ماقسات: «رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا وت مەن قۋات دۇلەيىن، جىلقى باعۋ مادەنيەتى ارقىلى كوشپەلى ءومىر سالتىن پاش ەتەتىن تۇركىلىك جازعى ساباتوي مەرەكەسىن قالپىنا كەلتىرۋ مەن دامىتۋ; مەرەكە بارىسىندا حالىق بىرلىگىن نىعايتۋ، قازاقى ەتنوگرافيالىق تانىمداردى پاش ەتۋ، سالتتاردى, جورالعىلار مەن راسىمدەرءدى جانە سپورتتىق سايىستاردى دامىتۋ ءارى ناسيحاتتاۋ; ەلىمىزدە ءتۋريزمدى دامىتۋعا العىشارت جاساۋعا ۇلەس قوسۋ.
ساباتويدىڭ ءمانى
ساباتوي مەرەكەسى - اسا ەجەلگى ۇلتتىقتانىمنان باستاۋ الاتىن ۇلى مەيرام.«ساباتوي» ءسوزى بىلعارىدان تىگىلگەن قىمىز قۇيۋعا ارنالعان ىدىس اتاۋىنان قالىپتاسقان. مەرەكەنىڭ بۇل اتاۋى قازاق حالقىندا ۇمىت بولعان، الايدا ءالى كۇنگە دەيىن سىبىردەگى كوشپەلى ءومىر سالتىن ۇستانعان كەيبىر تۇركى جۇرتتارىندا قولدانىستا.
ساباتوي – جاز ماۋسىمىنىڭ باستالۋىنا سايكەس كەلەتىن ءارى جازعى ءتۇن توقىراۋىنا قابات اتالاتىن تۇركى مەرەكەسى. بۇل مەرەكەنى بۇگىندە تۇركى حالىقتارىنىڭ ىشىندە تەك قانا ساحا جۇرتى «ىسىاح» اتاۋىمەن جوعارى دارەجەدە جاڭاجىلدىق مارتەبەمەن اتاپ وتەدى. «ساباتوي» ءسوزىن تۇركىلىك باسقا ۇلى مەيرام اتاۋى «سابانتويمەن» شاتاستىرۋعا بولمايدى – ول كۇزگى توپىراق دۇلەيىن پاش ەتۋ مەرەكەسى.
مەرەكەنىڭ تاريحي سيپاتى
ساباتوي مەرەكەسىنىڭ ورنىن قازاقتىڭ كوشپەلى ءومىر سالتى داۋىرلەگەن كەزەڭدە جايلاۋعا كوشۋ ۇدەرىسى باسقان. وسى جايلاۋ كوشى ءوز بويىنا ساباتويدىڭ بارلىق قادىر-قاسيەتى مەن كورىنىسىن سىڭىرە مەرەكەنى جازعى كوشتىڭ ەرەكشە ۇلگىسىن قالىپتاستىرعان دەۋگە بولادى.ساباتوي مەيرامىنىڭ سوۆەتتىك نۇسقاسى دا بولعانىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ول – شوپاندار تويى بولاتىن. ماۋسىم ايىندا قوي قوزداپ، سونىڭ ناتيجەسىن شىعارىپ، شوپاندار سلەتىن شاقىرىپ، مارە-سارە مەرەكە وتەتىن.
ساباتوي مەيرامىنىڭ مەزگىلى
بۇل – جازدىڭ باستالۋ مەيرامى.بۇل ۋاقىت تابيعاتتىڭ گۇلدەنۋ كورىنىسىن پاش ەتەدى. جەر بەتى تۇرلەنەدى، شۇيگىندەنەدى، ادەمىلەنەدى، كوكوراي شالعىنعا ورانادى. تابيعات وت پەن قۋاتتىڭ كوزىنە اينالادى. جاڭا تۋعان تولدەر مارقايادى، پىسەدى. جان-جانۋار وتىعادى. مىنە ساباتوي مەيرامى وسى شاققا سايكەس كەلەتىن سالتانات. مەرەكەءنىڭ مازمۇنى
ساباتوي مەرەكەسى جاز ماۋسىمىنىڭ ماۋسىماشارى، جەر بەتىنىڭ وتىعۋ مەرەكەسى، ەڭ ۇزاق كۇندىزدىڭ مەيرامى، جەردىڭ شۇيگىندەلۋى جانە ادام مەن مالدىڭ، ايۋان بىتكەننىڭ وتىعۋ، قۋاتتالۋ كەزەڭىنىڭ كىرىسپەسى.ساباتوي – وتتوقسان اتالاتىن توقسان كۇن جازدى پاش ەتۋ سالتاناتى; ءومىردىڭ كوزى رەتىندە وتقا پەن كۇندى قۇرمەتتەۋ, جارىقتى قادىر تۇتۋ، وت پەن سۋدىڭ ۇيلەسىمىن تىلەۋ شاراسى بولىپ تابىلادى.
