“اق جول” فراكتسياسى قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ە. توعجانوۆقا ۇلت ۇستازى، الاش كوسەمى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىعىنا بايلانىستى دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى.
ساۋالدى قر پارلامەنتى ءماجىلىسى دەپۋتاتى، «اق جول» فراكتسياسى مۇشەسى قازىبەك يسا جاريالادى.
كەلەسى جىلى الاش كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، قازاق عىلىمىن اكادەميالىق جولمەن ۇيىمداستىرۋشى، حح عاسىر باسىنداعى قازاق ينتەلليگەنتسياسى شوعىرىن تاربيەلەۋشى اسا ءىرى تۇلعا، ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىعى يۋنەسكو دەڭگەيىندە اتالىپ وتەدى.
وسى مەرەيتويعا بايلانىستى ۇكىمەت كوميسسيا قۇرىپ، جۇمىس جوسپارىن جاسادى.
دەگەنمەن، ۇلت ۇستازىن ۇلىقتاۋ ماقساتىندا جاسالۋى ءتيىس شارالار دا جەتكىلىكتى.
ءاليحان، احمەت، مىرجاقىپتار باستاعان الاش ارىستارى قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىندا ولشەۋسىز قايرات كورسەتتى جانە ۇلت ازاتتىعى ءۇشىن سانالى تۇردە قۇرباندىققا بارا ءبىلدى.
قازاق ءتىل عىلىمىنىڭ قازىعىن قاعىپ، شاڭىراعىن كوتەرىپ، كەرەگەسىن كەڭەيتكەن، ءبىر ءوزى ءبىر اكادەميانىڭ جۇمىسىن ىستەگەن، فەنومەن دارىندى احاڭ - قازاققا قۇداي بەرە سالعان اسىل قازىنا!
احاڭنىن تويىنان ەشقايسىمىز ايانىپ قالماۋىمىز كەرەك! ۇلتتىڭ ۇلى ۇستازى احاڭنىڭ تويىندا شاپپاعاندا، قايدا شابامىز؟!. بۇل ءبىزدىڭ ەلدىگىمىزدى بىلدىرەتىن ەرەكشە توي بولۋى ءتيىس!
قوستاناي وبلىسى اكىمدىگى جانگەلدين اۋدانى ورتالىعىنان 100 شاقىرىمداي جەردەگى شامامەن 100-دەي وتباسى تۇراتىن احاڭ تۋعان اۋىلعا عالىمنىڭ اتىن بەردىك دەيدى. اۋىل تۇگىلى وبلىسقا بەرسە دە لايىقتى بولاتىن ۇلت ۇستازىنىڭ اتى الىس شالعايداعى جولسىز اۋىلمەن عانا شەكتەلىپ قالماۋى ءتيىس.
الاشقا، ياعني قازاققا قارسى كۇرەسكەن جانكەلديندەردىڭ ەلدى جانىشتاعان 70 جىلدىق زامانى كەلمەسكە كەتتى! الاش كوسەمى احاڭداردىڭ ارمانداپ، ايقاسقان تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ زامانى كەلگەنىنە 30 جىل تولدى. ەندەشە، الاش كوسەمدەرى احمەت پەن مىرجاقىپتىڭ تۋعان اۋدانىنىڭ اتى ءالى كۇنگە دەيىن قىزىل بولشەۆيك، كەزىندە ۇلتى مەن ءدىنىن ساتىپ، نيكولاي ستەپنوۆ بولعان جانگەلديننىڭ اتىندا بولۋى ەلگە دە، ەرگە دە، ەڭ الدىمەن ارۋاققا قيانات! اۋداننىڭ اتى 150 جىلدىعىن الەم اتاپ وتكەلى وتىرعان ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ اتىندا بولۋى كەرەك! بۇل تاريحي ادىلەتتىلىك بولار ەدى. بۇل تۋرالى 2020 جىلى جانكەلدين اۋدانىنىڭ تۇرعىندارى، احمەت بايتۇرسىنۇلى مەن اقكول اۋىلدارىنىڭ 292 ادامى قازاقستان پرەزيدەنتى ق.توقاەۆقا اشىق حات تا جازعان ەدى. ول باسپاسوزدە جاريالانعان. بۇل ساياسي باعدارلاماسىنا دەكوممۋنيزاتسيانى باستى باعدار ەتىپ العان «اق جول» پارتياسىنىڭ ماقساتىنا دا ساي كەلەدى.
