ۋاقىت وتكەن سايىن ءومىر ءسۇرۋ قيىنداپ بارا جاتقان قوعامىمىزدا ۇكىمەت تاراپىنان كورسەتىلەتىن كومەك حالىققا جەتكىلىكتى مە؟ ينفلياتسيا دەڭگەيى قانشالىقتى؟ كۇندەلىكتى تۇتىناتىن ازىق-تۇلىكتىڭ باعاسى تۇراقتالا ما؟ مىنە وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋگە تىرىستىم.
2019 جىلى جاستار جىلىنىڭ جابىلۋ سالتاناتىندا قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ:
«سىزدەر ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى سۇراق شاكىرتاقى تۋرالى ەكەنىن مەن جاقسى بىلەمىن. يا، شاكىرتاقى 2016 جىلدان بەرى ۇلعايتىلعان جوق. ونىڭ وزىندىك سەبەپتەرى بولدى. سوندىقتان دا 2020 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ باكالاۆريات، ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا ستۋدەنتتەرىنىڭ شاكىرتاقىسىن 25 پايىزعا كوبەيتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم. بۇل شارا 130 مىڭ ادامدى قامتيدى. بۇل ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەرگە جاقسى قولداۋ بولادى» - دەگەن مالىمدەمەسىن قوعامدا قۋانىشپەن قابىلدادى. شىن مانىندە ستۋدەنتتەردىڭ جاعدايى 10 جىل بۇرىنعى ستاتيستيكامەن سالىستىرعاندا مۇشكىل.
| 2012 جىل. | 15 235 تەڭگە | 101,40 دوللار |
| 2013 جىل. | 15 235 تەڭگە | 99,1 دوللار.⠀ |
| 2014 جىل. | 16 759 تەڭگە | 92,6 دوللار.⠀ |
| 2015 جىل. | 16 759 تەڭگە | 54,51 دوللار.⠀ |
| 2016 جىل. | 20 949 تەڭگە | 61,35 دوللار.⠀ |
| 2017 جىل. | 20 949 تەڭگە | 63,24 دوللار.⠀ |
| 2018 جىل. | 20 949 تەڭگە | 56,3 دوللار |
| 2019 جىل. | 20 949 تەڭگە | 54,2 دوللار |
| 2020 جىل. | 20 949 تەڭگە | 49,7 دوللار |
| 2021 جىل. | 26 186 تەڭگە | 61,2 دوللار |
| 2021 جىل. قىركۇيەك. | 31 423 تەڭگە |
ولجاس تولەۋوۆ (ۇلتتىق بانك باسشىسىنىڭ كەڭەسشىسى) : "1993 جىلى قاراشا ايىندا تەڭگە ەنگىزىلگەندە، 1 دوللاردىڭ باعامى - 4-5 تەڭگەنى قۇرادى. بىراق بۇل كورسەتكىش 1 اي عانا ساقتالدى. ال 1994 جىلدىڭ اياعىندا 1 دوللاردىڭ باعامى 50 تەڭگەگە جەتىپ، 10%-عا قۇلدىرادى. 2000 جىلعا تامان 1 دوللار 120-130 تەڭگەگە ءوسىپ، تەڭگە 30 ەسەگە السىرەدى. تەڭگەنىڭ السىرەۋىنە تاۋەلسىزدىك العان ساتتەگى ەكونوميكانىڭ باستاپقى دامۋى مەن 1997 جىلى وڭتۇستىك شىعىس ازياداعى ەكونوميكالىق داعدارىس اسەر ەتتى. 2000 جىلداردا مۇناي باعاسىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى شيكىزاتقا تاۋەلدى بولا باستادى. تاۋەلدىلىكتىڭ اياسىندا قازاق تەڭگەسىنە مۇناي باعاسى تىكەلەي اسەر ەتىپ، نارىقتا 1 دوللاردىڭ باعامى 430 تەڭگە شاماسىنا تۇراقتادى. ەگەر مۇنايعا ەكونوميكاسى تىكەلەي قاتىسى بار نورۆەگيا، رەسەي، كانادا سىندى ەلدەرگە ۇڭىلسەك، دوللار باعامىنىڭ جەرگىلىكتى ۆاليۋتاعا وزگەرۋىندە قازاقستانمەن ايتارلىقتاي ايىرماشىلىق جوق. بۇل الەمدەگى ماكروەكونوميكالىق ترەندكە سايكەس جۇزەگە اسىرىلۋدا".
