تاريحي جادىگەرلەرگە باي سىر وڭىرىندە 532 مادەني مۇرا مەملەكەت قاراۋىنا الىنعان. ونىڭ توعىزى يۋنەسكو-نىڭ تىزىمىنە ەنگىزىلدى، دەپ حابارلايدى "حابار-24" ارناسى.
قورقىت اتا اتىنداعى قمۋ عىلىمي قىزمەتكەرى سەيدالى ءبىلالوۆ:
- رۋحاني قۇندىلىقتاردى ءدۇيىم جۇرت تانۋ ءۇشىن ايماقتا «ۇلى دالا ەلى» تانىمدىق ەكسپەديتسياسى ۇيىمداستىرىلدى. وبلىستىق قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ وكىلدەرى، تاريحشى-ارحەولوگتاردان قۇرالعان توپ الدىمەن جانقوجا باتىر كەسەنەسىنە ءتاۋ ەتتى. حيۋا، قوقان حاندىقتارى مەن رەسەي وتارشىلدارىنا قارسى ۇلت-ازاتتىق كۇرەس جۇرگىزگەن قاھارمان بابانىڭ كەسەنەسى قازالى اۋدانىندا ورنالاسقان. كەلەسى باعىت جانكەنت قالاشىعى بولدى. وعىز مەملەكەتىنىڭ استاناسى بولعان شاھاردىڭ اۋماعى 20 گەكتارداي. ەگىنشىلىك پەن ساۋدا-ساتتىعى وركەندەگەن قالانىڭ قالىپتاسۋىنان رۋلىق قاۋىمداستىق ەمەس، ۋربانيزاتسيا ۇدەرىسى بايقالادى. «ويتكەنى قالاشىقتاعى اشىلعان ۇلكەن عيماراتتان 20-عا جۋىق ءۇيدىڭ ورنى اشىلدى. ءار ءۇيدىڭ ورتاسىندا مىندەتتى تۇردە اشىق وشاق بولادى. قالاشىقتىڭ سوڭعى ءومىر سۇرگەن ۋاقىتىندا قالاشىق يسلام ءدىنىن قابىلداعان دەپ تە ايتۋعا بولادى. كوپتەپ كەزدەسىپ جاتىر «مۇحاممەد» دەگەن جازۋى بار جۇزىكتەر شىقتى، ارابشا جازۋى بار بىرنەشە ىدىستىڭ قالدىقتارى شىقتى. وعان قوسىمشا تابىلعان تيىنداردان قالاشىقتىڭ سوڭعى ءومىر سۇرگەن كەزەڭى X عاسىر ەكەنىن انىقتاپ وتىرمىز. ەكسپەديتسيا مۇشەلەرى شىعىس جاستارىنىڭ كوشباسشىسى بولعان عاني مۇراتباەۆتىڭ مەموريالدىق مۋزەيىنە دە باس سۇقتى.
بيىل 115 جىلدىعى اتاپ وتىلگەن ورتا ازيا جاستار قوزعالىسىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىنىڭ ومىردەرەگى تاڭدانىس تۋعىزدى. ءتۇرلى ۇلت پەن ۇلىس وكىلدەرىنەن جينالعان توپ، سونداي-اق ۇلى ويشىل قورقىت اتاعا ارناپ سالىنعان مەموريالدىق كەشەنگە بارىپ، جىراۋ-قوبىزشىنىڭ رۋحاني بولمىسىنا قانىقتى. «وبلىستاعى ەتنومادەني ورتالىقتاردىڭ مۇشەلەرى تۇركىستانعا، ارىستانعا بارىپ، وسى ەكسپەديتسيانىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىنە قاتىسقان. ەكسپەديتسيانىڭ ەكىنشى كەزەڭىندە ءبىز تۇركىلەردىڭ تاريحى، وعىزداردىڭ تاريحى، ءتۇبى ءبىر تۇركى قازاق ەلىنىڭ تاريحي ەسكى قالاشىقتارعا بارىپ، اسەرىمىز وتە جاقسى. بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ تاريحى ءبىزدىڭ جاستارعا ۇلگى، جاستار ەل تاريحىن ءبىلۋ كەرەك. تاريح تاعىلىمى ارقىلى بولاشاققا دەگەن دامۋ تەتىگىن تابۋ - بۇل ۇلتتىق بىرەگەيلىكتىڭ باستى تىرەگى بولماق. ءتۇرلى ەتنوس وكىلدەرىنىڭ تانىمدىق ساياحاتتان تۇيگەنى وسى بولدى»، - وبلىستىق تۇرىك ەتنومادەني ورتالىعىنىڭ ءتورايىمى گۇلچين گەيداروۆا.
قازاقپارات