تاۋەلسىزدىك رۋحىندا تاربيەلەنگەن كەز كەلگەن اكىم قوستاناي ءوڭىرىن باسقارۋعا كەلگەندە ەڭ الدىمەن الاش كوسەمدەرى احاڭ مەن جاحاڭنىڭ تۋعان جەرىنە بارىپ، ۇلتتىڭ ۇلى تۇلعالارىنا تاعزىم ەتۋى ەتۋى جازىلماعان زاڭ! قازىر الاش كوسەمدەرىنىڭ اۋىلىنا باراتىن جول جوق! الەم بويىنشا ەلۋلىككە كىردىك دەپ، ەكپىندەپ، قىرىقتىقتى قىرىپ تاستاپ، ەندى وتىزدىققا كىرۋگە ومىراۋلاپ وتىرعان، تاۋەلسىزدىگىنە 30 جىل تولعان قازاق ەلىندە ۇلت كوسەمدەرىنىڭ تۋعان جەرىنە باراتىن جول جوق. “ارۋاق رازى بولماي، ءتىرى جارىمايدى” دەپ وسكەن يماندى ەل ەمەسپىز بە؟ ۇلىلارىن ۇلىقتاي الماعان ەلدىڭ بولاشاعى كۇماندى ەكەنىن ۇمىتپايىق.
ەلدىڭ تاعى ءبىر تالابى - قوستاناي قالاسىنداعى اۋەجايعا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ اتىن بەرۋ كەرەك. ۇلتتىڭ ۇلى ۇستازىنىڭ ەلىن كورۋگە كەلگەندەردى قالا قاقپاسى اۋەجايدان احاڭنىڭ ءوزى قارسى الىپ جاتقانى جاراسىمدى ەمەس پە؟
ۇلت ۇستازىنىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشى تەك قوستانايمەن، قوس استانامەن عانا شەكتەلمەۋى كەرەك! بۇكىل تۇراننىڭ تۇلعاسى دەرلىك احاڭنىڭ ەسكەرتكىشى تۇركى الەمىنىڭ ورداسى تۇركىستاندا، العاشقى استانامىزدىڭ ءبىرى قىزىلوردادا، شىمكەنتتە، بارلىق وبلىس ورتالىقتارىندا دا تۇرۋى ءتيىس! تۇركيادا انكارادا، رەسەيدە ورىنبوردا، وزبەكستاندا تاشكەنتتە، ءازىربايجاندا باكۋدە ەسكەرتكىشتەرۋن ورناتۋعا قول جەتكىزۋ كەرەك.
بارلىق وبلىس ورتالىقتارى مەن قالالاردا احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى كوشەلەر مەن مەكتەپتەر، ەسكەرتكىشتەرى مىندەتتى تۇردە بولۋى ءتيىس. ال پاۆلودار قالاسىندا تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا 30 جىل تولسا دا، ۇلت ۇستازىنىڭ اتىندا ءبىر كوشە دە ، ءبىر مەكتەپ تە بولماۋى نەنى بىلدىرەدى؟ پەتروپاۆل قالاسىندا دا ءبىر كوشە جوق! وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ اتاۋىنان اياق الىپ جۇرە المايتىن پاۆلودار مەن سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمدەرى الاش كوسەمدەرىن بىلە مە ەكەن؟ ءتىپتى، قالىڭ قازاق تۇراتىن اقتاۋدا جانە قاراعاندىدا احاڭنىڭ اتىندا ءبىر كوشە دە جوعىنا نە دەۋگە بولادى؟
احاڭنىڭ اسىل مۇرالارىن تۇركى الەمىنە ناسيحاتتاۋ جۇمىسى جولعا قويىلۋى كەرەك.
ەلىمىزدىڭ استاناسىندا احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى، ەڭ باستىسى- قازاق ءتىلىنىڭ سان قىرلى ناسيحاتىمەن اينالىساتىن كوپ سالالى مادەني- تانىمدىق ورتالىق اشىلۋى ءتيىس.
