Reseı-Ýkraına arasyndaǵy soǵystyń áseri Qazaqstanǵa qandaı bolmaq? Osy suraq aıasynda “Adyrna” tilshisi ekonomıst Baýyrjan Ysqaqovpen suhbat júrgizdi.
-Reseı-Ýkraına arasyndaǵy soǵys Qazaqstanǵa da úlken soqqy ma?
-Árıne, Qazaqstan jalpy qazirgi ýaqytta álem elderindegi ıntegraııalyq memleketter qatarynda. Saıası, áskerı odaqtardyń barlyǵyna Qazaqstan múshe bop tabylady.
Endi bizdiń dál eki irgemizdegi memlekettiń ózara qaqtyǵysy bizge keri áserin tıgizedi. Óıtkeni, Qazaqstan Reseı men Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq aıasynda baılanysy bar memleket.
UQShU-ǵa múshemiz. Reseıge salynatyn barlyq sankııalar Qazaqstanǵa janama áserin tıgizedi.
-Teńge qulap, dollar sharyqtady. Rasymen qıyn kezeń kele jatyr ma?
-Árıne, teńgeniń qazirgi tańda dollarǵa shaqqandaǵy quny 470-ten asyp otyr. Bizge myndaı qaqtyǵystardan tek shyǵyn ǵana keletini belgili.
Mysalǵa aıtatyn bolsaq, Qazaqstan ımportqa táýeldi memleket. Syrttan keletin taýarlardyń basym bóligin Reseıden alamyz.
2021 jyly Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy taýar aınalymy 27 mlrd dollardan asty.
Osynyń ózi bizdiń ózge memleketterge taýar aralyq táýeldiligimizdi kórsetedi. Bul aınalyp kelgen kezde ekonomıkalyq daǵdarystyń týyndaýyna ákep soǵady.
Teńgeniń quldyrap jatqandyǵy, ol qalaı júzege asady degen suraqtarǵa kelsek, qazirgi ýaqytta Reseıdiń rýbliniń teńgege shaqqandaǵy quny tómendep jatyr.
Reseıdiń iri kompanııalarynyń akııalary halyqaralyq naryq deńgeıinde 35-40% deıin tómendedi.
Keıbiri, tipti 70% deıin quldyrady.
Bul teńgeniń de qunsyzdanýyna ábden sebep. Óıtkeni tranzıttiń memleket retinde biz óz taýarlarymyzdy syrtqa Reseı arqyly eksporttaımyz.
Qaıtalap aıtamyn, Reseı memleketine salynǵan qandaı da bir sankııa Qazaqstanǵa áserin tıgizbeı qoımaıdy.
Iaǵnı, biz buryńǵydaı qymbat baǵada taýarlarymyzdy sata almaýymyz múmkin. Reseı arqyly shyǵatyn taýarlarǵa sankııa salynǵandyqtan, bizge de qıyn bolady.
Bazalyq stavkanyń ózi qazirdiń ózinde 10,25%-dan, 13,5 %-ǵa qymbattaǵanynyń ózi eldegi nesıeniń, ıpotekanyń qymbattaýyna alyp keledi. Ekonomıkaǵa janama baǵyttan soqqy tıip otyr.
Teńge quny túskendikten, memleket tarapynan teńgelik depozıttegi halyq aqshasyn 10% deıin qarjylandyrý kózdelip otyr.
Munyń da barlyǵy ulttyq bıýdjetten tólengendikten, memleket tarapynan úlken shyǵyn bolady.
-Ekonomıkalyq daǵdarysty qalaı toqtatamyz?
-Boljam jasaıtyn bolsaq, eger dál osy eki memlekettegi jaǵdaı kúrdelene beretin bolsa, onda áli de ishki myqty resýrstarmen qamtamasyz etilmegen teńgeniń quny tómendep ketýi ábden múmkin.
Jaǵdaı ýshyǵa beretin bolsa, aldaǵy on kúnniń kóleminde teńgeniń quny 500 teńgege deıin ketýi jańalyq bolmaı qalýy da yqtımal.
Teńgeniń ári qaraı qunsyzdanyp ketpeý faktorlaryn alǵa tartyp, solarmen jumys isteý kerek.
Suhbattasqanyńyzǵa raqmet!
Injý ÓMIRZAQ,
”Adyrna” ulttyq portaly