تەڭگەمىز قانشالىقتى ينفلياتسياعا ۇشىراعان؟⠀
*ينفلياتسيا - باعانىڭ وسۋىنەن، تاۋارلار تاپشىلىعىنان جانە تاۋارلار مەن قىزمەتتەر ساپاسىنىڭ تومەندەۋىنەن تۋىندايتىن اقشانىڭ قۇنسىزدانۋى، سونداي-اق ونىڭ ساتىپ الۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋى.
| 1995 جىل | 60,39%⠀ |
| 1996 جىل | 28,89%⠀ |
| 1997 جىل | 11,32%⠀ |
| 1998 جىل | 1,88%⠀ |
| 1999 جىل | 18,09%⠀ |
| 2000 جىل | 10% |
| 2001 جىل | 6,58%⠀ |
| 2002 جىل | 6,69%⠀ |
| 2003 جىل | 7%⠀ |
| 2004 جىل | 7,01%⠀ |
| 2005 جىل | 7,87%⠀ |
| 2006 جىل | 8,40%⠀ |
| 2007 جىل | 18,77%⠀ |
| 2008 جىل | 9,48%⠀ |
| 2009 جىل | 6,38%⠀ |
| 2010 جىل | 7,97%⠀ |
| 2011 جىل | 7,43%⠀ |
| 2012 جىل | 6,06%⠀ |
| 2013 جىل | 4,90%⠀ |
| 2014 جىل | 7,54%⠀ |
| 2015 جىل | 13,53%⠀ |
| 2016 جىل | 8,29%⠀ |
| 2017 جىل | 7,22%⠀ |
| 2018 جىل | 5,43%⠀ |
| 2019 جىل | 5,43%⠀ |
| 2020 جىل | 7,5%⠀ |
| 2021 جىل، مامىر ايى | 7,2%⠀ |
⠀
تەڭگە تۇراقتاي ما؟ ⠀
الماس چۋكين (ەكونوميست): "كارانتيننەن سوڭ، كوپتەگەن مەملەكەتتەر ءوز ەكونوميكاسىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن، اقشا قۇيۋدا. قازاقستان دا بۇل ادىستەن قۇر قالمادى. دەسە دە، اقشا بولعانىمەن، تاۋار جەتىسپەۋدە. سەبەبى، كارانتيننىڭ اسەرىنەن جۇمىسى شەكتەلگەن كاسىپورىندار سۇرانىستى قاناعاتتاندىرا الماۋدا. بۇل نارىقتىق ەكونوميكانىڭ زاڭىنا سايكەس، باعانىڭ شارىقتاۋىنا، ينفلياتسياعا اكەلىپ سوعادى. بۇل ءوز كەزەگىندە قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسىنا اۋىر تيەدى. ⠀
حالىقتىڭ جالاقىسىنىڭ قانشا بولىگىن ازىق-تۇلىككە جۇمسايدى؟⠀
Ranking.kz سايتىنىڭ دەرەگىنە سەنسەك،⠀
- تۇركىستان وبلىسىنىڭ تۇرعىنى جالاقىسىنىڭ 65,6%، ⠀
- ماڭعىستاۋ وبلىسى - 62,5%، ⠀
- 3. اتىراۋ وبلىسى- 61,5%⠀
ەڭ از جۇمسايتىن وڭىرلەر:⠀⠀
- نۇر-سۇلتان - 44,3%⠀
- سقو - 45,3%⠀
- قوستاناي وبلىسى - 45,5%⠀⠀
Wordatlas.com سايتى بويىنشا، جالاقىسىنان ازىق-تۇلىككە ەڭ كوپ جۇمسايتىن مەملەكەتتەر (2019 جىل)⠀⠀⠀
- نيگەريا - 58,9%⠀⠀⠀
- كەنيا - 52,2%⠀⠀⠀
- كامەرۋن - 45,5%⠀⠀⠀⠀⠀
- قازاقستان - 42,8% (2020 جىل - 53,2%)⠀⠀
- فيليپپين - 41,9%⠀⠀⠀⠀⠀
ەڭ از جۇمسايتىن ەلدەر (2019 جىل)⠀⠀⠀
- ليۋكسەمبۋرگ - 8,4%⠀⠀⠀
- اقش - 9,5%⠀⠀⠀⠀⠀
- نيدەرلاندى - 10,6%
- ۇلىبريتانيا - 10,6%⠀⠀⠀⠀⠀
- يرلانديا - 11,5%⠀
ارمان بەيسەمباەۆ (ەكونوميست): اقشانىڭ ينفلياتسياعا ۇشىراۋى الەمدىك دەڭگەيدە بولىپ جاتقان ءۇردىس. جىلىنا ينفلياتسيا دەڭگەيى 2%-دان اسپايتىن اقش-تىڭ وزىندە بيىل 5%-عا، ەۋرو وداقتا 2,3 %، رەسەيدە 6,5%-عا ۇشىرادى دەگەن ويدا.
بۇل يمپورتقا تاۋەلدى قازاقستانعا تىكەلەي اسەر ەتەدى. سىرتقى فاكتوردان بولەك، ىشكى فاكتور دا باعانى قىمباتتاتادى. قۋاڭشىلىقتىڭ كەسىرىنەن ءداندى داقىلداردىڭ از شىعۋى، ءشوپتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى كۇزدە ەت باعاسىنىڭ، ۇن ت.ب 2-3 ەسە كوتەرىلۋىنە اكەلەتىنى داۋسىز.
قانات بايۇزاقوۆ،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