اڭىراقاي تاۋىنداعى جارتاستاعى پەتروگليفتەبەينەلەنگەن جازعى ماۋسىمدى بايقاتاتىن جايىلىپ جۇرگەن باسپاق رەتىندە وسى جاز مەزگىلىنىڭ بەينەسى بەدەرلەنگەن.
«وتامالى جاقسى بولسا - وت العانشا،
جامان بولسا - وتاعانشا». بۇل جەردە جازدىڭ جايلىلىعى مەن جەردىڭ وتتىلىعى، ءشوپتىڭ شۇيگىندىگى اڭگىمە بولىپ وتىر. «وتامالى» ءسوزى مالدىڭ وتىعۋ ۇعىمىنان تۋىندايدى. ءشوپتىڭ شۇيگىندىگى مالدىڭ كۇيلىلىگىنىڭ، ادامنىڭ اۋقاتتىلىعىنىڭ كەپىلى. سول سەبەپتى بۇل مەرەكە جايلاۋ مەن ەگىستىڭ شۇيگىن شىعۋىنىڭ ۇلى عۇرپى دەۋگە بولادى.
جاز ماۋسىمى توي مەن سالتاناتقا قولايلى ۋاقىت.سايىپ كەلگەندە ساباتوي مەيرامى وت پەن سۋعا، كۇندىز بەن ءتۇن ۇيلەسىمىنە قاتىستى بارلىق شارالار مەن جورالعىلاردى، عۇرىپتاردى قامتيدى. بۇعان جامبى اتۋ، كوكپار تارتۋ، ايتىس، التىباقان تەبۋ سەكىلدى قازاق مادەنيەتىنە ءسىڭىستى بۇگىنگى سالت-عۇرىپتاردىڭ،راسىمدەردىڭ بارشاسى دا ساباتويعا ءسان بەرەتىن شارالار بولىپ تابىلادى.
ساباتويعا وردا ۇيلەردىڭ قالاشىعى ءتان، تاعامدار جارمەڭكەسى مەن سۋسىندار شەرۋى لايىق.
نىشاندار
ساباتوي مەرەكەسىنىڭ اتريبۋتتىق نىشاندارى مەيرامنىڭ ساناعا ءسىڭىسۋىن، قابىلدانۋىن تەزدەتەدى ءارى ونىڭ قادىرىن ارتتىرادى.
قۇلىندى بيە – ساباتويدىڭ باستى ايۋاندىق كەيپى بولماق، ويتكەنى، قىمىز بولماسا سابا جوق، سابا قىمىزدىڭ ىدىسى عانا ەمەس، قۋاتتىڭ كوزى رەتىندەگى نىشانى.
قارلىعاش – اۋا دۇلەيىنىڭ بەلگىسى، جاز شىعا قارلىعاش ۇيا سالادى، قازاق حالقى ونى قاناتتى دوس سانايدى.ول تۋرالى تالاي اڭىزدار مەن ءاپسانالار ساقتالعان. بۇل قۇس جازداعى تابيعاتتىڭ تۇلەۋىن بايقاتاتىن بىردەن ءبىر قاناتتى نىشان.
تورسىق – سۋ دۇلەيىنىڭ ىدىستىق بەلگىسى، بۇل ۇلى دالانىڭ باستى تىرشىلىك كوزى; سۋسىننىڭ باستى ىدىستارىنىڭ ءبىرى.
باۋىرساق – كۇنءنىڭ ساۋلەسىندەي شاشىلاتىن ءدام. قىزۋلى كۇننىڭ بەينەسىن پاش ەتەدى، وت دۇلەيىنىڭ ءونىمى. سول سەبەپتى قازاقتار قۋانىشتا باۋىرساق پىسىرەدى.راسىمدەر
بۇل العاش رەت جەلىنى كەرىپ، بيە ساۋ ناۋقانىن اشارداعى عۇرىپ بولىپ تابىلادى. ونى ساباتويدا دا ءراسىم رەتىندە اتقارعان. بۇنىڭ «قىمىزمۇرىندىق» اتالۋ سەبەبى، قىمىز ىشۋدەن ارنايى جارىستىرۋ ارقىلى مۇرىندى قىمىزعا باتىرىپ ءىشۋ جورالعىسى بولسا كەرەك. بۇل جورالعى قىمىزدىعىن مولدىعىن پاش ەتۋ ىرىمىنان شىققان. 
