رەسەي-ۋكراينا اراسىنداعى سوعىستىڭ اسەرى قازاقستانعا قانداي بولماق؟ وسى سۇراق اياسىندا “ادىرنا” ءتىلشىسى ەكونوميست باۋىرجان ىسقاقوۆپەن سۇحبات جۇرگىزدى.
-رەسەي-ۋكراينا اراسىنداعى سوعىس قازاقستانعا دا ۇلكەن سوققى ما؟
-ارينە، قازاقستان جالپى قازىرگى ۋاقىتتا الەم ەلدەرىندەگى ينتەگراتسيالىق مەملەكەتتەر قاتارىندا. ساياسي، اسكەري وداقتاردىڭ بارلىعىنا قازاقستان مۇشە بوپ تابىلادى.
ەندى ءبىزدىڭ ءدال ەكى ىرگەمىزدەگى مەملەكەتتىڭ ءوزارا قاقتىعىسى بىزگە كەرى اسەرىن تيگىزەدى. ويتكەنى، قازاقستان رەسەي مەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اياسىندا بايلانىسى بار مەملەكەت.
ۇقشۇ-عا مۇشەمىز. رەسەيگە سالىناتىن بارلىق سانكتسيالار قازاقستانعا جاناما اسەرىن تيگىزەدى.
-تەڭگە قۇلاپ، دوللار شارىقتادى. راسىمەن قيىن كەزەڭ كەلە جاتىر ما؟
-ارينە، تەڭگەنىڭ قازىرگى تاڭدا دوللارعا شاققانداعى قۇنى 470-تەن اسىپ وتىر. بىزگە مىنداي قاقتىعىستاردان تەك شىعىن عانا كەلەتىنى بەلگىلى.
مىسالعا ايتاتىن بولساق، قازاقستان يمپورتقا تاۋەلدى مەملەكەت. سىرتتان كەلەتىن تاۋارلاردىڭ باسىم بولىگىن رەسەيدەن الامىز.
2021 جىلى قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 27 ملرد دوللاردان استى.
وسىنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ وزگە مەملەكەتتەرگە تاۋار ارالىق تاۋەلدىلىگىمىزدى كورسەتەدى. بۇل اينالىپ كەلگەن كەزدە ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ تۋىنداۋىنا اكەپ سوعادى.
تەڭگەنىڭ قۇلدىراپ جاتقاندىعى، ول قالاي جۇزەگە اسادى دەگەن سۇراقتارعا كەلسەك، قازىرگى ۋاقىتتا رەسەيدىڭ ءرۋبلىنىڭ تەڭگەگە شاققانداعى قۇنى تومەندەپ جاتىر.
رەسەيدىڭ ءىرى كومپانيالارىنىڭ اكتسيالارى حالىقارالىق نارىق دەڭگەيىندە 35-40% دەيىن تومەندەدى.
كەيبىرى، ءتىپتى 70% دەيىن قۇلدىرادى.
بۇل تەڭگەنىڭ دە قۇنسىزدانۋىنا ابدەن سەبەپ. ويتكەنى ءترانزيتتىڭ مەملەكەت رەتىندە ءبىز ءوز تاۋارلارىمىزدى سىرتقا رەسەي ارقىلى ەكسپورتتايمىز.
قايتالاپ ايتامىن، رەسەي مەملەكەتىنە سالىنعان قانداي دا ءبىر سانكتسيا قازاقستانعا اسەرىن تيگىزبەي قويمايدى.
ياعني، ءبىز بۇرىڭعىداي قىمبات باعادا تاۋارلارىمىزدى ساتا الماۋىمىز مۇمكىن. رەسەي ارقىلى شىعاتىن تاۋارلارعا سانكتسيا سالىنعاندىقتان، بىزگە دە قيىن بولادى.
بازالىق ستاۆكانىڭ ءوزى قازىردىڭ وزىندە 10,25%-دان، 13,5 %-عا قىمباتتاعانىنىڭ ءوزى ەلدەگى نەسيەنىڭ، يپوتەكانىڭ قىمباتتاۋىنا الىپ كەلەدى. ەكونوميكاعا جاناما باعىتتان سوققى ءتيىپ وتىر.
تەڭگە قۇنى تۇسكەندىكتەن، مەملەكەت تاراپىنان تەڭگەلىك دەپوزيتتەگى حالىق اقشاسىن 10% دەيىن قارجىلاندىرۋ كوزدەلىپ وتىر.
مۇنىڭ دا بارلىعى ۇلتتىق بيۋدجەتتەن تولەنگەندىكتەن، مەملەكەت تاراپىنان ۇلكەن شىعىن بولادى.
-ەكونوميكالىق داعدارىستى قالاي توقتاتامىز؟
-بولجام جاسايتىن بولساق، ەگەر ءدال وسى ەكى مەملەكەتتەگى جاعداي كۇردەلەنە بەرەتىن بولسا، وندا ءالى دە ىشكى مىقتى رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتىلمەگەن تەڭگەنىڭ قۇنى تومەندەپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن.
جاعداي ۋشىعا بەرەتىن بولسا، الداعى ون كۇننىڭ كولەمىندە تەڭگەنىڭ قۇنى 500 تەڭگەگە دەيىن كەتۋى جاڭالىق بولماي قالۋى دا ىقتيمال.
تەڭگەنىڭ ءارى قاراي قۇنسىزدانىپ كەتپەۋ فاكتورلارىن العا تارتىپ، سولارمەن جۇمىس ىستەۋ كەرەك.
سۇحباتتاسقانىڭىزعا راقمەت!
ءىنجۋ ومىرزاق،
”ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