قوعامنىڭ تالابىمەن تاريحي نىسان ءارى مادەني ەسكەرتكىش بولىپ تابىلاتىن احمەت بايتۇرسىنۇلى مۋزەي-ءۇيى ەكى اي بۇرىن الماتى قالاسى بالانسىنا ءوتىپ، الماتى قالاسى مۋزەيلەر كەشەنىنىڭ ساناتىنداعى سەگىزىنشى مۋزەي بولدى. نەگىزىنەن، ەلىمىزدەگى ەرەكشە تاريحي تۇلعانىڭ جادىگەرى بولىپ تابىلاتىن بۇل مۋزەي دەربەس مەكەمە بولۋعا تولىق قۇقى بار. سوندىقتان الداعى ۋاقىتتا رەسپۋبليكالىق ستاتۋس بەرىلۋ كەرەك. جانە بۇل مەكەمەنىڭ اتاۋى ەش وزگەرىسسىز احمەت بايتۇرسىنۇلى مۋزەي ءۇيى دەپ جازىلۋى مىندەتتى. ايتپەسە، قازىر ءاليحان، احمەت، مىرجاقىپ باستاعان الاش ارىستارىنىڭ تەگىنە ءجون-جوسىقسىز «وۆ» وتارلىق جالعاۋىن قوسىپ جىبەرۋ ەتەك الۋدا. ال ولار تەكتەرىن «وۆ»-سىز قازاقشا جازۋ تۋرالى ارنايى مالىمدەمە جاساعان.
احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى مەملەكەتتىك جانە ۇلتتىق ءتىلدىڭ عىلىمي بازاسىن ازىرلەپ، تىلتانىمدىق نەگىزىن جاساپ وتىرعان، مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى جازۋ رەفورماسىن جۇزەگە اسىرىپ جانە ۇلت ۇستازىنىڭ عىلىمي مۇرالارىن زەرتتەپ كەلە جاتقان، قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى قىزمەتىن عىلىمي تۇرعىدا قامتاماسىز ەتۋشى بىردەن-ءبىر عىلىمي مەكەمە. سوندىقتان ينستيتۋتقا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىعى قارساڭىندا، ودان كەيىن دە ايرىقشا ستاتۋس، جان-جاقتى قولداۋ قاجەت.
عىلىم ورداسى (عىلىم اكادەمياسىنىڭ) عيماراتى – شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ ەسكەرتكىشى، مارعۇلاننىڭ ەسكەرتكىشى، اباي قۇنانبايۇلىنىڭ ەسكەرتكىشى سياقتى قازاقستاننىڭ عىلىمىنا ارنالعان ەرەكشە ارحيتەكتۋرالىق سالتاناتتى كەشەن، قازاق عىلىمىنىڭ اۋراسى ەسىپ تۇراتىن قازاق عىلىمىنىڭ سيمۆولى. وسى انسامبل احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ەسكەرتكىشى ارقىلى تولىعادى. سەبەبى قازاق عىلىمىن اكادەميالىق جولمەن ۇيىمداستىرۋدى العاش قولعا الىپ، 1921 قازكسر وقۋ-اعارتۋ كوميسسارياتى جانىنان «اكتسەنتر» («ءبىلىم ورداسى») قۇرعان. بۇل كەيىن قازىرگى قر ۇعا مەن ونداعى باستى عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ العاشقى نەگىزى بولعان. سوندىقتان عىلىم ورداسىنىڭ قۇرمانعازى كوشەسى جاعىنداعى قاپتالىنا ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ جانىنا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشىن ورناتۋ كەرەك.
احمەت بايتۇرسىنۇلى مۇرالارىن زەرتتەيتىن جاس عالىمداردى قولداۋ، تارتۋ ءۇشىن ارنايى ستيپەنديا تاعايىنداۋ كەرەك. ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىندا احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى اتاۋلى سىيلىق بولۋى كەرەك.
تەكستولوگ ماماندىعى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ەسىمىمەن بايلانىستى ەلىمىزدە «تەكستولوگيا» ء(ماتىنتانۋشى) دەگەن ماماندىق قالىپتاستىرۋ كەرەك. ونىڭ ىشىندە كونە تۇركى، سوعدى جازۋلارىمەن قاتار، اراب گرافيكالى ەسكى ماتىندەردى وقيتىن ماماندار تاربيەلەۋ كەرەك. ونى ارنايى مامانداندىرىلعان عىلىمي مەكەمە – احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى ارقىلى ماگيستراتۋرا جانە دوكتورانتۋرا ماماندىقتارى بويىنشا جۇزەگە اسىرۋ قاجەت. وسىعان ءبىلىم گرانتتارىن ءبولۋ كەرەك.
