قازاقستاندا مال ازىعى جەتكىلىكتى مولشەرى دايىندالادى، الايدا بىرقاتار وڭىرلەردە جەرگىلىكتى ەرەكشەلىكتەرگە بايلانىستى جەم-ءشوپتىڭ تاپشىلىعى مەن قىمباتتاعانى بايقالىپ وتىر.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتار مەن فەرمەرلىك شارۋاشىلىقتار ءۇشىن جەم-ءشوپتىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى تاپسىرماسىنا سايكەس، مينيسترلىك اگروونەركاسىپ كەشەنى سۋبەكتىلەرىنە ينۆەستيتسيالىق سۋبسيديا رەتىندە قولداۋ كورسەتەدى.
مىسالى، ينۆەستيتسيا سالعاندا اوك سۋبەكتىسى شىعىندارىنىڭ ءبىر بولىگىن وتەۋ بويىنشا سۋبسيديالاۋ ەرەجەلەرىندە اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن، ماشينالار مەن جابدىقتاردى ساتىپ الۋعا، سونداي-اق قۇراما جەم زاۋىتىن ىسكە قوسۋعا جۇمسالعان شىعىنداردىڭ 25%-ىن قايتارۋ قاراستىرىلعان.
بۇدان بولەك، اسىل تۇقىمدى مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋدى، مال شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدىلىگىن جانە ءونىم ساپاسىن ارتتىرۋدى سۋبسيديالاۋ ەرەجەلەرى بويىنشا جەرگىلىكتى بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن مالدىڭ انالىق باسىن ءوسىرۋ ءۇشىن جەم-ءشوپ ساتىپ الۋعا جانە دايىنداۋعا ارنالعان شىعىنداردىڭ قۇنى وتەلۋى ءتيىس.
ءسۇتتى جانە ءسۇتتى-ەتتى باعىتتاعى ءىرى قارا مال ءۇشىن نورماتيۆ بويىنشا ءبىر باسقا 120 مىڭ تەڭگە، ءىرى قارا مالدىڭ ءبىر باسىنا 30 مىڭ تەڭگە، ۇساق مال باسىنا 5 مىڭ تەڭگە، جىلقى مەن تۇيەنىڭ ءبىر باسىنا 20 مىڭ تەڭگەدەن سۋبسيديا بەرۋ قاراستىرىلعان.
وسى جانە باسقا دا قولداۋ شارالارى اوك دامىتۋدىڭ قولدانىستاعى مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا كورسەتىلگەن جانە بۇل جەم-شوپپەن قامتاماسىز ەتۋ ارقىلى جالپى جاعدايدىڭ تۇراقتىلىعىن ساقتاۋعا جەتكىلىكتى.
مىسالى، 2020 جىلى قازاقستاندا 22,7 ملن توننا ءشوپ (قاجەتتىلىكتەن 106%), 1,6 ملن توننا سەناج (100%), 2,6 ملن توننا سيلوس (97%) جانە 4,9 ملن توننا سابان (104%) دايىندالدى. ايتا كەتۋ كەرەك، بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە قۇراما جەم وندىرەتىن 120-عا جۋىق ءىرى جانە ورتا كاسىپورىن جۇمىس ىستەيدى. سونداي-اق، مينيسترلىكتىڭ پورتفەلىندە وسى سالادا جاڭا ءوندىرىس ورىندارىن اشۋ بويىنشا جوسپارلانعان ينۆەستيتسيالىق جوبالار بار.
الايدا، بىرقاتار ايماقتاردا جەرگىلىكتى ناقتى جاعدايلارعا بايلانىستى جەم باعاسىنىڭ وسكەنى جانە جەتىسپەۋشىلىگى بايقالادى.
بيىل كليماتتىق جاعدايلارعا بايلانىستى كەيبىر وبلىستاردا جەم-ءشوپ دايىنداۋ ۇلكەن ماسەلەگە اينالىپ وتىر. بۇل قولدا بار مال باسىنىڭ، اسىرەسە جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتارداعى مال سانىنىڭ ازايۋىنا اكەلۋى مۇمكىن.
وسىعان بايلانىستى قىزىلوردا وبلىسىنىڭ اكىمدىگى جەرگىلىكتى تۇرعىندار مەن فەرمەرلىك شارۋاشىلىقتارعا شابىندىق جانە ەگىستىك جەرلەردەن جەم-ءشوپ دايىندااپ الۋعا قوسىمشا كومەك كورسەتەدى. ايتا كەتەيىك، اكىمدىك وتكەن جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنان باستاپ جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتار ءۇشىن نارىق باعاسىنان 10-15%-عا تومەن ساتىلاتىن 70 ازىق-تۇلىك جارمەڭكەسىن ۇيىمداستىردى.
