قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنداعى (قمدب) بىلىق، باس ءمۇفتي ناۋرىزباي قاجى وتپەنوۆتىڭ ساۋاتسىزدىعى مەن ونىڭ توڭىرەگىنە ءبىلىمى كۇماندى يمامداردى جيناپ الۋى ماسەلەنىڭ بەتى عانا. ءدىنباسىنىڭ اينالاسى دەسترۋكتيۆتى كۇماندى ادامدارعا تولىپ كەتتى.
ونىڭ كەيبىرىنە وتپەنوۆ كوزسىز سەنىم ارتىپ وتىر. بۇل ونىڭ الدەبىر كۇشتەردىڭ ىقپالىندا قالعانىن، ولاردىڭ ايتقانىنان شىعا المايتىن، ءوزى باسشىلىق جاساپ وتىرعان سالانىڭ تىزگىنىنەن ايىرىلىپ قالعانىن كورسەتەدى. باس ءمۇفتيدىڭ بەيبەرەكەت ارەكەتى مەن قۇپياسىن بىلەتىن جىمىسقى كۇشتەر وتپەنوۆتىڭ باسى قيسايا قالعان جاعدايدا، بۇتكىل كومپروماتتى جاريالاپ، تابالاپ شىعاتىنى انىق. «قۇلان قۇدىققا قۇلاسا، قۇلاعىندا باقا وينايدىنىڭ» كەرى كەلەدى.
باس ءمۇفتيدىڭ جانىندا جۇرەتىن ەڭ سەنىمدى سەرىكتەرىنە توقتالايىق. ونىڭ ىشىندە اۋىزعا ەڭ الدىمەن «نۇر-استانا» مەشىتىنىڭ باس يمامى نۇرلان رامازانوۆ ىلىگەدى. بۇل يمام وتپەنوۆتىڭ وتە سەنىمدى ادامى. باس ءمۇفتي رامازانوۆقا ەلدەگى بارلىق مەشىتتەردىڭ ساداقا جاشىگىنە تۇسەتىن اقشانىڭ ەسەپ-قيسابىن تەكسەرىپ تۇرۋدى سەنىپ تاپسىرىپ قويعان. ءبىر وبلىستىڭ بيۋدجەتىنە پارا پار اقشانى قاداعالايتىن رامازانوۆقا باس ءمۇفتيدىڭ قانشالىقتى بايلانىپ قالعانى بايقاۋعا بولادى.
ءدال وسى ادامعا بايلانىستى مىنانداي سوراقى جاعداي بار. 2017-2019 جىلدارى استاناداعى «ازىرەت سۇلتان» مەشىتىندە نايب يمام بولىپ جۇرگەن نۇرلان رامازانوۆ ءوزى سەكىلدى نايب يمام مارات بەكتازينوۆتىڭ مەشىتكە شەشىپ قويعان سۋ جاڭا اياق كيىمىن ۇرلايمىن دەپ ماسقاراسى شىققان. بۇل وقيعا مەشىتتەگى بەينەكامەراعا جازىلىپ قالعان ەكەن. وسى داۋدى ءمۇفتيات دەر كەزىندە ۋشىقتىرماي باسىپ تاستاعان كورىنەدى. سەبەبى، اياق كيىم ۇرلىعى قمدب-نىڭ بەدەلىن تۇسىرەتىن بولدى. سونىمەن قاتار، ن.رامازانوۆ تا، مارات بەكتازينوۆ تا «تايبا» قازاق-اراب كوللەدجىنىڭ تۇلەگى. وسى ارىپتەستىك تە مەشىتتەگى ۇرلىقتى جىلى جابا سالۋعا اسەر ەتسە كەرەك.
نۇرلان رامازانوۆ پەن مارات بەكتازينوۆتىڭ ساۋديالىق ءسالافيزمنىڭ ىقپالىنداعى «تايبا» قازاق-اراب كوللەدجىنىڭ تۇلەگى بولۋى، ولاردىڭ باس ءمۇفتيدىڭ سەنىمىنە كىرىپ الۋى دا قمدب-عا ابىرويى اكەلمەيدى. مىسالى، ن.رامازانوۆ دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىم وكىلدەرىمەن يدەولوگيالىق تۇسىندىرمە جۇمىسىن جۇرگىزۋ قىزمەتىمەن بەلگىلى. ول 2014-2019 جىلدارى قمدب-نىڭ ەلورداداعى وكىلدىگىنىڭ جات اعىممەن جۇمىس جۇرگىزۋ باعىتىندا ۇيلەستىرۋشى يمامى بولدى. دەسترۋكتيۆتى جات اعىم وكىلدەرىنىڭ «بەتىن بەرى قايتاراتىن» «ءات-ءتاۋيل: وعان قاتىستى اھلۋ سۇننەتتىڭ ۇستانىمى» اتتى ادىستەمەلىك قۇرالدىڭ اۆتورى دا – ن.رامازانوۆ. بۇل ەندى «قاسقىرعا قوي باقتىرىپ قويۋ» سەكىلدى جاعداي.
