتكىر ولەڭدى جازام بەكەر…”

مەيىرحان اقداۋلەتۇلى

 

كوپ ايىبىم كوشەر قانداي امالعا؟..

ساناي-ساناي سارعايادى سانام دا...

ابايلاماي اعات كەتىپ، وت باسىپ،

تالاي-تالاي جاس ءۇيىردىم جانارعا.

 

“اقىنسىڭ!” دەپ قاققاندا جۇرت ارقامنان،

كەۋدەمسوقتاي شالقىپ جاتتىم شالقامنان.

...ۋا، قارا ولەڭ!

شاتپاق جازعان شالدۋار،

قادىرىڭدى قايدان ۇقسىن ءنار تامعان؟!

 

مىڭ سۇلۋدى جىرعا قوسىپ ءماز بوپ ەك،

(قايداسىڭ سەن

بەكزادا ونەر، باعزى ادەپ؟!)

وكپەلەگەن جۇرەك بايعۇس ءجۇر قازىر:

«بۇيتكەن ولەڭ قۇرىپ كەتسىن، جازبا!» دەپ...

 

جەلبىرەسە ۋاقىت-كەمە جەلكەنى،

ەرمەن قايعى ەزىپ بارادى ەڭسەنى.

ەسسىز كوپتى ەمەكسىتەر جالعىز ءسوز—

“ماڭگىلىك ەل!”—

ەڭ تاماشا ەرتەگى!

 

ۇركەك-ءۇمىت جانارىنان مۇڭ سىرعىپ—

"ازاتپىز!" دەپ قىمسىندىق تا كۇرسىندىك...

سىرتقا شىقپاي، سىبىر ەتكەن كەۋدەمنىڭ،

سول تۇسىندا ءولىپ كەتتى ءبىر شىندىق!

 

ءتاتتى ۇندەرگە ماساتتانىپ قوعامدىق،

جات تىلدەرگە جۇتىلدىق تا، جوعالدىق.

...سەرتتەن تايىپ سىزات سالسام مەن ساعان،

كەشىر مەنى وبال جانە

ادالدىق!

 

 

       انتينوميا

 

جازعىرا الماس جۇرەگىم كەتكەن "دوستى"

تەك ايايمىن—جانارىڭ توككەن جاستى.

بۇل قالادا ءبارى بار—

تەك سەن جوقسىڭ...

تەك سەن جوقسىڭ...

قۇداي-اۋ، نەتكەن جاقسى!..

 

سەزىم بۇلقىپ، وي قالقىپ الىپ-ۇشقان،

ساعىنىشتىڭ سەن جايلى - ءبارى دۇشپان!

كوشەلەردە كەپتەلگەن كولىكتەردەي،

سانام ءىشى—سان كۇدىك سابىلىسقان...

 

بۇگىن دە ۇزاق بوي جازىپ جۇرگىم كەلدى،

ەسكە الارمىز ەرتەڭ-اق بۇل كۇندەردى.

اڭسادىڭ نە شارشادىڭ قىزىقتىرماس،

اقتوبەگە—بارىبىر!

ءبىلدىڭ بە ەندى؟!

 

"جوققا" ءسىڭىپ، جۇتىلعان حابارىمداي،

ساعىنىشتىڭ ساپ-سالقىن سامالىنداي،

ءۇمىتىڭدى ۇگىتىپ، ۇركىتەتىن—

ويلادىڭ با قاتال دەپ قالا مۇنداي؟!

 

ويلامادىڭ...

وي قاماد(ى) دەرتتەن جامان:

ورالۋعا بولماس پا وتكەنگە ادام؟

بۇل قالادا ءبارى بار—

تەك سەن جوقسىڭ...

تەك سەن جوقسىڭ...

قۇداي-اۋ، نەتكەن جامان!..

 

 

  قۇلىن-شاق

 

قايتەسىڭ، قۋ تۇلكىدەي قۇبىلسا كۇن؟..

ءبارىبىر باق-بايانسىز، عۇمىر-ساعىم…

ايلاسىن اسىرا الماس جالعان ءومىر،

قايداسىڭ، قۇمعا اۋناعان قۇلىن-شاعىم؟..

 

العاۋسىز شاتتىعىمدى اڭساپ نەبىر،

ارمانسىز ءتاتتى كۇندى اڭساپ نەبىر،

سارعايسا سارتاپ بولعان ساعىنىشىم—

مەن ەندى نە ىستەي الام؟..

«ساپ-ساپ كوڭىل!..»

 

 

ءدام تاتىپ سۇيىنىشتەن، كۇيىنىشتەن

ءبىز سولاي وتەمىز بە تىنىپ ىشتەن؟..

جازيرا جازىق قالار جادىمىزدا،

جاڭبىردا جالاڭاياق جۇگىرىسكەن…

 

داۋام بوپ دالا-مۇڭنان ەمدەپ العان—

تۇندە دە تىنىم بەرمەس مەندەگى ارمان.

بەيىتكە بايلاپ كەتكەن ورامالداي،

بولشەگى جۇرەگىمنىڭ سەندە قالعان!..

 

تۋعان جەر!

تۋعان دالا، توپىراعىم!

(قايران جاس قايدان ءبىلسىن وپىنارىن؟..)

…كوز الدىم كۇرەڭ تارتىپ، اۋىلدى اڭساپ،

بوزارىپ بالكوندا ءۇنسىز وتىرامىن…

 

 

 سوزسىز

«و، ەسلي ب بەز سلوۆا

سكازاتسيا دۋشوي بىلو موجنو!..»

© ا.فەت

 

جۇرەكتە—جاماۋ-قايعى،

جاناردا—مۇڭ،

جازام دەپ ولمەس ولەڭ تاعى الدادىم.

جارق ەتكەن جان ساۋلەمنىڭ جارىعىم-اي،

«شىركى-ءىن، سوزسىز جەتكىزسەم ساعان ءبارىن!..»

 

قايىقتاي قاڭىراعان جاعالاۋدا،

قايتەيىن، ارمان بولىپ قالار ول دا.

سەن ەدىڭ—سيقىر سەزىم،

سول سەزىمنىڭ—

تەڭەۋىن ءتىل مەن جۇرەك تابا الار ما؟..

 

ورتەنگەن تۇندەرىم كوپ سودان مەنىڭ،

سەن ءۇشىن سودان بەرى كوپ اۋرەمىن.

ۇيقاستى، تىركەستى دە قاجەت قىلماس،

جۇرەكتىڭ قۇپياسى بولار دەدىم.

 

سول جۇرەك بولماسا ەگەر مۇڭ سىزداعان–

كۇنشىل-باق، كىساپىر-جىل قۇنسىز ماعان.

بىلەرىم— جالعان سەزىم، جىلتىر سوزدەن،

مىڭ ەسە ارتىق ءبىزدىڭ ءۇنسىز عالام!..

 

تاپقانداي باقىتىنىڭ ءبارىن سودان،

سابىرعا كەلمەس، ءسىرا، ساعىنسا ادام.

...ءوزىڭسىز كوڭىلسىز كۇن كەشەرەمدى—

تەك ءۇنسىز جەتكىزسەم عوي، جانىم، ساعان!...

 

(... قايتەيىن...)

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

 

 

پىكىرلەر