باعا تۇراقتىلىعىن ساقتاۋ ءۇشىن جەم-ءشوپ تاپشىلىعىنىڭ الدىن الۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. نەگىزگى شارالاردىڭ ءبىرى – جەم-ءشوپ داقىلدارىن ەگەتىن جەردىڭ كولەمىن ۇلعايتىپ، جالپى ەگىس القاپتارىن ءارتاراپتاندىرۋ.
بۇدان بولەك، پايدالانىلماي جاتقان جايىلىمدىق جانە شابىندىق جەرلەردى انىقتاۋ جۇمىستارى ۇيىمداستىرىلدى. 2020 جىلى كونكۋرستىق جولمەن جالپى اۋدانى 48,1 مىڭ گەكتار بولاتىن 185 جەر ۋچاسكەسى ازاماتتارعا بەرىلىپ، اينالىمعا ەنگىزىلدى.
تۇركىستان وبلىسىندا دا وسىنداي شەشىمدەر قابىلداندى. بىراق مالدى ازىقپەن قامتاماسىز ەتۋ پروبلەمالارى باسقا دا سەبەپتەردەن تۋىنداپ وتىر. ماسەلەن، سوڭعى 20 جىلدا وڭىردەگى مال سانى 3 ەسەگە ارتىپ، 6 ميلليوننان اسقان.
وسىعان بايلانىستى وڭىردە وتكەن جىلدان باستاپ جەم-ءشوپ داقىلدارىنا باسىمدىق بەرىلىپ كەلەدى. بيىل جەم-ءشوپ داقىلدارىن ەگۋ الاڭىنا تاعى 4 مىڭ گەكتار قوسىلىپ، 216,8 مىڭ گەكتارعا دەيىن ۇلعايدى.
اگروقۇرىلىمداردى ىنتالاندىرۋدىڭ قوسىمشا شارالارى بار. جەم-ءشوپ داقىلدارىن ەگۋ جانە مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتىلەدى. ماسەلەن، جوڭىشقا، جۇگەرى تۇقىمدارىن جانە مينەرالدى تىڭايتقىشتار مەن پەستيتسيدتەردى ساتىپ العان شىعىندارىنىڭ 50%-ىن وتەۋ قاراستىرىلعان.
بۇدان بولەك، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن مال ازىعى قۇنىنىڭ 30%-ىن تىكەلەي سۋبسيديالاۋعا قاراجات قاراستىرىلعان.
قوسىمشا شارا رەتىندە تۇركىستان، قىزىلوردا جانە جامبىل وبلىستارىنىڭ اكىمدىكتەرى اراسىندا قولجەتىمدى مال ازىعىمەن قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى مەموراندۋم جاساسۋ جوسپارلانۋدا.
ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى ماسەلە بۇل وڭىردە جەم-ءشوپ وسىرىلمەيتىندىكتەن تۋىنداپ وتىر. ماسەلەن، 2020 جىلى جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتار مەن فەرمەرلىك شارۋاشىلىقتاردى مال ازىعىمەن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا قىس ىشىندە باسقا وڭىرلەردەن 28 مىڭ توننادان استام ءشوپ جانە 33 مىڭ تونناعا جۋىق دايىن جەم جەتكىزىلگەن بولاتىن.
ماڭعىستاۋ وڭىرىندە سوڭعى 2-3 جىلدا جاۋىن-شاشىننىڭ ازدىعىنان قۇرعاقشىلىق بولىپ كەلەدى. قۇرعاقشىلىق اسىرەسە بيىل ەرەكشە. سونىڭ سالدارىنان مال شىعىندالدى.
وسىعان بايلانىستى بيىل 21 مامىردا اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترىنىڭ №168 بۇيرىعىمەن ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى اۋىل شارۋاشىلىعى سەكتورىنىڭ پروبلەمالىق ماسەلەلەرى بويىنشا شەشىمدەر ازىرلەۋ جونىندەگى جۇمىس توبى قۇرىلدى. جۇمىس توبى 26-30 مامىر ارالىعىندا ايماققا بارىپ، تۇرعىندارمەن جانە فەرمەرلەرمەن كەزدەستى، جەدەل شارالار قابىلداۋ ءۇشىن ۇسىنىستار دايىندالۋدا.
سونداي-اق، ارنايى شتاب قۇرىلدى. ول كورشىلەس وبلىستاردىڭ اكىمدىكتەرىمەن ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ مالىن قاجەتتى جەم-ءشوپ قورىمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدە.
«كاسپي» اكك ارقىلى قىسقى مال ازىعى قورىن جيناۋ ءۇشىن وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ شەشىمىمەن جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 200 ملن تەڭگەدەن استام قاراجات ءبولىندى. سونداي-اق، «ازىق-تۇلىك كەلىسىم شارت كورپوراتسياسى» اق ارقىلى 1,7 مىڭ توننا ارزانداتىلعان ارپا جەتكىزۋ ماسەلەسى پىسىقتالۋدا.
