استانادا ءماجىلىس توراعاسى ەرلان قوشانوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن پارلامەنت پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسى ءوتتى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
بىرلەسكەن وتىرىسقا سەنات توراعاسى ماۋلەن اشىمباەۆ، ءماجىلىس توراعاسى ەرلان قوشانوۆ، ۇكىمەت باسشىسى ءاليحان سمايىلوۆ، جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ توراعاسى ناتاليا گودۋنوۆا، ۇكىمەت مۇشەلەرى قاتىستى.
جيىندا كونستيتۋتسيالىق سوت توراعاسى ەلۆيرا ازيموۆا كونستيتۋتسيانىڭ 53-بابىنا سايكەس پارلامەنت پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا بەس اي ىشىندەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى كونستيتۋتسيالىق زاڭدىلىقتىڭ جاي-كۇيى تۋرالى جولداۋىن جاريالادى.
ازيموۆا ءوز سوزىندە ازاماتتار ءوز وتىنىشتەرىندە زاڭداردىڭ جەكەلەگەن ەرەجەلەرىنىڭ كونستيتۋتسيالىلىعى جايلى پروبلەمالاردى ءادىل تۇردە كوتەرگەنىن اتاپ ءوتتى.
جولداۋعا قاراعاندا، بەس اي ىشىندە ءۇش مىڭنان استام ازامات كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن قورعاۋعا جۇگىنگەن. بۇل تسيفرلار ازاماتتاردىڭ جاڭا ورگانعا دەگەن جاي عانا قىزىعۋشىلىعىنىڭ دالەلى بولىپ تابىلمايدى، ءوتىنىش بەرۋشىلەردىڭ ارقايسىسىنىڭ ءوز قۇقىقتارىن قورعاۋ نيەتىن راستايدى. بۇل رەتتە زاڭنامادا كونستيتۋتسيالىق سوتقا جۇگىنگەنگە دەيىن قۇقىقتىق قورعاۋدىڭ بارلىق باسقا قۇرالدارىن قولدانۋ تۋرالى تالاپ جوق. ازاماتتار كونستيتۋتسيالىق سوتقا جۇگىنە وتىرىپ، ادىلدىك پەن زاڭدىلىقتى ورناتۋعا جاردەمدەسۋدە.
توراعا كەلىپ تۇسكەن وتىنىشتەردىڭ شامامەن جارتىسى (41%) سوت شەشىمدەرىمەن كەلىسپەۋگە قاتىستى ەكەنىن اتاپ كورسەتەدى. بۇل رەتتە كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ سوت شەشىمدەرىنە باعا بەرۋگە قۇقىعى جوق ەكەنىنە نازار اۋدارىلدى. وتىنىشتەردىڭ تورتتەن بىرىندە عانا (26%) ازاماتتار زاڭدار مەن باسقا دا نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ كونستيتۋتسيالىلىعىن تەكسەرۋدى سۇرادى.
ەلۆيرا ازيموۆا حابارلاعانداي، «كونستيتۋتسيالىق ءىس جۇرگىزۋ قورىتىندىسى بويىنشا، وكىنىشكە قاراي، جەكەلەگەن نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردە ەلەۋلى ولقىلىقتاردىڭ بار ەكەنى انىقتالدى. قابىلدانعان 18 نورماتيۆتىك قاۋلىنىڭ 5-ىندە نورمالار كونستيتۋتسيالىق ەمەس دەپ تانىلدى، باسقا 5 جاعدايدا كونستيتۋتسيالىق سوت بىركەلكى ءتۇسىندىرۋ ماقساتىندا ءتيىستى نورمالارعا تۇسىندىرمە بەردى. قازىرگى ۋاقىتتا ۇكىمەت پەن مۇددەلى ورگاندارعا قاجەتتى شارالار قابىلداۋ ۇسىنىلدى».
جولداۋدا زاڭنامانىڭ پروبلەمالىق سالالارى كورسەتىلدى: كونستيتۋتسيالىق ءىس جۇرگىزۋلەردىڭ تالداۋى مەن ناتيجەلەرى زاڭنامادا قىلمىستىق-قۇقىقتىق، تۇرعىن ءۇي جانە ەڭبەك قاتىناستارى، مەملەكەتتىك قىزمەت، الەۋمەتتىك قورعاۋ، سوت اكتىلەرىن ورىنداماۋ، جازالاردى ورىنداۋ، جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى، اقپاراتقا قول جەتكىزۋ جانە ت.ب. سالالاردا ەلەۋلى ولقىلىقتاردىڭ بار ەكەندىگىن ايعاقتايدى.