1996 جىلى اشىلعان «تايبا» قازاق-اراب كوللەدجى الماتى قالاسىنداعى سالافيتتەردىڭ ورداسى رەتىندە تانىمال. بۇل وقۋ ورنى 2005 جىلدىڭ 17 ناۋرىزىندا الماتى قالاسىنىڭ مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق ەكونوميكالىق سوتىنىڭ شەشىمىمەن «تەرىس ءدىني اعىمدى ۋاعىزدادى» دەپ جابىلعان. تەرگەۋ بارىسىندا وسى كوللەدج شاكىرتتەرىنىڭ 2004 جىلى تاشكەنتتە بولعان لاڭكەستىك شابۋىلعا قاتىسقانى انىقتالعان. رەسەيدىڭ تانىمال ءدىنتانۋشىسى ە.شارافۋتدينوۆ «تايبا» حالىقارالىق قايىرىمدىلىق كومەك قاۋىمداستىعىنىڭ ساۋد ارابياسىنداعى ءسالافيزمنىڭ كۇشتى ىقپالىندا ەكەنىن، «تايباشىلاردىڭ» شەشەنستانداعى جارىلىستارعا قاتىسى بار ەكەنىن جازدى. مىنە، ءبىزدىڭ قازىرگى ءبىراز يمامدارىمىز سالافيزممەن ۋلايتىن ءارى لاڭكەستىك ۇيىمدارمەن تىعىز بايلانىستى وسىنداي مەكەمەلەردە ءبىلىم العان.
مەشىتتە «اياق كيىمىن ۇرلاتىپ العان» مارات بەكتازينوۆ بىلتىردان بەرى باس ءمۇفتي ناۋرىزباي وتپەنوۆتىڭ بۇيرىعىمەن قمدب-نىڭ «اقپارات جانە قوعاممەن بايلانىس ءبولىمىن» باسقارىپ وتىر. ول قوعامنان ءوزىنىڭ ومىربايانىنداعى ءبىر نارسەنى - ءسالافيزمدى رەسمي يدەولوگياسىنا اينالدىرعان ساۋد ارابياسىنىڭ مەدينا قالاسىندا وقىعانىن جاسىرادى. مەدينادا وقىعانداردىڭ كوبى ءدىني راديكالدى كوزقاراسىمەن تانىمال، ولارعا جۇرت ۇركە قارايدى.سوندىقتان م.بەكتازينوۆ ءومىربايانىنان مەدينادا وقىعانىن جازباي وتىر.
قمدب-نىڭ تەكسەرۋ كوميسسياسى دەيتىن بار. كوميسسيا ەلدەگى بارلىق مەشىتتىڭ كىرىس-شىعىسىن، شارۋاشىلىعىن تەكسەرەدى. باس ءمۇفتي وتپەنوۆتىڭ بۇيرىعىمەن وسى كوميسسيانىڭ توراعالىعىنا «نۇر مۇباراك» ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى، ا.المۇحامەدوۆ دەيتىن ۇلتى ۇيعىر ازاماتى تاعايىندالدى. بۇل ادام دا ءدىندار اراسىندا سالافيلىك ۇستانىمىمەن تانىمال. ول دا «تايبا» قازاق-اراب كوللەدجىن تامامداعان.
«نۇر مۇباراك» ۋنيۆەرسيتەتىندە يسلامتانۋ كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ وتىرعان نۇرلان انارباەۆ - باس ءمۇفتي ناۋرىزباي وتپەنوۆتىڭ تۋعان كۇيەۋ بالاسى. نۇرلان انارباەۆتىڭ گۇلەنشى ەكەنىن، ونىڭ اپتا سايىن گۇلەنشىلەردىڭ جاسىرىن پاتەرلەرىندەگى قۇپيا وتىرىستارعا باراتىنىن ءدىندارلار قاۋىمى دا، قايىناتاسى دا بىلەدى. راس پا وتىرىك پە، ول جاعىن ءبىر قۇداي بىلەدى، باس ءمۇفتي اداسقان كۇيەۋ بالاسىن گۇلەنشىلىكتەن قايتارا الماي ءجۇر ەكەن. بۇل جاعداي دا قازاقستاننىڭ تۇركيامەن دوستىق قارىم قاتىناسىنا سىنا قاققانداي ارەكەتسىزدىك سەكىلدى. سەنبەبى تۇركيا بيلىگى گۇلەنشىلەردى «اقش-تىڭ ورتالىق بارلاۋ ورتالىعىنا قىزمەت ەتەتىن تىڭشىلار» دەپ سانايدى.
بۇل باس ءمۇفتيدىڭ توڭىرەگىنە كۇماندى ادامداردى جيناپ الىپ، ولارعا جوعارى ءدىني لاۋازىمعا تاعايىنداپ قويۋى قمدب-نى حالىق الدىندا بەدەلدەن جۇرداي ەتىپ قانا قويمادى، زايىرلى مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرە باستادى، قازاقستاندى تاعى ءبىر حالىقارالىق داۋعا كيلىكتىرۋگە اپارا جاتىر.
تۇراربەك قۇسايىنوۆ،
"دەموس" قوعامدىق ۇيىمىنىڭ توراعاسى
(اۆتوردىڭ پىكىرى رەداكتسيانىڭ كوزقاراسىن بىلدىرمەيدى. قارسى تاراپتىڭ دا پىكىرىن جاريالاۋعا ءازىرمىز)
