قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا ۇلتتىق ادەبيەتىمىزدە وزىندىك ءىز قالدىرعان تولەنگەن ايبەرگەنوۆتىڭ 80 جىلدىعىنا ارنالعان «تولەگەن ايبەرگەنوۆ پوەزياسى جانە قازىرگى زامان» اتاۋىمەن حالىقارالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا ءوتتى.
كونفەرەنتسيادا مەكەمتاس مىرزاحمەتۇلى «اقىندىق سۇيگەن بوزبالا»، وعىز دوعان «ماعجاننان تولەگەنگە، تولەگەننەن بوستاندىققا ۇلاسقان «ساعىنىش»...»، سۆەتقالي نۇرجان «جازعىتۇرى توعىستىڭ اۋىرىندەي»، مۇقان امانگەلدى «تولەگەن ايبەرگەنوۆتىڭ دراماعا اسەرى»، سالتانات ايبەرگەنوۆا «اقىندىق الەمگە العاشقى قادام»، ءالىمباي امانبايۇلى «كونفەرەنتسيا ماقالالارىنا شولۋ» تاقىرىپتارىنا بايانداما جاسادى.
8-ءشى ناۋرىز كۇنى دۇنيە ەسىگىن اشقان اقىن «ادامدار» ولەڭىندە:
-و، ادامدار، بىرگەمىن مەن سەندەرمەن،
ىقىلاسىڭا ەشنارسەنى تەڭگەرمەن.
سەندەر مەنىڭ باقىتىمنىڭ بۇلاعى،
سەندەر مەنىڭ دارىنىما جەل بەرگەن – دەپ تولعانىپ ەدى. ايبەرگەنوۆتى ارداقتاعان قالىڭ وقىرماندارى ءوزى بولجاپ كەتكەندەي، كوسىلە سويلەگەن جاناشىرلارىنىڭ باياندامالارىن ۇيىپ تىڭدادى.
قر حالىق جازۋشىسى، تۇركى جۇرتىنىڭ شوقتىعى بيىك اقىندارىنىڭ بىرى مۇحتار شاحانوۆتىڭ سويلەگەن سوزىنەن ءۇزىندى.
- اقىن بوپ ءومىر كەشىرۋ وڭاي دەيمىسىڭ، قاراعىم،
اۋزىندا بولۋ بۇل ءوزى سىزداعان بارلىق جارانىڭ – دەگەن ءسوزدى ايتقان تولەگەن ايبەرگەنوۆ. ۇيتكەن سەبەبى، قازىرگى كەزەڭدە اقىن بولۋ ازاپ... اقىن بولۋ دەگەنىمىز – ءوز ۇلتىنىڭ بۇكىل جەتىستىگى مەنەن كەمشىلىگىن، پايىمى مەن پاراساتىن، تاريحىن، ونىڭ بۇكىل رۋحاني قۇندىلىعىن ءوز جۇرەگىڭنىڭ ەلەگىنەن وتكىزۋ دەگەن ءسوز. بۇل ساناۋلى ادامداردىڭ عانا قولىنان كەلەدى.
كەزىندەگى ءالىبي جانگەلدين دەگەن اتامىزدى بىلەسىزدەر. ول: «قازاق ءتىلىنىڭ نە كەرەگى بار، بىزگە "ورىس" ءتىلى دە جەتەدى» - دەپ ۇران تاستاعان. سودان كەيىن ءوزىنىڭ فاميلياسىن ستەپنوۆ دەپ وزگەرتىپ العان. ول ول ما، ورىس اعايىندارعا جاعىمپازدانىپ مۇسىلمان دىنىنەن بەزىنىپ، حريستيان دىنىنە اۋىسقان. سويتە تۇرا ءالىبي جانگەلديننىڭ اتىن اسپانعا شىعاردىق. ول كەزدىڭ ساياساتى سونداي ەدى. ودان بەرى زامان وزگەردى. ءالى كۇنگە دەيىن سول جانگەلديننىڭ اتى شىرقاۋ بيىگىندە تۇر. اتىندا تولىپ جاتقان كوشەلەرى بار، تولىپ جاتقان مەكتەپتەرى بار، تولىپ جاتقان ت.ب. نىساندارى بار. ءتىپتى، قوستاناي جاقتاعى ءبىر ۇلكەن اۋدان ءالى كۇنگە دەيىن ءالىبي جانگەلديننىڭ ەسىمىمەن اتالادى. ال ەندى، ءا.جانگەلديننەن باستاپ ۇلتقا قارسى شىققان ادامداردىڭ ءبارىن ءبىز تەكسەردىك. تىلگە قارسى شىققان، ۇلتقا قارسى شىققان ولاردى قۇدايدىڭ ءوزى ءتىرى كەزىندە-اق جازالايدى ەكەن.