قازىرگى زامانعى سىن-قاتەرلەر مەن قۇقىق قولدانۋ پراكتيكاسى وزەكتىلىك پەن قاجەتتىلىك تۇرعىسىنان زاڭناما مونيتورينگىنە نەعۇرلىم تەرەڭ سىني كوزقاراس قاجەتتىگىن كورسەتەدى.
«زاڭ بۇزۋدىڭ نەمەسە وزگە دە كەلەڭسىز سالداردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى جەرلەردە زاڭدار الەۋەتىن پايدالانۋ ماڭىزدى. زاڭ قۇقىق قولدانۋدا جازالاۋ قۇرالى عانا ەمەس، ەسكەرتۋ قۇرالى رەتىندە قىزمەت ەتۋگە ءتيىس. زاڭنامانىڭ پرەۆەنتيۆتى ءرولى قوعامدا جاۋاپتى قاراۋعا تاربيەلەۋگە جانە ازاماتتاردىڭ بيلىككە سەنىمىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»، – دەپ ەلۆيرا ازيموۆا دەپۋتاتتاردىڭ نازارىن اۋداردى.
كونستيتۋتسيالىق باقىلاۋ تۇتاستاي العاندا قازىرگى زامانعى سىن-قاتەرلەر جاعدايىندا كونستيتۋتسيانى ءىس جۇزىندە ىسكە اسىرۋعا باعىتتالعان. سالاارالىق زاڭنامانى قولدانۋ كەزىندە ۆەدومستۆولىق تاسىلدەر باسىمدىعىن ساقتاۋعا جول بەرىلمەيدى، ويتكەنى بۇل زاڭ مەن سوت الدىندا جۇرتتىڭ ءبارى تەڭ دەگەندى بۇزۋعا الىپ كەلەدى. مەملەكەتتىك قۇرىلىستىڭ ادامعا باعدارلانۋىن ساقتاۋ قاجەت.
«ازاماتتىڭ كونستيتۋتسيالىق جۇگىنۋ ينستيتۋتى قوعامنىڭ، مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ جانە ازاماتتىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتىق سانا مەن قۇقىقتىق مادەنيەت دەڭگەيىن ارتتىرۋدى تالاپ ەتەدى. كونستيتۋتسيا ۇستەمدىگى بارشاعا قادىر-قاسيەتتى، ەركىندىك پەن ادىلدىكتى زاڭنامالىق جانە پراكتيكالىق قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالۋعا ءتيىس. اتا-بابالارىمىز ايتىپ كەتكەندەي، «ءادىل زاڭ – اسپان تىرەگى»، - دەپ كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ توراعاسى ءوز ءسوزىن قورىتىندىلادى.
وتىرىستا بىرنەشە زاڭ جوباسى تالقىلانادى.
بۇگىن كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى كونستيتۋتسيالىق زاڭدىلىقتىڭ جاي-كۇيى تۋرالى» جولداۋى، سونداي-اق قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ جانە جوعارى اۋديتورلىق پالاتاسىنىڭ 2022 جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەپتەرى قارالدى.
بۇعان قوسا پارلامەنت پالاتالارىنىڭ 2023 جىلعى 20 ماۋسىمداعى بىرلەسكەن وتىرىسىنىڭ كۇن تارتىبىندە مىنانداي ماسەلەلەر ۇسىنىلعان:
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ جوعارى اۋديتورلىق پالاتاسىنىڭ 2022 جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەپتەرىن بەكىتۋ تۋرالى;
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورنىقتى دامۋى سالاسىنداعى ۇلتتىق ماقساتتار مەن مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋ مونيتورينگى جونىندەگى پارلامەنتتىك كوميسسيا تۋرالى;
- "پروكۋراتۋرا تۋرالى" قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق زاڭىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى" قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسيالىق زاڭىنىڭ جوباسى تۋرالى ء(بىرىنشى وقىلىم).
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
