9 تامىزدا – بەلارۋسسيادا پرەزيدەنتتىك سايلاۋ. بەلارۋس حالقى جولايرىقتا تۇر. ورتاق تاڭداۋ جاسالۋى تيىس. بىراق قازىر ەل ەكى لاگەرگە بولىنگەن. ءبىرى قازىرگى پرەزيدەنت لۋكاشەنكونى جاقتاسا، ەكىنشى تاراپ – وپپوزيتسيانى قولدايدى. جالپىعا ورتاق تۇسىنىكتى ۇعىممەن ايتقاندا، «ەلدىڭ بولۋ، بولماۋ» تاعدىرى شەشىلەيىن دەپ تۇر.
–بۇكىل ءومىرىمدى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ نىعايۋىنا ارناپ كەلە جاتقان مەن مەملەكەتتىڭ ىرگەسىنىڭ شايقاۋىنا جول بەرمەيمىن. بەلارۋس ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن كەز كەلگەن ارەكەتكە بارامىن. ەلدەگى وپپوزيتسياعا باتىستىڭ جانە رەسەيدىڭ ءبىراز توپتارى جەل بەرىپ، بىزگە قارسى ايداپ سالىپ وتىر. پۋتينمەن ءوزىم سويلەسەمىن. بەلارۋسسيادا مايدان بولمايدى. وعان جول بەرمەيمىن. وپپوزيتسياداعى ءبىراز ادامداردىڭ بەتپەردەسى شەشىلدى. ولار – باتىس ەلدەرىنىڭ ايداۋىنا كونىپ وتىرعان جاساندى قۋىرشاقتار، – دەدى بەلەرۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكو.
راس، ءبىر ايدان اسا ۋاقىت قالعانىنا قاراماستان، پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا لۋكاشەنكونىڭ باستى قارسىلاستارىنا قىسىم جاسالىنىپ، ولاردى قۋدالاۋ باستالدى. قازىردىڭ وزىندە ەلدەگى ەڭ قاۋىپتى بلوگەر، وپپوزيتسيالىق كوزقاراستاعى باقتالاس سانالاتىن سەرگەي تيحانوۆسكي 15 كۇنگە قامالدى. ونىڭ ورنىنا پرەزيدەنتتىككە كانديدات رەتىندە ايەلى سۆەتلانا تيحانوۆسكايانىڭ كانديداتۋراسى ۇسىنىلدى. بۇگىنگى كۇندە ەلدە نارازىلىقتىڭ كۇشەيۋىنە بلوگەر سەرگەي تيحانوۆسكيدىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازبالارى كوپ ىقپال ەتىپ وتىرعان سياقتى.
بۇل عانا ەمەس، «بەلگازپرومبانك» باسقارماسىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى ۆيكتور باباريكو مەن ەلدەگى جوعارى تەحنولوگيالار پاركىنىڭ نەگىزىن سالۋشى ۆالەري تسەپكالو دا لۋكاشەنكوعا نەگىزگى قارسىلاستاردىڭ ءبىرى. بىراق لۋكاشەنكو ءوزىنىڭ باستى قارسىلاستارىنان 9 تامىزعا جەتپەي قۇتىلۋ جوسپارىن جۇزەگە اسىرىپ جاتىر. 500 مىڭ ادامنىڭ قولىن جيناعان ۆيكتور باباريكو بلوگەر سەرگەي تيحانوۆسكيدى قولداعاننان كەيىن ول دا ۇستالدى، قامالدى. ءسويتىپ، بەلارۋس «باتكاسىنىڭ» باستى قارسىلاسى باباريكونىڭ باسىنا بۇلت ءۇيىرىلدى. رەسەيدىڭ اتاپ ايتقاندا «گازپرومنىڭ ءونىمى» دەلىنىپ كەلگەن ۆيكتور باباريكو مەن ونىڭ بالاسىنىڭ بەلسەندى ارەكەتى ىسكە اسپاي قالدى. ەلدە قۋدالاۋ باستالعاننان كەيىن حالىقتىڭ نارازىلىعى كۇشەيە باستادى. ەندىگى قىسىم پرەزيدەنتتىككە كانديدات ۆالەري تسەپكالوعا كەلگەن سياقتى.