9 كۇي. ەجەلگى عۇندار ۇلى تاڭدى 9 كۇي تارتىپ قارسى العان. بۇل ءراسىمى سابانتويعا دا جاراسىمدى. ۇلى تاڭنىڭ العاشقى ساۋلەسىن قارسى الىپ، باسقى تاڭعا سالەم ەتۋ، جاس ساۋلەگە شومۋ، العاشقى پاك قۋاتقا كەنەلۋ ءراسىمى. ايتىس. ساباتويدىڭ دا ءولى-ءتىرى، جاز-قىس، قىز-جىگىت ايتىستارى مەرەكەنىڭ ونەرلى راسىمدەرىنە جاتادى. ساباتويدا دا جەك پە جەك ايتىس وتكەنى ءلازىم. ايتىس ونەرىنىڭ باستى نەگىزى جىرمەن شارپىسۋ،تارتىسۋ نە سايىسۋ ەمەس، باستى تۇرتكى – اي مەن كۇن، جارىق پەن تۇنەكتىڭ يدەولوگيالىق تارتىسى.
التىباقان. التى باقاندى تىگىنەن ءۇش-ۇشتەن باستارىن بايلاۋ مەن جەتىنشىسىن ولاردىڭ باستارىن قوسۋعا پايدالانۋدا ۇلكەن كوسموگونيالىق تانىم جاتىر. التى باقانىمىز – كۇن مەن ايدىڭ ۇيلەسىمىن پاش ەتۋ.عۇرىپتار
جامبى اتۋ. بۇل عۇرىپتا كۇن مەن ايدىڭ شارپىسىن بىلدىرەتىن ءمان بار. جامبى – ايدىڭ ءمۇسىنى، جەبە – كۇن شاپاعىنىڭ ءمۇسىنى.
كوكپار. كوكپار ويىنىنىڭ اۋەلگى قازاقى نۇسقاسى بويىنشا ەكى تاراپتىڭ تالاسى ەمەس، قانشا اۋىل ويىنشىلارى قاتىسسا، سونشا تاراپتىڭ تارتىسى بولعان. 
الاستاۋ. بۇل عۇرىپ – وت دۇلەيىمەن تازارۋدى بىلدىرەدى. الاستاۋدىڭ بىرنەشە جەردەن وت جاعىپ ءورىستى، تۇنەكتى,ءورىستىالاستاۋ سالتى بار. ودان باسقا ءۇيدى الاستاۋ بۇرىش-بۇرىشقا شىراقتى توسۋ ارقىلى جاسالادى. ال ەكى قاتار تىزىلگەن وتتىڭ اراسىنان ادامداردى نە مالدى وتكىزۋ ارقىلى دا تازارتۋ جورالعىسى بار. دامدەر
ءاربىر مەرەكەنىڭ باستى اتريبۋتتارى وعان ءتان تاعامدارمەن دە ايقىندالادى.
باۋىرساق-شەلپەك. جەڭىمپاز كۇن-قۇدىرەتتىڭ شاشۋى، مەرەكەگە تارتۋى مەن ساۋلەسىنىڭ بەينەسى.ساباتوي مەيرامىندا داستارقانعا مەيلىنشە شاشىراتا توگىلگەن باۋىرساق كۇننىڭ باۋىرلارى – ساۋلەسى ەسەبىندە تارتىمدى بولارى ءسوزسىز. ال جەتىناندى ياعني شەلپەكتى ايدىڭ نىشانى ەكەنىن ەسكەرسەك، مەرەكەدە ونىڭ دا مىندەتتى ورنى بار.باۋىرساق – كۇننىڭ شۋاقتارى تۇرىندەگى نىشان، بۇرىنعى كەزدەرى كۇن ساۋلەسى سەكىلدى باۋىرساقتى داستارقانعا شاشىپ تاستايتىن بولعان. مارقا-سىرنە. ماۋسىمعا قاراي ەرتە تۋعان قوزى مارقايادى. وسى كەزدە مارقا ەتىنەن سىرنە جەۋ بارىنشا كەڭ تاراعان. بۇل تاعام ءبىر جاعىنان جازدىڭ كەلگەندىگىن، ەكىنشى جاعىنان جازعى ماۋسىمنىڭ ءونىمى رەتىندە مارقايعان ءتولدى پاش ەتەدى.
كوجە – «كو+جە» سوزىنەن، كوكتىڭ اسى ۇعىمىنان شىققان، كوجە اسۋ 4 دۇلەيدىڭ بىرىككەن كورىنىسى: وعان وت تا، سۋ دا، توپىراقتا ونگەن داقىل دا، وتتى جاعۋعا اۋا دا قاتىسادى.شۇبات. قىمىز. ايران. قۇرت – بىرلىكتىڭ نىشانى، ءسۇت ونىمدەرى رەتىندە جەردەگى وت دۇلەيىنىڭ بەرەكەسى،قۋاتتىڭ بەرەكەسى، جان-جانۋار مەن وسىمدىك الەمىنىڭ بىرىگۋ ناتيجەسى.
