Resei-Ukraina arasyndaǧy soǧystyŋ äserı Qazaqstanǧa qandai bolmaq? Osy sūraq aiasynda “Adyrna” tılşısı ekonomist Bauyrjan Ysqaqovpen sūhbat jürgızdı.
-Resei-Ukraina arasyndaǧy soǧys Qazaqstanǧa da ülken soqqy ma?
-Ärine, Qazaqstan jalpy qazırgı uaqytta älem elderındegı integrasiialyq memleketter qatarynda. Saiasi, äskeri odaqtardyŋ barlyǧyna Qazaqstan müşe bop tabylady.
Endı bızdıŋ däl ekı ırgemızdegı memlekettıŋ özara qaqtyǧysy bızge kerı äserın tigızedı. Öitkenı, Qazaqstan Resei men Euraziialyq ekonomikalyq odaq aiasynda bailanysy bar memleket.
ŪQŞŪ-ǧa müşemız. Reseige salynatyn barlyq sanksiialar Qazaqstanǧa janama äserın tigızedı.
-Teŋge qūlap, dollar şaryqtady. Rasymen qiyn kezeŋ kele jatyr ma?
-Ärine, teŋgenıŋ qazırgı taŋda dollarǧa şaqqandaǧy qūny 470-ten asyp otyr. Bızge myndai qaqtyǧystardan tek şyǧyn ǧana keletını belgılı.
Mysalǧa aitatyn bolsaq, Qazaqstan importqa täueldı memleket. Syrttan keletın tauarlardyŋ basym bölıgın Reseiden alamyz.
2021 jyly Qazaqstan men Resei arasyndaǧy tauar ainalymy 27 mlrd dollardan asty.
Osynyŋ özı bızdıŋ özge memleketterge tauar aralyq täueldılıgımızdı körsetedı. Būl ainalyp kelgen kezde ekonomikalyq daǧdarystyŋ tuyndauyna äkep soǧady.
Teŋgenıŋ qūldyrap jatqandyǧy, ol qalai jüzege asady degen sūraqtarǧa kelsek, qazırgı uaqytta Reseidıŋ rublınıŋ teŋgege şaqqandaǧy qūny tömendep jatyr.
Reseidıŋ ırı kompaniialarynyŋ aksiialary halyqaralyq naryq deŋgeiınde 35-40% deiın tömendedı.
Keibırı, tıptı 70% deiın qūldyrady.
Būl teŋgenıŋ de qūnsyzdanuyna äbden sebep. Öitkenı tranzittıŋ memleket retınde bız öz tauarlarymyzdy syrtqa Resei arqyly eksporttaimyz.
Qaitalap aitamyn, Resei memleketıne salynǧan qandai da bır sanksiia Qazaqstanǧa äserın tigızbei qoimaidy.
Iаǧni, bız būryŋǧydai qymbat baǧada tauarlarymyzdy sata almauymyz mümkın. Resei arqyly şyǧatyn tauarlarǧa sanksiia salynǧandyqtan, bızge de qiyn bolady.
Bazalyq stavkanyŋ özı qazırdıŋ özınde 10,25%-dan, 13,5 %-ǧa qymbattaǧanynyŋ özı eldegı nesienıŋ, ipotekanyŋ qymbattauyna alyp keledı. Ekonomikaǧa janama baǧyttan soqqy tiıp otyr.
Teŋge qūny tüskendıkten, memleket tarapynan teŋgelık depozittegı halyq aqşasyn 10% deiın qarjylandyru közdelıp otyr.
Mūnyŋ da barlyǧy ūlttyq biudjetten tölengendıkten, memleket tarapynan ülken şyǧyn bolady.
-Ekonomikalyq daǧdarysty qalai toqtatamyz?
-Boljam jasaityn bolsaq, eger däl osy ekı memlekettegı jaǧdai kürdelene beretın bolsa, onda älı de ışkı myqty resurstarmen qamtamasyz etılmegen teŋgenıŋ qūny tömendep ketuı äbden mümkın.
Jaǧdai uşyǧa beretın bolsa, aldaǧy on künnıŋ kölemınde teŋgenıŋ qūny 500 teŋgege deiın ketuı jaŋalyq bolmai qaluy da yqtimal.
Teŋgenıŋ ärı qarai qūnsyzdanyp ketpeu faktorlaryn alǧa tartyp, solarmen jūmys ısteu kerek.
Sūhbattasqanyŋyzǧa raqmet!Inju ÖMIRZAQ,
”Adyrna” ūlttyq portaly