وسى جىلدىڭ ماۋسىم ايىنىڭ باسىندا احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىندا «احمەتتانۋ» ءبولىمى اشىلعان. بولىمدە ەكى عىلىم دوكتورى، ەكى PhD دوكتور، ءبىر ماگيستر جۇمىس ىستەيدى. بۇل – رەسپۋبليكاداعى الاش قايراتكەرلەرىن تانۋ ماقساتىندا ارنايى اشىلعان ەڭ العاشقى عىلىمي ورتالىق. وسى ءبولىمنىڭ جۇمىسىنا مينسترلىك تاراپىنان ينستيتۋت ارقىلى قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىعىنا وراي جوسپارلانعان احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ بەلگىسىز مۇرالارىن الىس-جاقىن شەتەلدىك مۇراعاتتاردان ىزدەۋ، جيناۋ ىسىنە ءبولىم قىزمەتكەرلەرىن جۇمىلدىرۋ، تارتۋ قاجەت.
احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنا 2022 جىلدان باستاپ احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ مۇراسىن جيناقتاۋعا، زەرتتەۋگە ارنالعان مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن ورىندالاتىن جوباعا تاپسىرىس بەرىپ، ارنايى قاراجات قاراستىرۋ قاجەت. نەمەسە ينستيتۋتتىڭ احمەت بايتۇرسىنۇلى مۇرالارىن زەرتتەۋگە باعىتتالعان جوبالارىن گرانتتىق جانە ماقساتتى-نىسانالى كونكۋرستاردا قولداۋ قاجەت.
احاڭا جار بولا ءجۇرىپ، ۇلت ۇستازىنىڭ قازاق تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى ۇلى كۇرەسىنە ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان، سول ءۇشىن ازاپتى كۇن كەشكەن، اشارشىلىقتا قايتىس بولعان، مۇسىلمان دىنىنە وتكەن ورىس قىزى ءبادىريسا شەشەمىز نەگە ناسيحاتتالمايدى؟ حالىقتار دوستىعىن ناسيحاتتايتىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قايرات كورسەتەر تۇسى وسى ەمەس پە؟
عىلىم اكادەمياسىنىڭ عيماراتى – قازاق عىلىمى مەن رۋحانياتىنىڭ سيمۆولى، قاسيەتتى وردا. وسى ىرگەلى عيماراتتىڭ جانىنان، قازىردە ۇلت ۇستازىنىڭ اتى بەرىلگەن احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنا كىرەبەرىس جاعىنان كەزىندە قانىش ساتباەۆ ءتۇرلى توتەنشە جاعدايلار سالدارىنان عىلىمي مۇرانى قورعاۋ ءۇشىن، بومبادان پانالاۋشى ۇلكەن جەرتولە جاساتقان. جەكەلەردىڭ قولىنا ءوتىپ كەكتكەن سول جەرتولە ۇلتتىق نامىسقا تيەتىن، قازاق عىلىمىنىڭ كيەلى ورنىن بىلعاپ، ۇلت ۇستازىنىڭ اسىل رۋحىن اياققا تاپتاپ، ارۋاعىن شۋلاتاتىن «ماركا» گەي-كلۋبى مەن “بارۆيحا» تۇنگى كلۋبتارىنا اينالعان. تويىپ سەكىرگەندەر مەن ءبىرجىنىستىلاردىڭ جىن-ويناعى كيەلى ورىندى لاستاپ جاتىر.
كەزىندە ەلدى شۋلاتقان قۇرمانعازى مەن پۋشكيندى ءسۇيىستىرىپ قويعان بيلبورد وسى ۇڭگىردەن شىققان... كەيىن زيالى قاۋىمنىڭ شۋ كوتەرۋىمەن ول جارناما زورعا الىنىپ تاستالدى، بىراق گەي-كلۋب پەن تۇنگى كلۋب ءالى دۇرىلدەپ جۇمىس ىستەۋدە...