كەزىندە ورتالىق كوميتەتتە جۇمىس ىستەپ ۇلتقا، تىلگە قارسى شىققان ءبىر اعامىز بولدى. قازىرگى كۇنى سونىڭ جالعىز بالاسىن بەلگىسىز بىرەۋ ءولتىرىپ كەتتى. سونان كەيىن ايەلى دە ءولىپ قالدى. ءبىر ۇيدە ءبىر ءوزى قالىپتى جانە ەكى كوزى كورمەي قالىپتى. مىنە، وسىنداي قاسىرەتتەر بولعان ەكەن ءاربىر ادامدا.
مىنە، سوندىقتان دا ەلدىك، ۇلتتىق مۇددە توڭىرەگىندە كورىنگەن ت.ايبەرگەنوۆكە سەنىممەن، ماحابباتپەن قاراۋىمىز كەرەك. تولەگەن مۇقاعالي ماقاتاەۆتان كەم اقىن ەمەس. مۇقاعاليدىڭ تويلارى قالاي تويلانىپ جاتىر، سالىستىرىپ كورىڭىزدەر. ءاربىر اقىنعا ازاماتتىقپەن، ادىلدىكپەن قاراۋ كەرەك.
بايشەشەكتىڭ عۇمىرىنداي تاعدىر كەشكەن ءمارت باتىر،
ولەڭىندە ەشبىر عاسىر وشىرە الماس ءورت جاتىر،
نامىسىڭدى داۋىرىڭە ەتكىزبەدىڭ قاقپاقىل.
مىنە سودان، ۇلتىمىزدى رۋحسىزدان كۇزەتىپ،
سەنىڭ،جىرىڭ شەكارادا ءالى كۇنگە ساپتا تۇر.
پايىمدايمىن، مويىندايمىن،سەن داناسىڭ، مەن -بالا،
ۇلتىڭا كىم جاقىن، الىس، ايقىندايتىن ەل عانا.
ون توم ولەڭ جازعانداردى كەتتى ۇمىتىپ كەڭ دالا.
بىراق شاعىن ون ولەڭمەن ون ميلليون قازاقتى
تولعاندىرعان، تاڭ قالدىرعان ماحامبەت پەن سەن عانا.
ادامدىقسىز اقىندىق جوق، تىرمىسساڭ دا جان سالا،
جومارتتىقسىز تاعى الىسقا شابامىن دەپ شارشاما،
باتىرلىعىڭ قانشا بولسا اقىندىعىڭ سونشاما.
ءتىپتى ءوزىڭدى سىيدىرماعان دانقتىڭ تار تورىنە
مەنى بىرگە اپ شىققىڭ كەپ ارپالىستىڭ قانشاما.
زامانىنىڭ ىڭعايىنا جۇرمەي كەتكەن، ىڭكارىم،
ساھ ونەردە قىزعانىشتى بىلمەي ەتكەن، ىڭكارىم،
يىعىنا ءبۇتىن بەشپەت ىلمەي كەتكەن، ىڭكارىم!
جەر استىنان سالەم جولداپ جاتىرسىڭ سەن كۇن سايىن،
قازاعىمنىڭ ماڭدايىنا سىيماي كەتكەن، سۇڭقارىم.
***
نە جاقسىلىق بولسا الدىمەن ەلگە بولسىن دەگەنسىڭ،
سوندىقتان دا سەنىڭ داڭقىن، سەنىڭ سالتىڭ كوگەرسىن.
سايىن دالاڭ جىرىڭدى ەسكە اپ كۇلكىسىن ءسال شەگەرسىن.
ءار جۇرەكتە بۇلتقا ورانعان قاسيەتتى ءبىر شىن بار،
ول — اقىندىق مارتتىك شىڭى، ايبەرگەنوۆ دەگەن شىن...
ۇلت رۋحى قاي كەزدە دە قاناتتىعا استانا،
ايبەرگەنوۆ شىنىن كورسەڭ، اتىڭنان ءتۇس، جاس بالا!
شارانى ۇيىمداستىرۋشى توپ تولەگەن ايبەرگەنوۆتىڭ ەسىمىن ايگىلەۋ ماقساتىندا، اتىنا كوشە مەن مەكتەپ اتاۋلارىن بەرۋ جانە وعان ەسكەرتكىش ورناتۋ سەكىلدى بىرنەشە ۇسىنىستى ءتيىستى ورىندارعا جولدايتىنىن ايتتى.
جاسۇلان ناۋرىءزالى
"ادىرنا" كز