اتريبۋتتار
سابا – سۋ دۇلەيىنىڭ ىدىستىق بەلگىسى، بۇلۇلى دالانىڭ باستى قۋات كوزى.قىمىزدىڭ بۇل قاسيەتتى ىدىسى مەيرامنىڭ باستى اتريبۋتى سانالادى. سابانىڭ قوس تۇيەگە ارتاتىن، ارباعا سالىناتىن، ءتىپتى بىرنەشە وگىز جەگىلىپ تارتىلاتىن كىرەگە ورناتىلعان بىرنەشە توننالىق تۇرلەرى بولعان.
تايقازان.تايقازان وتتوقساننىڭ ىرىس نىشانى، مولدىق پەن بەرەكە شاقىرۋشى سايمان ەسەبىندە جانە حالىقتىڭ بىرلىگى مەن ىنتىماعىنىڭ ءرامىزى ىسپەتتى. 
تورسىق. مەس. كونەك. ساباتوي مەرەكەسىنىڭ باستى ءدامى قىمىزدىڭ جانە باسقا ءسۇت ونىمدەرىنىڭ ىدىستارى، مولشىلىقتىڭ نىشانى، وت دۇلەيىنىڭ انتيپودى سۋ دۇلەيىنىڭ بەلگىسى.بۇل ەجەلگى تۇركىلەردىڭ قاسيەتتى ىدىسى، ونىمەن كوككە، كۇنگە ءسۇت توسىپ, جەردى سۇتپەن سۋارىپ جورالعى جاساعان.وشاق – ساباتوي مەرەكەسىنىڭ نەگىزگى بەلگىسى، تۇركى حالىقتارىنداعى قاسيەتتى اتريبۋت، ويتكەنى ول وتتىڭ باستاۋى، قاينارى بولىپ تابىلادى. وتاياق – وت دۇلەيىنىڭ بەلگىسى، جاماناتتى الاستاۋ ءراسىمىنىڭ باستى سايمانى.
شارالار
كوش-كەرۋەن سالتاناتى. قازاقتىڭ جايلاۋعا كوشۋ كورىنىسى شەرۋ رەتىندە وتكىزىلەدى. قازاق كوشى وتامالى ماۋسىمىنا سايكەس كەلەتىن امبەباپ مەرەكە مەن شارانىڭ بىتە قايناسقان كورىنىسى.وتامالى جارمەڭكەسى
بۇل وتتوقساننىڭ ىرىسى مەن بەرەكەسىن پاش ەتەتىن شەرۋ بولىپ تابىلادى. جازعى مەرەكە ۇلتتىق تاعامداردىڭ قاي-قايسىسىندا جايناتىپ كورسەتۋ مۇمكىندىگى مول كەزەڭ. سوندىقتان قازاقى تۇجىرىممەن اس-تاعامداردى ۇشكە ءبولىپ، بەرەكە مەن يگىلىكتىڭ جارشىسى ەتىپ جارمەڭكە مەن كورمە ۇيىمداستىرۋ اسا قولايلى: اق – ءسۇت تاعامدارى، قىزىل – ەت تاعامدارى، كوك – جەمىس-جيدەك پەن كوكونىستەر.
بەرەكە شەرۋى.
شەرۋ باسىندا كۇن مەن قارلىعاش قۇسىنىڭ بەينەسى بار كولىك تۇسەدى دە، وعان ءتۇرلى قۇستاردىڭ بالاپاندارى تيەلگەن كولىك ەرەدى. قۇس بالاپاندارىن تەگىن تاراتۋعا دا، ساتۋعا دا جاعداي جاسالادى. ەكىنشى لەكتە كولىكتەرگە قىزعالداقتىڭ جانە باسقا دا گۇلدەردىڭ كوزدىڭ جاۋىن الاتىن كورنەك/كارتينا جاسالىپ جۇرەدى. جولاي قىزعالداقتان شاشۋ جاسالادى، قالعانى ساۋداعا تۇسەدى.
ءۇشىنشى لەكتە تايقازان تولى باۋىرساق كولىگى باستاعان تاعامدار جوڭكىلەدى.
ءتورتىنشى لەكتە سۇت تاعامدارىنىڭ شەرۋى: ايران، ءسۇت،ىرىمشىك، قۇرت، قىمىز، شۇبات ت.ت.
سەرىك ەرعالي،
پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى,
مادەنيەتتانۋشى، ەتنولوگ