قازاق ءۇشىن كۇرەسكەن قاسيەتتى تۇلعا، ۇلتتىڭ ۇلى ۇستازى احاڭ اتىنداعى ءتىل ورداسىنىڭ استىندا جىن ورداسى ويناق سالىپ جاتۋى ەشقانداي ەلدىڭ ۇعىمىنا سىيمايدى! بۇل جىنويناقتى شۇعىل توقتاتۋدى تالاپ ەتەمىز! وسى جىنويناق ورىنداردى جاۋىپ، عيماراتىن عىلىم ورداسىنىڭ مەنشىگىنە الۋ كەرەك.
ۇلت ۇستازى – تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ الەم حالىقتارى الدىنداعى بەت-بەدەلى. ۇلى ۇستاز ەسىمىن ۇلىقتاۋ ەل تاۋەلسىزدىگى مەن دامۋىنىڭ، ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن ۇلت مۇراتىنىڭ جۇزەگە اسىپ جاتقانىنىڭ بەلگىسى.
ءبىزدىڭ ۇسىنىستارىمىز:
1.احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تۋعان اۋدانى مەن اۋىلىن جانداندىرۋ ءۇشىن تۋعان جەرىندە مەموريالدىق كەشەن سالۋ كەرەك.
2.احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تۋعان اۋىلىنا جول سالىنۋى كەرەك.
3.احاڭداي ۇلى تۇلعانى دۇنيەگە سىيلاعان بايتۇرسىن بابامىزدىڭ قاراۋسىز قالعان، ايانىشتى كۇيدەگى قابىرى مەن قورىمىن قولعا الۋ كەرەك.
4. قوستانايداعى اۋەجايعا احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىن بەرۋ كەرەك.
5.الماتىداعى احمەت بايتۇرسىنۇلى مۋزەي-ۇيىنە ۇلتتىق ستاتۋس بەرىلىپ، شتات سانى شەشىلىپ، مەملەكەت قامقورلىعىنا الىنۋى كەرەك.
6. وسى مۋزەي-ءۇي جانىنداعى جەر تەلىمىنە الاش ءۇيى عيماراتىن سالۋ، الاش ارىستارى مۇراسىن كەشەندى زەرتتەۋ ورتالىعىن ۇيىمداستىرۋ;
7. الماتىداعى احمەت بايتۇرسىنۇلى ساياباعىنا (1998 ج) تاريحي تۇلعانىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشىن قويۋ;
8..احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنا ايرىقشا ستاتۋس، قارجىلىق قولداۋ قاجەت.
9. الماتىداعى احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى عيماراتىنىڭ الدىنا عالىمنىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋ.
10..كەلەسى جىل – يۋنەسكو بويىنشا احمەت بايتۇرسىنۇلى جىلى بولعاندىقتان، ءتىل اتاسى قۇرمەتىنە ەلىمىزدە كەلەسى 2022 جىل - مەملەكەتتىك ءتىل جىل بولۋى ءتيىس.
11. استانامىز بەن بارلىق وبلىس ورتالىقتارىندا احاڭنىڭ ەسكەرتكىشى تۇرۋى ءتيىس! رەسەيدە ورىنبوردا، انكارادا، تاشكەنتتە، باكۋدە ەسكەرتكىشتەرىن ورناتۋ كەرەك.
12.ەلىمىزدىڭ استاناسىندا احاڭ اتىنداعى كوپ سالالى مادەني- تانىمدىق ورتالىق اشىلۋى ءتيىس.
13.احاڭنىڭ اسىل مۇرالارىن تۇركى الەمىنە ناسيحاتتاۋ جۇمىسى جولعا قويىلۋى كەرەك.
14. «قازاق» گازەتىنىڭ 7 تومدىعىن، «ايقاپ» جۋرنالىنىڭ 5 تومدىعىن، «سارىارقا» گازەتىنىڭ 1 تومدىعىن شىعارۋ كەرەك.
15.«اعارتۋشى» اتتى ا. بايتۇرسىنۇلى تۋرالى مونوگرافيا مەن احمەتتانۋشى عالىم رايحان يماحانبەتتىڭ "عاسىر ساڭلاعى" اتتى كىتابى دايىن كىتابىن قازاق، اعىلشىن، تۇرىك، ورىس تىلىندە شىعارۋ كەرەك.
16.ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى استىنداعى «ماركا» گەي-كلۋبى، «بارۆيحا» تۇنگى كلۋبتارىن جابۋ كەرەك.
"اق جول" فراكتسياسىنىڭ مۇشەلەرى