قالاي ايتقاندا دا مەملەكەتتى 26 جىلدان بەرى باسقارىپ كەلگەن الەكساندر لۋكاشەنكو تىزگىندى ەشكىمگە بەرە قويمايتىنى انىق. بۇل ماسەلە قازىردىڭ وزىندە بەلگىلى بولىپ وتىر. سوندىقتان 9 تامىزدان كەيىن دە جاعداي ۋشىعا تۇسەتىنى انىق. الايدا لۋكاشەنكو جەڭىسكە جەتكەننىڭ وزىندە قالاي بولماق؟ ەلدە ساياسي جاعداي تۇراقتانا ما؟
ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى، ەلباسىنىڭ 12 جىل ساياسي ماسەلەلەر جونىندەگى كەڭەسشىسى بولعان ەرمۇحامەد ەرتىسبااەۆ ەرمەك نارىمبايعا بەرگەن سۇحباتىندا الەكساندر لۋكاشەنكومەن ەلشى رەتىندە ءۇش رەت كەزدەسكەنىن ايتا كەلىپ، «ماڭگىلىك ەشنارسە جوق» دەگەن دەگەن تۇجىرىم جاسادى.
–بۇل – ۋاقىت دالەلدەگەن فاكتور. وتكەن جىلى نازارباەۆ شەشىم قابىلداپ، ءوزىنىڭ پرەزيدەنتتىگىن توقاەۆقا ساباقتاستىق رەتىندە قالدىرىپ، وتستاۆكاعا كەتكەندە، بۇل لۋكاشەنكوعا دا جاسالعان سيگنال ەدى. ەلباسى بۇل قادامى ارقىلى كورەگەندىك جاسادى. ەگەر ولاي ەتپەگەندە، جەلتوقسان ايىندا كونستيتۋتسيا بويىنشا پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا تۇسەتىن ەدى. قازىر الەمدىك ىندەت پەن ەكونوميكانىڭ السىرەۋى، بەلارۋسسيا مەن رەسەيدە بولىپ جاتقان جاعدايلاردى ساراپقا سالار بولساق، نازارباەۆ ۇلكەن قادامعا باردى. ول بيلىكتەن كەتۋى كەرەكتىگىن، ۋاقىتى كەلگەنىن الدىن الا سەزدى جانە ناقتى شىنايى قادام جاسادى. ال لۋكاشەنكو ونى ىستەي المادى جانە ەلدى باسقارۋدى ەشكىمگە بەرمەيتىنىن ايتتى.
جالپى ساياساتتا «جەڭىسكە جەتتىڭ جانە جەڭىلدىڭ» دەگەن ۇعىم بار. ارينە، 9 تامىزداعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا لۋكاشەنكو جەڭىسىن ساقتاپ قالادى، بىراق ول مۇلدە باسقا ەلگە كەزىگەدى. نەگە؟ ويتكەنى ماڭگىلىك ەشتەڭە جوق. ەرتە مە، كەش پە، ءبارى بىتەدى. ستالين بيلىك باسىندا 31 جىل وتىردى، برەجنەۆ تە ۇزاق ۋاقىت مەملەكەت باسقاردى. بىراق ماڭگىلىك ەشنارسە جوق قوي. ۋاقىتى كەلگەندە ءبارى دە كەتۋى كەرەك. نازارباەۆ مۇنى ەرتە ءتۇسىندى جانە دۇرىس ىستەدى. راس، لۋكاشەنكو بەلارۋس حالقى ۇشىن كوپ نارسە جاسادى. مۇنى جوققا شىعارۋعا بولمايدى. نەگىزى الەكساندر لۋكاشەنكو قازاقستاننىڭ تاجىريبەسىنەن ۇلگى الۋى كەرەك ەدى. بەلارۋس حالقى 26 جىل تاپجىلماي وتىرعان پرەزيدەنتتەن شارشادى. بەلارۋس ەلەكتوراتىنا قازىر ءبارىبىر: مەملەكەت باسىنا لۋكاشەنكو كەلمەسە بولدى. مىنە، ماسەلە قايدا جاتىر؟ ولار لۋكاشەنكودان باسقا بىرەۋ سايلاۋعا تۇسسە، مەيلى ول ازيات بولسىن، داۋىس بەرۋى مۇمكىن. اسىرە ەموتسيالىق پىكىر، پسيحولوگيالىق شارشاۋ لۋكاشەنكودان كەيىنگى كەزدە ءجيى كورىندى.ءتىپتى شارشاۋ بەلگىسى سوڭعى جىلدارى نازارباەۆتان دا بايقالدى. بىراق ەلباسى دۇرىس قادام جاسادى، – دەيدى ساياساتتانۋشى ەرمۇحامەد ەرتىسباەۆ.
ەركىن قالدان،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
